Y ÁN VỀ TIÊU HOÁ - TIÊU CHẢY DO PHỤC TÀ

Ở thành Nam, có người họ Trần, sau ngày lập Hạ. Một bữa kia ông bị đau bụng, tiêu chảy, ăn cơm vào ỉa ra y nguyên (phân sống) không tiêu. Vì cho là do hôm trước ăn lầm phải bánh nên cứ chữa chứng tiêu chảy và thông tiểu tiện. Ông ta dùng Ngũ Linh Thang (Bạch truật, Phục linh, Trư linh, Trạch tả, Quế chi), thêm các vị thuốc tiêu thực để uống nhưng không có kết quả. Người nhà mời Phong Thiếu Dật đến xem bệnh. Khám thấy 2 mạch bộ quan, một bên đi mạnh,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Y ÁN VỀ TIÊU HOÁ - TIÊU CHẢY DO PHỤC TÀ Y ÁN VỀ TIÊU HOÁ TIÊU CHẢY DO PHỤC TÀ (Trích trong ‘Ôn Bệnh’ của Phong Thiếu Dật, Trung Quốc) Ở thành Nam, có ngườ i họ Trần, sau ngày lập Hạ. Một bữa kia ông bịđau bụng, tiêu chảy, ăn cơm vào ỉa ra y nguyên (phân sống) không tiêu. Vìcho là do hôm trước ăn lầm phải bánh nên cứ chữa chứng tiêu chảy vàthông tiểu tiệ n. Ông ta dùng Ngũ Linh Thang (Bạch truật, Phục linh,Trư linh, Trạch tả, Quế chi), thêm các vị thuốc tiêu thực để uống nhưngkhông có kết quả. Người nhà mời Phong Thiếu Dật đến xem bệnh. Khámthấy 2 mạch bộ quan, một bên đi mạnh, mộ t bên yếu, mạch ở khí khẩukhông đi khẩn. Phong Thiếu Dật chẩn đoán chắc chắn không phải là chứngthương thực (bệnh do ăn uống gây nên) mà là chứng Sôn (Xan) Tiết (tiêuchảy ra như nước, phân sống), chứng này do tà phục bên trong, như sách NộiKinh đă ghi: Mùa xuân cảm nhiễm thương phong, đến mùa hè mới sinh rachứng sôn tiết. Do đó, nếu dùng loại thuốc tiêu thực, lợ i thấp càng làm chotrung khí hư yếu. Bây giờ, phả i trợ giúp cho Tỳ thổ mà tả bớt Can mộc mớixong (theo ngũ hành, Can mộc khắc Tỳ thổ). Dùng bài Lý Trung Thang(Nhân sâm, Bạch truật, Chích thảo, Can khương đều 12g) thêm Hoàng cầ m,Bạch thược, Cát căn (nướng), Phòng phong, uố ng liên tiếp 3 thang thì khỏi. TIÊU CHẢY DO CAN PHONG TRUYỀN SANG TỲ (Y án của Phong Thiế u Dật). Bên Dương Thành, có người họ Lôi, bị chứng tiêu chả y không cầ m,da thịt hao sút đi, mạch 2 bộ quan đều Huyền. Phong Thiếu Dật nhận định:Trước khi ỉa, bụng đã sôi đau, hễ đau th ì muốn đi tiêu, và tiêu ra nguyênthức ăn. Người bệnh nhận là Phong Thiếu Dật nói đúng, nhưng không hiểubệnh do đâu gây nên. Phong Thiếu Dật giải thích: Đây là doCan phong truyền sang Tỳ. Tỳ bị ức chế không thể tiêu hóa được. Sách NộiKinh gọ i là chứng sôn (xan) tiết, các bậc y sư (nguyên bản ghi là HậuThánh), đó là chứng Vị phong. Người bệnh thấ y Phong Thiếu Dật lập luậnchính xác về bệnh chứng nên xin ông cho toa ch ữa tr ị. Phong Thiếu Dậtdùng bài Thống Tả Yếu Phương (Bạch truật 12g, Bạch thược 12g, Trần bì8g, Phòng phong 8g) của Lưu Hà Gian, Thêm Ích trí nhân, Cát căn(nướng), Mộc hương, Tả diệp để dẫn thuốc. Uống một thang chưa thấycông hiệu, liền thêm vào Nhân sâm, Hoàng kỳ, Can khương, Phụ tử. Mớiuống một thang sau này liền thấ y hơi bớt. Cho uống tiếp 2 - 3 thang thì dứthẳn bệnh. TIÊU CHẢY DO THẤP (Y án của Phong Thiế u Dật). Ở núi Vân Trục, có con gái ông họ Diệp, vào cuối hè, bỗng nhiên phátsốt và tiêu chả y. Thầy thuốc được mời đến trước, dùng bài Ngũ Linh Tán(Phục linh, Trư linh, Trạch tả, Quế chi, Bạch truật) cho uống, thấ y đúngbệnh. Thình lình kỳ kinh nguyệt của cô ta đến, thầ y mới thêm Đương quy,Bạch thược, không ngờ chứng tiêu chảy lại tăng thêm mà còn đau bụngdữ dội hơn nữa. Phong Thiếu Dật được mời đến khám bệnh. Khám thấymạch bên phải mạnh hơn bên trái, đó rõ là thử thấp truyền vào phần khí, vìvậ y phần khí bị ngăn nghẹ n, tà độc không có lố i thoát ra mà kinh nguyệtnhân đó bị ứ trệ. Phong Thiếu Dật liền dùng cách oân hóa thấp taø, thêm vịMộc hương, Hương phụ, Tô cành, Diên hồ sách. Uống liên tiếp 3 thang, kinh kỳ ra tốt mà chứng tiêu chảy dứt,nhiệt độ của cô cũng giảm. Ông Trình Nghị nói rằng: Thấp tại phần khí lẽthường phải làm cho thông khí để thấm thấp và kinh kỳ đang có, muốn chotốt, phải làm cho khí chạ y đều thì kinh đ ược đều. Như vậy dùng thuốc lýkhí để thấm thấp và hành kinh là cách hay nhất. TIÊU CHẢY DO THỬ THẤP (Trích trong ‘ Thiên Gia Diệu Phương’ của Lý Văn Lượng,Trung Quốc). Lý X… nam, 30 tuổi. Một hôm bị cả m nắng, bỗng nhiên ói và tiêuchảy, đã đến bệnh viện điều trị, cho dùng lầm mấy thang Đại Hoànglàm cho chứng ói và ỉa không cầm được, bụng tức, khó chịu. Một ngày đêmỉa và nôn hơn 60 lần, tinh thần mỏ i mệt, hai tay tê dại không cầ m được lynước đưa lên miệng. Mạch Trầm, Tế mà Trì, lưỡi đỏ tía, đầu lưỡ i đỏ, rêulưỡi trắng bẩn như có bột. Sau khi khám, cho dùng bài Thanh Thử Hóa ThấpThang (Thanh hao tuệ 9g, Bán hạ 9g, Đạm đậu xị 9g, Bội lan 12g, Nhântrần 12g, Sinh địa tươi 12g, Trần bì 3g, Xuyên liên 3g, Khấu nhân 3g,Thương truật 6g, Quảng mộc hương 6g, Hoắc hương tươi 6g, Hà diệp tươi 1mảnh). Sắc uống với 9g Cam Lộ Tiêu Độc Đơn (Hoàng cầ m, Liên kiều,Nhân trần, Hoắc hương, Bạc hà, Bạch khấu, Xạ can, Xương bồ). Uống haithang đã cầ m ói, giả m hẳn ỉa chả y, hai tay hết tê, lưỡi chuyể n sang mầuhồng, rêu lưỡi tốt hơn. Cho dùng tiếp bài thuốc trên, bỏ vị Trần bì, Thươngtruật, Đậu xị, Xuyên liên, Tiêu Độc Đơn, Hà diệp, Hoắc hương, Sinh đ ịa,thêm Sơn chi 9g, Thạch xương bồ 9g, Hậu phác 3g, Lục Nhất Tán (Hoạtthạch, Cam thảo). Uố ng tiếp 4 thang thì bệnh khỏi. Tiêu chả y vào mùa hè, phần nhiều do thử thấp phục áp, không tống rangoài được. Phép chữa: chỉ cần thanh th ử hỏa thấp là có thể dựa vào thế màlợi đạo. ...