Ý nghĩa bị động Anh - Việt qua khung tham chiếu tương đương dịch thuật

Theo dải rộng về loại hình ngôn ngữ, Anh – Việt xếp từ ngôn ngữ có hình thái tiêu biểu đến ngôn ngữ đơn lập và là các ngôn ngữ có loại hình khác nhau nhưng đều có những hình thức thể hiện ý nghĩa bị động.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ý nghĩa bị động Anh - Việt qua khung tham chiếu tương đương dịch thuật TAÏP CHÍ ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 21 - Thaùng 6/2014<br /> <br /> <br /> Ý NGHĨA BỊ ĐỘNG ANH - VIỆT QUA KHUNG THAM CHIẾU<br /> TƯƠNG ĐƯƠNG DỊCH THUẬT<br /> <br /> TRƯƠNG VĂN ÁNH(*)<br /> HỨA BÍCH THỦY(**)<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Theo dải rộng về loại hình ngôn ngữ, Anh – Việt xếp từ ngôn ngữ có hình thái tiêu biểu<br /> đến ngôn ngữ đơn lập và là các ngôn ngữ có loại hình khác nhau nhưng đều có những<br /> hình thức thể hiện ý nghĩa bị động. Khung tham chiếu tương đương dịch thuật thể hiện ở<br /> các mẫu câu có ý nghĩa bị động phổ biến trong hai ngôn ngữ sẽ giúp cho người học tiếp<br /> thu và sử dụng tốt các cấu trúc bị động.<br /> Từ khóa: Khung tham chiếu (TC), dạng bị động, mẫu câu.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> According to the wide range of the typology of language, English and Vietnamese<br /> languages are ranged from typically multimorphous to monomorphous languages and are<br /> the languages of differenttypologies, but both have similar expressions of the passive<br /> sense. The equivalent tertium comparationis shown in the common similar passive<br /> sentence patterns in the two languages will help learners acquire and use these passive<br /> structures.<br /> Keywords: Tertium Comparationis (TC), passive voice, sentence pattern<br /> <br /> 1. MỞ ĐẦU (*) (**) Để diễn tả ý nghĩa bị động trong hai<br /> Theo Nguyễn Minh Thuyết (2008), ngôn ngữ, khung tham chiếu (Tertium<br /> dạng (voice) là một phạm trù ngữ pháp bao Comparationis: TC) tương đương về ý<br /> gồm hai ý nghĩa ngữ pháp bộ phận đối lập nghĩa dịch thuật được sử dụng. Điều này sẽ<br /> nhau: chủ động (active) và bị động khắc phục được các hạn chế: cho dù có ý<br /> (passive). Dựa theo các phương thức ngữ nghĩa bị động nhưng tiếng Việt và tiếng<br /> pháp, tiếng Anh là ngôn ngữ tổng hợp tính, Anh có các cấu trúc bị động khác nhau và<br /> trong khi tiếng Việt là ngôn ngữ phân tích đôi khi tiếng Anh có cấu trúc mang nghĩa<br /> tính hay ngôn ngữ đơn lập. Dạng trong bị động nhưng tiếng Việt không có hoặc<br /> tiếng Anh được thể hiện rõ qua đặc điểm ngược lại.<br /> hình thái của động từ. Trong tiếng Việt, để 2. KHÁI NIỆM VỀ BỊ ĐỘNG VÀ<br /> diễn đạt ý nghĩa bị động, người ta thêm các KHUNG THAM CHIẾU<br /> hư từ bị, được, phải, chịu, mắc,… trước 2.1. Khái niệm về bị động<br /> động từ ngoại động hoặc mệnh đề có động Theo Từ điển ngôn ngữ học và ngữ âm<br /> từ ngoại động làm bổ ngữ. học của David Crystal (1998), dạng được<br /> định nghĩa như sau: “Dạng (voice) là một<br /> (*) phạm trù được dùng trong việc miêu tả cấu<br /> ThS, Khoa Ngoại ngữ, Trường Đại học Sài Gòn<br /> (**)<br /> ThS, Trường Đại học Bạc Liêu trúc câu hoặc mệnh đề chủ yếu liên quan<br /> <br /> 100<br />  TRƯƠNG VĂN ÁNH - HỨA BÍCH THỦY<br /> <br /> <br /> đến động từ, để thể hiện cách mà các câu Xuân Thại, Diệp Quang Ban, Nguyễn Thị<br /> có thể lựa chọn mối quan hệ giữa chủ ngữ Thuận, Nguyễn Hồng Cổn, Nguyễn Phú<br /> và bổ ngữ của động từ, mà không làm thay Phong, …là có ý nghĩa bị động trong tiếng<br /> đổi nghĩa của câu”. Hai câu ở dạng bị động Việt khi khảo sát các cấu trúc dạng bị động<br /> và chủ động cùng biểu thị một nội dung trong tiếng Anh để chuyển dịch sang tiếng<br /> hiện thực được gọi là đồng nghĩa biểu hiện, Việt trong quá trình thụ đắc ngôn ngữ của<br /> nhưng khác nhau về cấu trúc cú pháp, giá học viên.<br /> trị phong cách, chức năng thông tin và 2.2. Khung tham chiếu để đối chiếu<br /> chức năng liên kết văn bản. dạng bị động<br /> Noam Chomsky là người khởi xướng Bước đầu nghiên cứu cho thấy sự<br /> ngữ pháp cải biến - tạo sinh. Theo ông, câu tương đồng và đối lập giữa hai ngôn ngữ<br /> bị động trong ngữ pháp cải biến – tạo sinh về dạng bị động: đôi lúc cả hai ngôn ngữ<br /> gắn với phép cải biến động từ là một phổ đều có cùng cấu trúc bị động, đôi lúc cấu<br /> niệm hình thức của các ngôn ngữ. trúc bị động phải chuyển sang cấu trúc chủ<br /> Cải biến (transformation) để tạo ra các động ở ngôn ngữ so sánh và đôi lúc không<br /> cấu trúc câu mới có nghĩa tương đồng với có cấu trúc bị động trong một ngôn ngữ,<br /> các cấu trúc sâu (chìm). Vậy câu được cải thay vào đó là cấu trúc khác (thí dụ như<br /> biến được xem là cấu trúc nổi (bề mặt). cấu trúc vô nhân xưng).<br /> Dù có sự khác biệt trong cách giải Như đã nói ở trên, hai ngôn ngữ mà<br /> thích về câu bị động ở các giai đoạn khác chúng tôi so sánh c ...