Vì sao ngộ độc paracetamol

Vì sao ngộ độc paracetamolParacetamol (tên gọi khác là acetaminophen) là một thuốc giảm đau, hạ sốt được sử dụng rộng rãi nhất do có nhiều ưu điểm như sử dụng được cho người có bệnh dạ dày, người sốt do virút, phụ nữ có thai và trẻ em (kể cả sơ sinh).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vì sao ngộ độc paracetamolVì sao ngộ độc paracetamolParacetamol (tên gọi khác là acetaminophen) là một thuốc giảm đau, hạ sốt được sử dụng rộngrãi nhất do có nhiều ưu điểm như sử dụng được cho người có bệnh dạ dày, người sốt do virút,phụ nữ có thai và trẻ em (kể cả sơ sinh).Tuy nhiên khi dùng quá liều có thể gây ngộ độc, chủ yếu là gây hoại tử tế bào gan. Ở Việt Nam,theo thống kê của Trung tâm Chống độc BV Bạch Mai, trong 2 năm 2002 - 2004, tỷ lệ ngộ độcparacetamol đứng hàng thứ 2 trong các trường hợp ngộ độc thuốc.Tại sao paracetamol có thể gây độc?Với liều điều trị, sau uống khoảng 1 giờ, thuốc được hấp thu hoàn toàn. Khi dùng quá liều, thuốcđược hấp thu hết sau 4 giờ, ngoại trừ khi bệnh nhân uống đồng thời các thuốc làm chậm quátrình rỗng dạ dày và khi thuốc ở dạng giải phóng chậm thì thời gian hấp thu lâu hơn.Thuốc được chuyển hoá ở gan với một tốc độ đều đặn. Quá trình chuyển hoá thuốc là cănnguyên dẫn đến ngộ độc. Khi qua gan, có khoảng 4% lượng paracetamol chuyển thành N-acetylbenzoquinonimin là chất độc gây hoại tử gan không hồi phục. Nhờ có glutathion của gan,N-acetylbenzoquinonimin được chuyển hóa thành chất không độc đào thải ra ngoài. Do đó, mỗilần dùng paracetamol (dù ở liều thông thường), cơ thể sẽ mất một lượng glutathion. Khi dùngquá liều paracetamol (người lớn 6 - 10g/ngày), gan không đủ lượng glutathion để giải độc, N-acetylbenzoquinonimin tích lại sẽ phân hủy tế bào gan, dẫn đến hoại tử không hồi phục, nhiễmtoan chuyển hóa, hôn mê có thể dẫn đến tử vong.Lý do nào làm tỷ lệ ngộ độc tăng cao?Có quá nhiều biệt dược: Do có nhiều ưu điểm nên paracetamol đã được các nhà bào chế phốihợp với nhiều dược chất khác tạo ra hàng trăm biệt dược. Có các loại biệt dược: chỉ chứaparacetamol như efferalgan nhưng cũng có loại phối hợp với từ 2 - 7 dược chất khác.Cần lưu ý đến những biệt dược có thêm thành phần phenobarbital sẽ làm tăng độc tính củaparacetamol với gan; những chế phẩm có thêm thành phần phenylpropanolamin, phenylephrinthì không nên dùng cho người có bệnh cường giáp, huyết áp cao, đau thắt ngực, huyết khối,mạch vành, đái tháo đường, tiền sử tai biến mạch máu não.Có quá nhiều dạng bào chế: thuốc viên (trong thuốc viên lại có quá nhiều loại viên nén thường,viên nén bao phim, viên nén nhai, viên nén giải phóng chậm, viên sủi bọt, viên nang cứng, viênnang mềm), thuốc bột, thuốc cốm, thuốc đạn… Tất cả các loại trên lại có nhiều hàm lượng khácnhau.Paracetamol có quá nhiều dạng bào chế với nhiều biệt dượcNgười bệnh tự dùng thuốc: Trong các biệt dược chứa paracetamol, có khoảng 90% là thuốc muakhông cần đơn bác sĩ (OTC). Vì vậy, việc sử dụng quá liều paracetamol do dùng nhiều thuốc cótên biệt dược khác nhau, dạng bào chế khác nhau cho một người bệnh có đau nhức dữ dội, đaunhức triền miên hoặc sốt cao là điều dễ xảy ra, nhất là với những bệnh nhi. Tai nạn phổ biến hơncả là việc tự dùng các biệt dược chứa paracetamol để chữa cảm, cúm, ho. Với người bệnh chỉ cóhắt hơi sổ mũi, chảy nước chỉ cần dùng thuốc kháng dị ứng là giảm nhẹ, hết các triệu chứng nóitrên thì người ta lại uống các loại thuốc chứa từ 500mg paracetamol với liều 1 - 2 viên/ lần x 3hoặc 4 lần/ngày. Như vậy, người dùng thuốc phải chịu tác hại một cách không cần thiết của1.500 - 4.000mg paracetamol/ngày.Nhân viên y tế không hướng dẫn đầy đủ: Với người bệnh sốt cao hay đau nhức dai dẳng, thầythuốc thường cho liều cao hoặc dùng paracetamol nhiều ngày, nhưng quên kiểm tra trước đóbệnh nhân đã dùng thuốc có chứa paracetamol hoặc các loại thuốc có t ương tác bất lợi vớiparacetamol. Liều paracetamol dùng hàng ngày được khuyến cáo là không quá 60 – 80mg/kg/ngày và không được quá 4gam/ngày với người lớn, không quá 80mg/kg với trẻ em. Khi dùngvới liều cao hơn kéo dài có thể gây ngộ độc.Làm thế nào để tránh ngộ độc?Nếu bệnh nhân không đau nhức, không sốt trên 38oC, không dùng thuốc có paracetamol.Trước khi dùng thuốc hạ sốt, giảm đau, cần kiểm tra công thức thuốc, tránh trùng lặp thuốc cóparacetamol.Trong thời gian dùng thuốc chứa paracetamol: không uống nước có cồn (bia, rượu...) hoặc cácthuốc làm tăng độc tính của paracetamol như barbiturat, isoniazid, carbamazepin...Với phụ nữ có thai: Paracetamol là thuốc hạ sốt giảm đau được khuyên dùng ở phụ nữ có thai,người ta chưa thấy có tác dụng gây quái thai của thuốc này. Tuy nhiên, khi quá liều paracetamolcó thể gây độc với thai vì thuốc này dễ dàng qua được nhau thai.Với người nghiện rượu: Những người nghiện rượu khi dùng quá liều paracetamol có nguy cơngộ độc cao hơn và một số nghiên cứu cũng thấy tỷ lệ tử vong cao hơn người bình thường.Với các trường hợp mẫn cảm với paracetamol, người thiếu hụt men G6PD; người say rượu;người có bệnh tim mạch, phổi, thận, gan hoặc thiếu máu thì không được sử dụng paracetamol.Tóm lại, dù paracetamol là một thuốc khá an toàn và được bán rộng rãi trên thị trường với rấtnhiều tên biệt dược khác nhau thì chúng ta cũng không nên tự ý dùng thuốc, nhất là t ...