Yếu tố kì ảo trong một số tiểu thuyết của Đoàn Hữu Nam

Đoàn Hữu Nam là một trong những tác giả có đóng góp cho văn học viết về dân tộc và miền núi đương đại. Ông nổi tiếng với những tiểu thuyết: Thổ phỉ, Tình rừng, Trên đỉnh đèo giông bão… Trong tiểu thuyết của ông, yếu tố kì ảo được sử dụng khá phổ biến nhằm thể hiện thế giới nghệ thuật mới mẻ, độc đáo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Yếu tố kì ảo trong một số tiểu thuyết của Đoàn Hữu Nam Cao Thị Hảo và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 103(03): 115 - 119 YẾU TỐ KÌ ẢO TRONG MỘT SỐ TIỂU THUYẾT CỦA ĐOÀN HỮU NAM Cao Thị Hảo*, Ngô Quốc Tuấn Trường Đại học Sư phạm – ĐH Thái Nguyên TÓM TẮT Đoàn Hữu Nam là một trong những tác giả có đóng góp cho văn học viết về dân tộc và miền núi đương đại. Ông nổi tiếng với những tiểu thuyết: Thổ phỉ, Tình rừng, Trên đỉnh đèo giông bão… Trong tiểu thuyết của ông, yếu tố kì ảo được sử dụng khá phổ biến nhằm thể hiện thế giới nghệ thuật mới mẻ, độc đáo. Việc sử dụng yếu tố kì ảo trong tiểu thuyết của Đoàn Hữu Nam đã mở ra những không gian nghệ thuật mới, hình tượng nghệ thuật sinh động, hấp dẫn, thế giới tâm linh bí ẩn. Đây có thể coi là đóng góp riêng của nhà văn Lào Cai này cho văn học viết về dân tộc và miền núi. Từ khoá: Tiểu thuyết Đoàn Hữu Nam; Văn xuôi viết về dân tộc và miền núi. Văn học viết về dân tộc và miền núi là khu vực có sự hiện diện khá đông đủ bộ mặt văn học các dân tộc anh em trong đại gia đình các dân tộc Việt Nam. Với khả năng khơi sâu vào cái riêng, cái đặc sắc của mỗi dân tộc, mỗi vùng miền, văn học dân tộc miền núi đã đem lại sự phong phú, đa dạng và có một vị trí nhất định trong dòng chảy văn học Việt Nam hiện đại. Trong văn học đương đại có khá nhiều nhà văn tiêu biểu viết về đề tài miền núi đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc như: Ma Văn Kháng, Vi Hồng, Cao Duy Sơn, Đỗ Bích Thuý… Đoàn Hữu Nam là một cái tên khá mới. Ông có duyên với văn chương bắt đầu từ thơ, truyện ngắn, nhưng thành công hơn cả là tiểu thuyết. Tiểu thuyết của Đoàn Hữu Nam phản ánh khá phong phú hiện thực miền núi những năm sục sôi cách mạng giành chính quyền và tiễu phỉ với nhiều biến cố lịch sử gắn liền với đời sống của cộng đồng các dân tộc: Hmông, Dao, Giáy… ở các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta, đặc biệt là Lào Cai - mảnh đất đã gắn bó máu thịt trong quá trình sáng tác của ông. Chúng ta có thể kể tới những tác phẩm tiêu biểu của Đoàn Hữu Nam như: Tình rừng, Trên đỉnh đèo giông bão và nổi tiếng hơn cả là Thổ phỉ. Tiểu thuyết Thổ phỉ của nhà văn họ Đoàn đã được giải A của Hội văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam (năm 2010) và được chuyển thể thành kịch bản phim công chiếu rộng rãi.* * Tel: 0983 832009 Trong các tiểu thuyết của mình, Đoàn Hữu Nam mô tả khá phong phú những phong tục tập quán của người miền núi, đưa những truyền thuyết dân gian vào tác phẩm để tô đậm thêm màu sắc dân tộc. Đặc biệt yếu tố kì ảo được sử dụng rất thành công trong tác phẩm, góp phần quan trọng thể hiện rõ ý đồ nghệ thuật của nhà văn. Nghiên cứu về tiểu thuyết của Đoàn Hữu Nam, nhiều tác giả cũng đã chú ý tới yếu tố kì ảo, lạ hoá này. Sương Nguyệt Minh đã chỉ ra bối cảnh không gian “rừng rú” kì lạ trong tiểu thuyết Thổ phỉ: “vừa âm u, hoang dã, cũ kĩ, mòn mỏi, vừa lung linh, sáng rõ, đẹp huyễn hoặc…”[1,tr.15]. Đó là không gian ma mị đặc thù phù hợp với thế giới của thổ phỉ. Có tác giả còn khẳng định: “những yếu tố lạ hoá và kì ảo được vận dụng trong Thổ phỉ tỏ ra rất thích hợp để diễn tả một không gian miền núi huyền bí từ xa xưa vốn được xem là “ma thiêng nước độc”[2]. Nhận xét về tiểu thuyết Trên đỉnh đèo giông bão, Phạm Duy Nghĩa cũng cho rằng: “Lạ hoá được Đoàn Hữu Nam sử dụng một cách có ý thức, không phải trực giác, ngẫu nhiên”, “trong thế giới nghệ thuật của anh cái gì cũng lạ: thiên nhiên tạo vật lạ… Hiện tượng sinh nở lạ… Bệnh tật lạ…”[3]. Tuy nhiên, đây mới chỉ là những ý kiến nhận xét bước đầu, các tác giả chưa đi sâu nghiên cứu một cách hệ thống và lí giải cụ thể về vấn đề này. Yếu tố kì ảo (fantasticque) (một số tác giả còn gọi là “lạ hoá”) xuất hiện trong sáng tác văn chương như là một thủ pháp nghệ thuật độc đáo, có tác dụng lớn trong việc kiến tạo thế 115 118Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn Cao Thị Hảo và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ giới hình tượng của tác phẩm. Nó giúp nhà văn khai thác những tầng vỉa khác nhau của hiện thực cuộc sống hay có thể phóng ngòi bút của mình vào những địa hạt có những thời kì bị xem là “nhạy cảm” như tôn giáo, tính dục... nhằm tạo ra sức hấp dẫn, mê hoặc đối với độc giả. Trong tiểu thuyết của Đoàn Hữu Nam, yếu tố kì ảo được sử dụng khá phổ biến trong miêu tả nhân vật, miêu tả thiên nhiên, thế giới tâm linh. Khi xây dựng nhân vật phản diện, nhà văn đặc biệt chú ý miêu tả sự ra đời rất kì lạ của nhân vật. Sự có mặt của mỗi nhân vật trên cõi đời này dường như đã dự báo trước về cá tính và số phận của họ. Đó là các nhân vật: Chẩu Po, Triệu Tá Sắn trong Thổ phỉ hay Lù Tà trong tiểu thuyết Trên đỉnh đèo giông bão… Không giống như bao sinh linh khác đủ chín tháng mười ngày thì chào đời, Chẩu Po (Thổ phỉ) đã gan lì đợi đến lúc năm mới năm cũ giao nhau – khi mà những người thân đứng ngồi không yên - mới chui ra từ bụng mẹ. Những đứa trẻ sơ sinh khác thì oe oe khóc khi chào đời, ngược lại Chẩu Po vừa ra đời đã toét miệng cười, “nụ cười khinh mạn của đứa trẻ sinh ra một cách không bìn ...