Xạ trị

Phóng xạ đã được phát hiện ra cách đây hơn 100 năm. Từ đó, các bác sĩ đã tìm ra những cách để dùng phóng xạ điều trị ung thư. Những tiến bộ trong kỹ thuật và những hiểu biết rõ hơn về tác dụng của nó trên cơ thể đã làm cho xạ trị trở nên một phần quan trọng trong điều trị ung thư ngày nay.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Xạ trị Xạ trịPhóng xạ đã được phát hiện ra cách đây hơn 100 năm. Từ đó, các bác sĩ đã tìm ra nhữngcách để dùng phóng xạ điều trị ung thư.Những tiến bộ trong kỹ thuật và những hiểu biết rõ hơn về tác dụng của nó trên cơ thể đãlàm cho xạ trị trở nên một phần quan trọng trong điều trị ung thư ngày nay. Thật sựkhoảng một nửa bệnh nhân ung thư sẽ phải xem xạ trị ít nhất là một phần trong kế hoạchđiều trị của mình.Bài viết này nhằm mục đích giúp bạn đọc hiểu xạ trị là gì, nó được sử dụng để điều trịung thư như thế nào và một số tác dụng phụ của nó.XẠ TRỊ HOẠT ĐỘNG NHƯ THẾ NÀO?Phóng xạ là năng lượng được chuyên chở bởi các sóng hoặc một luồng các hạt nhỏ li ti.Nó có thể làm thay đổi gen (DNA) và một số phân tử của tế bào. Các gen kiểm soát quátrình phát triển và phân chia của tế bào. Để hiểu được xạ trị được dùng để điều trị như thếnào, bạn nên biết chu kỳ sống bình thường của tế bào. Chu kỳ tế bào có 5 pha (giai đoạn)trong đó chỉ có 1 pha là tế bào phân chia thật sự. Khi tế bào phân chia thành 2 t ế bào khácnhau, người ta gọi đó là sự phân bào.Chu kỳ tế bào:GO = Tế bào đang trong giai đoạn nghỉG1 = Tạo RNA và proteinS = Tạo DNAG2 = Xây dựng các cơ cấu để phân bàoM = Phân bào (tế bào phân ra làm 2 tế bào khác nhau) Pha G0 (giai đoạn nghỉ): Tế bào chưa bắt đầu phân chia, chiếm phần lớn thời  gian sống của tế bào. Tùy thuộc vào loại tế bào mà giai đoạn này có thể kéo dài từ vài giờ hay nhiều năm. Khi tế bào nhận được tín hiệu sinh sản, nó sẽ chuyển sang pha G1. Pha G1: Trong pha này, tế bào bắt đầu tạo ra nhiều protein hơn để sẵn sàng phân  chia. Pha G1 kéo dài khoảng 18 đến 30 giờ. Pha S: Ở pha S, các nhiễm sắc thể chứa mã di truyền (DNA) được sao chép để cả  2 tế bào mới đều có DNA giống nhau. Pha này kéo dài khoảng 18 đến 20 giờ. Pha G2: Pha G2 xảy ra ngay trước khi tế bào bắt đầu phân chia thành 2 tế bào  mới. Pha này kéo dài từ 2 đến 10 giờ. Pha M (Mitosis - phân bào): Ở pha này, tế bào thật sự phân chia thành 2 tế bào  mới. Pha này chỉ kéo dài khoảng từ 30 đến 60 phút.Chu kỳ tế bào và phóng xạChu kỳ tế bào rất quan trọng trong điều trị ung thư do tia xạ thường cho tác dụng tốt nhấttrên các tế bào đang hoạt động hoặc phân chia nhanh chóng và không có tác dụng ởnhững tế bào đang ở pha nghỉ (G0) hoặc phân chia chậm. Độ nhạy cảm phóng xạ là thuậtngữ dùng để chỉ mức độ nguy cơ một tế bào bị phóng xạ làm tổn thương.Xạ trị tấn công các tế bào ung thư đang phân chia nhưng nó cũng ảnh hưởng đến các tếbào đang phân chia khác của mô bình thường. Những tổn thương trên các tế bào bìnhthường gây ra các tác dụng phụ. Một khi thực hiện xạ trị bao gồm sự cân bằng giữa pháhủy các tế bào ung thư và tránh các tế bào bình thường.Trước đây, người ta nghĩ rằng khi một khu vực đã được điều trị bằng tia xạ một lần rồi thìkhông thể điều trị thêm lần nữa được do sự tổn thương của các tế bào bình thường ở khuvực điều trị. Nhưng những nghiên cứu gần đây cho thấy ở một số trường hợp có thể xạ trịtiếp lần thứ hai.CÁC LOẠI XẠ TRỊTia xạ dùng trong điều trị ung thư được gọi là bức xạ ion hóa do nó tạo ra ion bên trongcác tế bào mà nó đi qua khi giải phóng các electron ra khỏi nguyên tử (Ion là các nguyêntử mang điện tích do nhận thêm hoặc mất đi các electron). Hiện tượng này có thể tiêu diệtcác tế bào hoặc làm thay đổi gen.Một dạng khác của tia xạ như sóng radio, microwave, sóng ánh sáng được gọi là bức xạkhông ion hóa. Chúng không có nhiều năng lượng bằng các bức xạ ion hóa và cũngkhông có khả năng ion hóa các tế bào.Bức xạ ion hóa có thể được chia ra làm 2 loại chính: Photon (tia X và tia gamma) được dùng rộng rãi nhất  Bức xạ hạt (electron, proton, neutron, hạt alpha, và hạt beta). Một số loại bức xạ ion hóa mang năng lượng nhiều hơn những loại khác. Năng lượngcàng cao, tia xạ càng có thể xuyên thủng sâu hơn vào bên trong mô. Cách hoạt động củamột số loại bức xạ rất quang trọng trong xây dựng kế hoạch xạ trị. Các bác sĩ xạ trị ungthư sẽ lựa chọn loại và năng lượng phóng xạ phù hợp nhất đối với mỗi khối u của bệnhnhân.Những loại bức xạ thường gặp dùng để điều trị ung thư bao gồm: Photon năng lượng cao: bắt nguồn từ những nguồn phóng xạ như coban, cesium,  hoặc máy gia tốc tuyến tính (linear accelerator - còn được gọi tắt là linac). Chúng là loại xạ trị được dùng nhiều nhất ngày nay. Tia electron: được sản xuất bởi máy gia tốc tuyến tính, dùng cho những khối u  gần bề mặt cơ thể do độ xuyên thấu của chúng kém hơn khi đến các mô sâu hơn. Proton: là một dạng điều trị mới. Proton là một phần của nguyên tử gây ra những  tổn thương nhỏ cho các mô mà chúng đi qua những chúng rất tốt để tiêu diệt những tế bào ở cuối đường đi của chúng. Điều này có nghĩa là các tia proton cho phép đưa nhiều bức xạ đến ung thư hơn nhưng lại gây ra ít tác dụng phụ c ...