Xét nghiệm thăm dò chức năng thận (Kỳ 1)

Thăm dò chức năng lọc của cầu thận.1.1. Đo mức lọc cầu thận qua tính độ thanh thải creatinin nội sinh: 1.1.1. Ý nghĩa và nguyên lý: Trong lâm sàng, người ta đo mức lọc cầu thận (MLCT, còn gọi là clearance) qua tính độ thanh thải creatinin nội sinh, là phương pháp hữu hiệu có giá trị quan trọng trong chẩn đoán xác định suy thận và giai đoạn suy thận. Độ thanh thải creatinin nội sinh là cơ sở cho chọn phương pháp điều trị phù hợp (độ I đến độ IIIa là điều trị bảo tồn,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Xét nghiệm thăm dò chức năng thận (Kỳ 1) Xét nghiệm thăm dò chức năng thận (Kỳ 1) 1. Thăm dò chức năng lọc của cầu thận. 1.1. Đo mức lọc cầu thận qua tính độ thanh thải creatinin nội sinh: 1.1.1. Ý nghĩa và nguyên lý: Trong lâm sàng, người ta đo mức lọc cầu thận(MLCT, còn gọi là clearance) qua tính độ thanh thải creatinin nội sinh, là phươngpháp hữu hiệu có giá trị quan trọng trong chẩn đoán xác định suy thận và giai đoạnsuy thận. Độ thanh thải creatinin nội sinh là cơ sở cho chọn phương pháp điều trịphù hợp (độ I đến độ IIIa là điều trị bảo tồn, từ độ IIIb trở đi phải điều trị thay thế:lọc máu chu kỳ hay ghép thận). Creatinin nội sinh trong huyết thanh là sản phẩm giáng hoá cuối cùng củacreatinin được lọc qua cầu thận, nhưng không bị tái hấp thu và rất ít được bài tiết ởống thận, nên creatinin bài xuất không chịu ảnh hưởng của lượng nước tiểu. Do đólượng creatinin huyết thanh không thay đổi trong ngày và lượng creatinin nội sinhtương ứng với mức lọc cầu thận (glomerular filtratron rate). Ở người bình thường, nồng độ creatinin huyết thanh là 44 - 106 mmol/l,tương ứng với 0,8 - 1,2mg/dl (mg%) và mức lọc cầu thận là 80 - 120ml/phút. Khisuy thận, tùy từng giai đoạn mà có mức lọc cầu thận giảm và lượng creatinin tăngtương ứng trong huyết thanh. 1.1.2. Phương pháp tiến hành: - Thường gom nước tiểu 24h (nêu ở phần 1) hoặc cũng có thể tùy điều kiệnđể gom nước tiểu 3h, 6h, 12h để tính số lượng nước tiểu trong một phút. - Lấy 20ml nước tiểu vào ống nghiệm gửi đi định lượng creatinin niệu.Thường nên kết hợp với xét nghiệm protein niệu, urê niệu, áp lực thẩm thấu vàđiện giải để giúp cho theo dõi và điều trị. - Lấy 3ml máu cho vào ống nghiệm gửi đi định lượng creatinin máu.Thường cũng cho kết hợp xét nghiệm urê máu, điện giải, kiềm-toan để theo dõi vàcó phương pháp điều trị phù hợp. 1.1.3. Tính mức lọc cầu thận (MLCT): Ucr ´ V (ml/phút) 1,73 MLCT = ----------------------- ´ ------------ Pcr S MLCT: hệ số thanh thải creatinin nội sinh (ml/phút). Ucr: nồng độ creatinin trong nước tiểu (mmol/l, cần đổi ra mmol/l để dùngđơn vị với creatinin máu). Pcre: nồng độ creatinin trong máu (mmol/l). V (ml/ph): thể tích nước tiểu/phút (ml/ph). 1,73: diện tích da trên cơ thể của một người Âu Châu chuẩn (chưa có thôngsố cho người Việt Nam), S: diện tích da trên cơ thể bệnh nhân (m2) theo bảng Dubois. Đối chiếuchiều cao cân nặng sẽ cho kết quả diện tích da. Trong thực tế thường chỉ tính mức lọc cầu thận theo công thức sau: Ucr ´ V MLCT = ----------------- (ml/phút). Pcr Ở người bình thường MLCT là 120 ml/phút. Khi MLCT < 60 ml/phút là cósuy thận. 1.2. Tính MLCT với người lớn tuổi dựa vào nồng độ creatinin máu,tuổi, cân nặng, theo công thức của Cockroft và Gault (1976): (140 - tuổi) ´ cân nặng cơ thể (kg) MLCT (ml/ph) = -------------------------------------------- 72 ´ creatinin huyết thanh (mg/dl) Phương pháp này không chính xác bằng phương pháp gom nước tiểu 24h. Số lượng ước đoán hệ số thanh thải creatinin nội sinh cho kết quả cao hơnhệ số thanh thải creatinin nội sinh thực ở bệnh nhân suy thận. Suy thận càng nặngthì độ chênh lệch càng lớn, vì sự bài tiết creatinin ở ống thận tăng và mất creatininqua ruột. Thêm vào đó là về độ tuổi 35 trở lên thì mức lọc cầu thận giảm dần chođến ngoài độ tuổi 50 thì số lượng nephron giảm từ 1-30%. Trong khi đó, ở trẻ emthì nồng độ creatinin tăng dần do khối lượng cơ tăng theo tuổi. Do vậy, sử dụngcông thức trên sẽ có thể dẫn đến đánh giá sai mức lọc cầu thận. Cho nên, phương pháp này chỉ làm cho những trường hợp đặc biệt (khôngthể gom được nước tiểu trong 24h) và kết quả của nó về mức lọc cầu thận khôngthể là cơ sở chính để chẩn đoán và chỉ định điều trị (lọc máu hay ghép thận). Chú ý: Phương pháp ước lượng này với nữ giới phải trừ 15% vì khối lượngcơ ở nữ thấp hơn nam. Đây cũng là lý do phức tạp, nên người ta ít sử dụng phươngpháp này. Bảng 7. Phân chia giai đoạn suy thận dựa vào MLCT và nồng độ creatininmáu. Giai đoạn Mức lọc cầu Creatinin máu thận suy thận mmol/l mg/dl ml/phút Bình 120 44-106 0,8-1,2thường 60-41 < 130 < 1, ...