Về sinh vật biến đổi gen, nhận thức về lợi ích, những nguy cơ & rủi ro của chúng

Trong bài viết này, dựa vào việc phân tích những điểm mạnh của GMO qua những quan điểm và nhận định khác nhau của các nhà khoa học, các tổ chức sản xuất và buôn bán GMO và người sử dụng để đánh giá những lợi ích cũng như những nguy cơ tiềm ẩn và rủi ro của GMO.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Về sinh vật biến đổi gen, nhận thức về lợi ích, những nguy cơ & rủi ro của chúngTẠP CHÍ SINH HỌC 2013, 35(4): 397-416VỀ SINH VẬT BIẾN ĐỔI GEN, NHẬN THỨC VỀ LỢI ÍCH,NHỮNG NGUY CƠ VÀ RỦI RO CỦA CHÚNGKhuất Đăng LongViện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, Viện Hàn lâm KH & CN Việt Nam,khuatdanglong@iebr.ac.vnTÓM TẮT: Thuật ngữ biển đổi gen chỉ việc chuyển gen vào hoặc hoặc tách gen ra khỏi cơ thể một sinhvật để tạo ra một sinh vật bị biến đổi gen. Sinh vật biến đổi gen (GMO) được tạo ra với những mục đíchsử dụng khác nhau, thí dụ tạo ra sinh vật kháng bệnh; cây trồng hoặc vật nuôi có năng xuất sinh học caođể sử dụng làm thực phẩm, thuốc chữa bệnh; tạo ra sinh vật sử dụng cho nghiên cứu khoa học. Như vậy,mục đích và tiêu chí của công nghệ gen nhằm tạo ra những sinh vật biến đổi gen để có thể đem lại nhữnglợi ích to lớn cho loài người. Tuy nhiên, ít hay nhiều, mọi cố gắng của khoa học vẫn có mặt trái nhất định,nếu không liên quan đến chi phí cao để tạo ra GMO thì cũng là những chi phí để khắc phục những rủi romà GMO có thể sẽ đem đến. Trong bài viết này, dựa vào việc phân tích những điểm mạnh của GMO quanhững quan điểm và nhận định khác nhau của các nhà khoa học, các tổ chức sản xuất và buôn bán GMOvà người sử dụng để đánh giá những lợi ích cũng như những nguy cơ tiềm ẩn và rủi ro của GMO. Ngoàira, chúng tôi còn đưa ra những dẫn chứng từ quá trình tạo ra sinh vật biến đổi gen và bản chất của quátrình này, những quan điểm và nhận thức khác nhau về GMO để có thể hiểu lí do vì sao cần những cáinhìn khách quan và thận trọng hơn, không tuyệt đối hoặc cực đoan khi đánh giá lợi ích cũng như nhữngnguy cơ tiềm ẩn hoặc rủi ro xuất hiện từ những sinh vật biến đổi gen.Từ khóa: GMO, cây trồng biến đổi gen, đa dạng sinh học, lợi ích, nguy cơ, rủi ro, thực phẩm biến đổi gen.MỞ ĐẦUNhững năm 1960 giữa thế kỷ XX là thời kỳđột phá về năng xuất nông nghiệp trong cuộccác mạng xanh đã được ủng hộ mạnh mẽ, còntrong thế kỷ XXI nhiều người đang hi vọngnhững sinh vật biến đổi gen có thể sẽ là mộtcuộc cách mạng xanh mới.Trong cuộc cách mạng xanh giữa thế kỷXX, mọi cố gắng đã tập trung vào lai tạo để tạora những giống cây trồng hoặc chủng con lai cónăng xuất và chất lượng cao hơn. Sau hơn 20năm bền bỉ lai tạo các cây trồng cùng với việcsử dụng các loại hóa chất nông nghiệp (phânbón và thuốc trừ sâu), năng xuất cây trồng đãtăng vượt bậc. Tuy nhiên, cuộc cách mạng xanhnày đã để lại nhiều hậu quả mà trước đó khônglường hết được. Đó là việc cây trồng năng xuấtcao cần nhiều phân bón và thuốc trừ sâu hóahọc hơn, việc dựa vào các hóa chất nông nghiệpquá mức và lâu dài đã gây ra ô nhiễm trầmtrọng cho môi trường, đây là gánh nặng chonông dân ở các nước đang phát triển vì sự thoáihóa đất nông nghiệp; ô nhiễm nước và khôngkhí; ô nhiễm thực phẩm; đảo lộn các hệ sinhthái; sự hình thành các loài dịch hại kháng lạithuốc trừ sâu hóa học...Những tiến bộ trong cuộc cách mạng xanh ởthế kỷ XX đã đưa ra những khái niệm và thuậtngữ mới như lai tạo, đột biến, tái tổ hợp thì đếnnay, trong giới khoa học và những người amhiểu về sinh học cũng như những nhà nông họcvà chăn nuôi, ít ai còn xa lạ với thuật ngữ sinhvật biến đổi gen (Genetically ModifiedOrganism, viết tắt GMO hoặc GeneticallyEngeneered Organism, viết tắt GEO). Thựcchất, đây là một loài sinh vật mà vật liệu ditruyền (gen) của nó đã bị biến đổi bằng kỹ thuậthoặc công nghệ gen. Những sinh vật biến đổigen bao gồm từ vi sinh vật như vi khuẩn, nấmmen, thực vật và các loài động vật.Hiện nay, sinh vật biến đổi gen đang được sửdụng cho nghiên cứu sinh học và y học, các loạidược phẩm, y học thực nghiệm (chẳng hạn nhưliệu pháp gen) và trong nông nghiệp (chẳng hạnnhư cây trồng chống chịu với thuốc trừ cỏ dại,khô hạn và giá lạnh). Những sinh vật biến đổigen (GMOs) có những tên gọi theo mục đích sửdụng như thực vật biến đổi gen (GM plants), cây397Khuat Dang Longtrồng biến đổi gen (GM crops) hoặc thực phẩmbiến đổi gen (GM foods) (hay chính xác là thựcphẩm từ những sinh vật biến đổi gen).Theo “Cartagena Protocol on Biosafety”,được cơ quan thương mại thế giới qui ước vềnhững sinh vật sống đã bị biến đổi gen, thuậtngữ GMO rất gần với thuật ngữ hợp pháp về kỹthuật, đặc biệt, bất kỳ sinh vật sống nào đượctạo ra với sự kết hợp vật liệu di truyền bằng việcsử dụng công nghệ sinh học hiện đại. Vì vậy, cóthể hiểu những sinh vật biến đổi gen được sửdụng rộng rãi trong nghiên cứu khoa học và đểsản xuất ra các loại hàng hóa chứ không phảithức ăn là một nguồn các thực phẩm biến đổigen.Do đặc điểm về phạm vi thương mại hóanhanh của cây trồng biến đổi gen so với cácsinh vật biến đổi gen là động vật, trong bài viếtnày chúng tôi chủ yếu bàn luận đến những quanđiểm ủng hộ và phản đối về nguy cơ tiềm ẩn vàrủi ro có thể xuất hiện do cây trồng biến đổi gen(GM crops), còn do các loài động vật biến đổigen ít được đề cập hơn.TÀI LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCHNguồn tài liệu hiện nay về sinh vật biến đổige ...