Xem TAY thấy Mất Mặt

“Rùa tiến bộ”, Phạm Huy Thông Tiếp theo triển lãm Đồng bào (2010), Giấc mơ lạ (2011), họa sĩ trẻ Phạm Huy Thông vừa ra mắt những người yêu mỹ thuật Sài Gòn bộ sưu tập có tên gọi TAY. Quan sát quá trình sáng tạo gần đây của họa sĩ, ấn tượng mạnh nhất với tôi chính là câu chuyện về sự xê dịch trong không gian địa lý, chuyển dịch trong cảm xúc và biến dịch từ nhận thức của tác giả. Thông đi nhiều nước, tham gia nhiều workshop, liên tục thay đổi đề tài. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Xem TAY thấy Mất Mặt Xem TAY thấy Mất Mặt“Rùa tiến bộ”, Phạm Huy ThôngTiếp theo triển lãm Đồng bào (2010), Giấc mơ lạ (2011), họa sĩ trẻPhạm Huy Thông vừa ra mắt những người yêu mỹ thuật Sài Gòn bộsưu tập có tên gọi TAY.Quan sát quá trình sáng tạo gần đây của họa sĩ, ấn tượng mạnh nhất vớitôi chính là câu chuyện về sự xê dịch trong không gian địa lý, chuyểndịch trong cảm xúc và biến dịch từ nhận thức của tác giả. Thông đinhiều nước, tham gia nhiều workshop, liên tục thay đổi đề tài. Đứngbên mỗi tác phẩm của Phạm Huy Thông, điều mà tôi muốn tìm kiếmtrước tiên là sự đồng cảm về thái độ sống, cách chia sẻ trách nhiệm củanghệ sĩ – trí thức trước hiện thực đời sống quá nhiều biến dạng bấtthường, quái đản. Tôi đã nhận về, đang hấp thụ, sẽ tiếp tục suy nghiệmvà thử có vài dự đoán về một hiện tượng Phạm Huy Thông.Với cách đặt vấn đề như thế, tôi muốn đứng ngoài những bàn tán, lờiqua tiếng lại hay sự bình phán. Các quan niệm nghệ thuật, trường phái,phong cách để dành cho các nhà phê bình mỹ thuật. Việc có ảnh hưởngcủa Pop Tàu, Lê Quảng Hà, Nguyễn Mạnh Hùng, Hà Mạnh Thắng,Liên Trương, Thái Tuấn hay không cũng chỉ là những việc riêng màbản thân tác giả sẽ đón nhận, xử lý tiếp trong suốt một lộ trình rất dàivà sẽ còn nhiều gian khó của một nghiệp sáng tạo.Tôi có thói quen đến các triển lãm sau ngày khai mạc. Trước mỗi tácphẩm, tôi thường nhắm mắt rất lâu sau vài phút quan sát tỉ mỉ. Ngườithưởng ngoạn chủ đích bỏ ngỏ ngôi nhà tinh thần của mình để cho từngbức tranh tự gõ cửa và đi vào những căn phòng, khoảng trống nằm sâuđâu đó bên trong. Sự vắng lặng, yên tĩnh của phòng tranh cộng hưởngtâm trí không màu và bộ nhớ đã tự cho phép gạn lọc lại những nét,mảng mà nó cần. Diện tích của không gian đó rộng hay hẹp, kích cỡlớn hay nhỏ, đẹp hay xấu là tùy khả năng khai mở của tác phẩm và tácgiả.Nếu còn thơ bé chắc hẳn một vài thủ pháp của TAY sẽ dẫn dụ, khích lệtôi ước mơ trở thành họa sĩ chuyên vẽ về những câu chuyện đầy kỳ ảocủa một thế giới ẩn chứa thật nhiều những hoàn cảnh khác thường, cácnhân vật có sức mạnh siêu phàm, năng lực siêu nhiên. Nếu ở tuổi teen,có thể TAY sẽ gợi ý cho tôi vài ý tưởng xuất sắc về một văn hóa mặt nạ,kéo tôi đến lễ hội đường phố cuồng nhiệt của người Anh ở Notting Hillhoặc mơ về những đêm hội Halloween ở Rio, Brazil.Nhưng tôi đã qua tuổi mơ. Nhiều bấn loạn thời thế đã buộc mỗi conngười phải tự hạn chế, điều chỉnh tới tận cùng rất nhiều những dự địnhlãng mạn. Trong tôi có thừa sự ẩn ức đối với những đề tài, câu chuyệnmà Thông đeo đuổi nhiều năm qua. Phía sau ánh mắt cười tinh nghịchcủa họa sĩ, đời sống, con người Việt Nam và thế giới này đã trở thànhmột gương MẶT biến dạng, dị dạng. Môi trường sống xô đẩy nhân tínhđảo điên, văn hóa suy thoái. Xung đột biên giới, chiến tranh, khủng bố,khủng hoảng kinh tế… trở thành căn bệnh kinh niên trên toàn cầu.Những khát thèm tiền lực, quyền lực vẫn ngự trị thế giới và luôn tấylên cơn đau nhức từ mỗi tế bào của những kẻ ác quỷ mang một phầnhình hài con người. Đồng tiền tạo tác nên một thế giới mới kỳ quái đếnmức khó tưởng tượng… Những xung động quá lớn đó mau chóng thúcđẩy Phạm Huy Thông thoát bỏ cái duy mỹ và trở thành cây cọ chínhluận.“Một cuộc hiến tế”, Phạm Huy ThôngLà một người yêu thích nhiếp ảnh tôi từng nghe Ansel Adam (mộtnhiếp ảnh gia chuyên chụp phong cảnh rất nổi tiếng người Mỹ) nóirằng: chân dung con người là phong cảnh tuyệt vời nhất. Mỗi khi phảiđi chụp chân dung cho các chính khách, doanh nhân để kiếm sống tôiluôn lẩm bẩm câu thơ của Phùng Khắc Bắc:“Mặt lá nhìn ngửa.Mặt người nhìn ngang.Mặt thú lang nhìn xuống…”Và khi đối diện mỗi bức tranh của Thông trong tâm trí tôi lại hiện rathật nhiều nghi vấn, định nghĩa, khái niệm… Có bao nhiêu định dạngMẶT? Tại sao từ bỏ MẶT để chọn TAY? Có bao nhiêu tín hiệu, ký hiệuhay mật mã từ dáng vẻ, kích cỡ hay từng vết vân TAY? Tại sao nhữngđiêu khắc cổ ở văn hóa Khme lại là tứ diện, bốn mặt hỉ nộ ái ố?…Tranh của Thông có kết nối rất chặt chẽ với hiện thực, những vấn đềthời sự. Khi phác họa chân dung trần trụi của hiện thực, tác giả viết ramột cảm nhận khá khiêm nhường:“Tôi muốn xóa bỏ nhân diện cá nhâncủa các nhân vật, chỉ đề cập họ như là một phần của đám đông (hoặcxã hội), cá tính của họ bị làm mờ và được thay bằng những tính cáchchung của con người. Những nhân vật trong bộ tranh này đều không cóđầu, mặt; thay vào đó là những bàn tay với đủ các dáng điệu. “Nhưng TAY ra đời trong một đời sống mà tự do bị nghi ngời, cá nhân bịphế bỏ, cá tính đừng nên tồn tại, chẳng nên khích lệ tư duy độc lập, rấtcần hạn chế những ước mơ khát vọng. Xã hội chỉ còn là nơi tập hợpcủa bầy người. Nó nhắc người xem không tính độ dày mỏng của từnglớp da, mau chóng bỏ qua cái bề mặt. Nhìn ngắm những bộ complengon lành, những cầu vai nhiều sao, những cái bụng không thể viênmãn hơn và những ngón tay nhăn nhúm, thô kệch, bấn loạn… Mỗi tácphẩm TAY và người xem bất chợt đồng hiện câu hỏi: những kẻ quyềncao, chức trọng, thừa tiền kia có khi nào bất chợt nhìn tranh, soi gươngvà nhận ra chân dung của mình? Có thể tìm thấy trong TAY thấp thoángnét mặt một đồng chí X, dung nhan anh Y hay cá tính em Z? Liệu khinhìn vào những lời phỉ báng nhiều màu sắc, đa nghĩa kia, họ có thể sĩdiện? Trong tâm can họ còn chút liêm xỉ nào để gìn giữ cái thể diện củamột con người?“Một cuộc thi ăn”, Phạm Huy ThôngViết đến đây tôi muốn liên hệ lại những điều mà Lỗ Tấn từng nghi vấn,từ gần một thế kỷ qua: “thể diện” rốt lại là cái thá gì? Chẳng nghĩ tớithì thôi, nghĩ tới, thấy nó mập mờ lắm. Nó giống như là có đến mấythứ, mỗi một thứ thân phận thì có một thứ “thể diện”, tức cũng gọi là“mặt”. Cái “mặt” ấy có một đường ranh giới, nếu rơi xuống phía dướiđường ấy tức là mất thể diện, cũng gọi là “bẽ mặt”. Kẻ nào không sợ“bẽ mặt”, tức là “muối mặt”. Trái lại, nếu làm được việc gì vượt lêntrên đường ấy, thì “có thể diện”, hoặc nói “mở mặt”. Mà cái nghĩa“bẽ mặt” thì lại tùy người mà không giống ...