Việc giảng dạy qui luật phân hóa của tự nhiên theo đai cao

Quy luật phân loại tự nhiên theo độ cao là quy luật phân loại không gian quan trọng không chỉ đối với các thành phần tự nhiên mà còn đối với các thực thể của phức hợp tự nhiên. Bài báo đã đề cập đến bản chất của luật từ các góc độ khái niệm, nguyên nhân và đại diện. Nó cũng nêu lên những điểm chi tiết trong việc giảng dạy luật này cho học sinh trung học cũng như học sinh tại các trường cao đẳng và đại học. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Việc giảng dạy qui luật phân hóa của tự nhiên theo đai cao VI›C GIƒNG D„Y QUI LUŠT PH…N HÂA CÕA TÜ NHI–N THEO AI CAO °ng Duy Lñi, Bòi Thà Thanh Dung Tr÷íng ¤i håc S÷ ph¤m H nëi1 °t v§n ·Trong lîp vä àa l½ cõa Tr¡i §t, qui luªt ph¥n hâa àa îi v qui luªt ph¥n hâa phi àaîi l hai qui luªt ph¥n hâa khæng gian cì b£n nh§t cõa c¡c thnh ph¦n tü nhi¶n côngnh÷ c¡c thº têng hñp tü nhi¶n. N¸u nh÷ qui luªt ph¥n hâa àa îi ph£n ¡nh sü ph¥n hâacõa tü nhi¶n theo c¡c v¾ ë ¢ ÷ñc nhªn thùc v tr¼nh by kh¡ rã rng th¼ c¡c qui luªtph¥n hâa phi àa îi, trong â câ qui luªt ph¥n hâa theo ai cao di¹n ra phùc t¤p hìnnhi·u. Vi»c gi£ng d¤y qui luªt ph¥n hâa cõa tü nhi¶n theo ai cao trong ch÷ìng tr¼nhgi£ng d¤y àa l½ tø c§p trung håc ¸n ¤i håc ð n÷îc ta hi»n nay ¢ ÷ñc · cªp tîi vîic¡c mùc ë næng s¥u kh¡c nhau. Tuy nhi¶n v¨n r§t c¦n thi¸t ph£i nghi¶n cùu º câ sühiºu bi¸t th§u ¡o v· qui luªt ny v vªn döng nâ trong gi£ng d¤y àa l½ tü nhi¶n ð c¡cc§p håc.2 Nëi dung nghi¶n cùu2.1 B£n ch§t cõa qui luªt ph¥n hâa cõa tü nhi¶n theo ai caoKh¡i ni»m : Qui luªt ph¥n hâa cõa tü nhi¶n theo ai cao l sü thay êi câ qui luªt cõac¡c thnh ph¦n tü nhi¶n v c¡c c£nh quan theo ë cao cõa àa h¼nh. Nguy¶n nh¥n: Câ hai nguy¶n nh¥n ch½nh º d¨n ¸n qui luªt ph¥n hâa cõa tü nhi¶n theo ai cao: - T¡c ëng cõa nëi lüc g¥y ra ho¤t ëng uèn n¸p t¤o nói. - Sü gi£m nhi»t ë theo ë cao còng sü thay êi cõa l÷ñng ©m v l÷ñng m÷a ð vòngnói. Tø hai nguy¶n nh¥n ny c¦n kh¯ng ành rã hai v§n · sau: - Qui luªt ny ch¿ thº hi»n ð c¡c vòng mi·n nói, nói cng cao th¼ biºu hi»n qui luªtcng rã r»t. - Câ sü kh¡c bi»t r§t cì b£n v· nguy¶n nh¥n gi£m nhi»t ë: Theo qui luªt ph¥n hâa àa îi, nhi»t ë gi£m d¦n tø x½ch ¤o v· ph½a hai cüc cõaTr¡i §t do gâc nhªp x¤ gi£m tø 90o ¸n 0o , c¡n c¥n bùc x¤ gi£m tø trà sè d÷ìng xuèngtrà sè ¥m. Sü gi£m nhi»t ë theo v¾ ë di¹n ra chªm (trung b¼nh ð b¡n c¦u Bc nhi»t ëgi£m 0,5o C tr¶n méi v¾ ë). Theo qui luªt ph¥n hâa ai cao (phi àa îi), sü gi£m nhi»t ë theo ë cao l do c¥nb¬ng bùc x¤ gi£m (m°c dò l÷ñng bùc x¤ M°t Tríi thu ÷ñc lîn, nh÷ng l÷ñng bùc x¤ tøm°t §t m§t i cán lîn hìn). Sü gi£m nhi»t ë theo ë cao di¹n ra r§t nhanh (nhi»t ëgi£m 0,5 - 0,6o C méi khi l¶n cao 100m). Ch½nh sü gi£m nhi»t ny l nguy¶n nh¥n trüc ti¸pd¨n ¸n sü thay êi cõa c¡c thnh ph¦n tü nhi¶n v c£nh quan. M°t kh¡c, ð c¡c vòng nói, 1¡p su§t khæng kh½ công gi£m theo ë cao, çng thíi l÷ñng m÷a v ë ©m th÷íng t«ng tîimët mùc ë nh§t ành rçi mîi gi£m. V¼ th¸ ch¸ ë nhi»t - ©m ð ¥y di¹n bi¸n kh¡ phùct¤p. Nhúng biºu hi»n cõa qui luªt ph¥n hâa theo ai cao: - Ð nhúng vòng nói cao, cng l¶n cao c¡c thnh ph¦n cõa tü nhi¶n cng câ sü bi¸nêi rã r»t: vòng nói cao câ kh½ hªu m¡t v l¤nh do nhi»t ë gi£m; thê nh÷ïng bi¸n êi tø§t feralit ð ch¥n nói ¸n §t mòn alit nói cao; th£m thüc vªt tü nhi¶n bi¸n êi tø th£mthüc vªt nhi»t îi c¥y l¡ rëng th÷íng xanh ¸n th£m thüc vªt æn îi c¥y l¡ kim, c¥y böith§p. V¼ th¸, c¡c c£nh quan thi¶n nhi¶n (c¡c thº têng hñp tü nhi¶n) công bi¸n êi theo,h¼nh thnh n¶n nhúng ai cao: ai røng nhi»t îi ch¥n nói, ai røng ¡ nhi»t îi tr¶n nói,ai røng æn îi tr¶n nói, ai çng cä tr¶n nói (ð mët sè nìi), ai i nguy¶n v b«ng tuy¸t¿nh nói. - Nói cng cao câ sè l÷ñng ai cao cng nhi·u. Sè l÷ñng ai cao ð mi·n nói cán phöthuëc vo và tr½ àa l½ cõa nói. C¡c nói cao ð vòng v¾ ë th§p câ sè l÷ñng ai cao nhi·u.°c bi»t c¡c nói cao 5000 - 6000m ð vòng x½ch ¤o câ ¦y õ c¡c ai cao (nói Kilimangiarocao 5895m ð K¶nia th÷íng ÷ñc chån l d¨n chùng ti¶u biºu nh§t trong gi£ng d¤y aicao). - ë cao cõa tøng ai cao tr¶n còng mët d¢y nói câ sü ch¶nh l»ch giúa c¡c s÷ín nói,rã n²t nh§t ð c¡c h÷îng bc - nam ho°c æng - t¥y. Sü b§t èi xùng ny tòy thuëc voh÷îng phìi cõa s÷ín nói vîi tia s¡ng M°t Tríi câ c¡c gâc nhªp x¤, ch¸ ë v thíi gianchi¸u s¡ng kh¡c nhau; ho°c c¡c s÷ín ân giâ vîi c¡c dáng hon l÷u ch½nh chi phèi câ c¡c°c t½nh v· nhi»t, ©m v ë ên ành kh¡c nhau. Trong thüc t¸ h¦u nh÷ ch÷a th§y xu§thi»n tr÷íng hñp no tr¶n còng mët d¢y nói câ c¡c ai cao song song c¡ch ·u. - Ð còng mët ë cao nh÷ng c¡c nói ð nhúng v¾ ë kh¡c nhau câ c¡c ai cao khænggièng nhau, t½nh ch§t trong còng mët ai công kh¡c nhau v câ sü kh¡c bi»t rã r»t theomòa. - M°c dò câ nhi·u n²t t÷ìng çng v· h¼nh thùc giúa c¡c îi tü nhi¶n theo v¾ ë vîic¡c ai cao theo ë cao nh÷ng giúa chóng công câ nhúng sü kh¡c bi»t mang t½nh b£n ch§t. + Vnh ai i nguy¶n tr¶n nói cao ð c¡c nói vòng v¾ ë th§p kh¡c h¯n vîi îi inguy¶n v· ch¸ ë chi¸u s¡ng. + Sü h¼nh thnh lo¤i §t mòn alit tr¶n nói cao do qu¡ tr¼nh t½ch lôy mòn v c¡c ch§thúu cì t«ng, c¡c nguy¶n tè hâa håc câ t½nh di ëng cao d¹ bà háa tan v di chuyºn. Doâ §t ð ¥y ...