Yếu tố ngoài cốt truyện mang dấu ấn dân gian trong tiểu thuyết Vi Hồng

Trong tiểu thuyết Vi Hồng, yếu tố ngoài cốt truyện có màu sắc riêng, khó trộn lẫn. Yếu tố ngoài cốt truyện mang dấu ấn dân gian là kho tư liệu phong phú về tri thức bản địa, tạo nên sức hấp dẫn và phong cách riêng cho tác phẩm. Tuy nhiên, đôi khi dấu ấn dân gian làm cho tác phẩm mang nặng chất kể tả, thiếu tính hiện đại. Khắc phục nhược điểm, phát huy ưu thế của yếu tố dân gian là một trong những lối đi vừa truyền thống vừa hiện đại, góp phần nâng cao giá trị văn xuôi dân tộc thiểu số trong hành trình phát triển và hội nhập.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Yếu tố ngoài cốt truyện mang dấu ấn dân gian trong tiểu thuyết Vi Hồng Hà Anh Tuấn Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 117(03): 15 - 19 YẾU TỐ NGOÀI CỐT TRUYỆN MANG DẤU ẤN DÂN GIAN TRONG TIỂU THUYẾT VI HỒNG Hà Anh Tuấn* Trường Đại học Sư phạm – ĐH Thái Nguyên TÓM TẮT Trong tiểu thuyết Vi Hồng, yếu tố ngoài cốt truyện có màu sắc riêng, khó trộn lẫn. Yếu tố ngoài cốt truyện mang dấu ấn dân gian là kho tư liệu phong phú về tri thức bản địa, tạo nên sức hấp dẫn và phong cách riêng cho tác phẩm. Tuy nhiên, đôi khi dấu ấn dân gian làm cho tác phẩm mang nặng chất kể tả, thiếu tính hiện đại. Khắc phục nhược điểm, phát huy ưu thế của yếu tố dân gian là một trong những lối đi vừa truyền thống vừa hiện đại, góp phần nâng cao giá trị văn xuôi dân tộc thiểu số trong hành trình phát triển và hội nhập. Từ khóa: Yếu tố ngoài cốt truyện, dấu ấn dân gian, tiểu thuyết Vi Hồng. Khái lược về yếu tố ngoài cốt truyện* Trong sáng tác của các nhà văn dân tộc thiểu số Việt Nam, thế giới nghệ thuật của họ thường mang dấu ấn dân gian khá rõ nét. Điều đó có nguyên do từ lịch sử hình thành phát triển nền văn học viết của các dân tộc. Hầu hết bộ phận văn học viết, trong đó có tiểu thuyết của các nhà văn dân tộc thiểu số đều hình thành trực tiếp từ cái nôi văn học dân gian. Nói một cách hình ảnh, con đường nghệ thuật của họ đi thẳng từ suối nguồn dân gian đến bến bờ hiện đại. Tiểu thuyết Vi Hồng cũng được hình thành theo con đường như thế. Thế giới nghệ thuật của ông, đặc biệt, yếu tố ngoài cốt truyện- phương diện quan trọng trong tiểu thuyết Vi Hồng có màu sắc riêng, khó trộn lẫn. Tìm hiểu yếu tố ngoài cốt truyện trong tiểu thuyết của ông, chúng ta có thể hình dung một cách rõ nét hơn về tác phẩm, khám phá giá trị nhân bản mà các lớp văn hóa chứa đựng trong những chất xúc tác, yếu tố khác của truyện kể, yếu tố ngoài cốt truyện... mang lại. Yếu tố ngoài cốt truyện là một thành phần quan trọng của loại hình tự sự nói chung, tiểu thuyết nói riêng. Yếu tố ngoài cốt truyện được các nhà nghiên cứu gọi bằng những cái tên khác nhau Pôxpêlốp gọi là sự miêu tả tự sự có chức năng tạo hình khách thể[3]. Trần * Tel: 0916 633007 Đình Sử gọi là các yếu tố khác của truyện kể [7,tr. 98]. R. Barthes dùng thuật ngữ chất xúc tác. Theo R. Barthes trong tác phẩm nghệ thuật không có yếu tố thừa, cho dù sợi chỉ xâu chuỗi đơn vị cốt truyện với các đơn vị khác có thể rất dài, mong manh hay mảnh mai. Căn cứ vào chức năng của những đơn vị khác ấy, Barthes đề xuất hai nhóm: nhóm chức năng cốt yếu (hay hạt nhân) và nhóm chức năng xúc tác bởi chúng mang tính phụ trợ [1]. Nói về tầm quan trọng của chất xúc tác, Barthes viết: “Không thể lược bỏ một chức năng cốt yếu nào mà không làm ảnh hưởng đến cốt truyện cũng tương tự như vậy, không thể lược bỏ đơn vị xúc tác nào mà không làm ảnh hưởng đến ngôn bản tự sự” [1]. Như vậy, theo Barthes, chất xúc tác (mà ở đây chúng tôi gọi là yếu tố ngoài cốt truyện) dù không phải là phần chính của truyện nhưng là thành phần không thể thiếu bởi chúng góp phần làm nên sinh khí cho tác phẩm nghệ thuật. Theo Trần Đình Sử, cốt truyện không thể tự nó làm nên giá trị nghệ thuật của tác phẩm nếu thiếu đi các yếu tố không phải là sự kiện hay các yếu tố khác của truyện kể. Theo Trần Đình Sử, các yếu tố phi sự kiện nhưng có giá trị thông tin và chuẩn bị cho sự kiện gồm: - Sự giới thiệu lai lịch con người, trình bày hoàn cảnh là yếu tố thường thấy của truyện.Dựng cảnh sống, hành động, nói năng, miêu tả chân dung nhân vật, phong cảnh.... (…) 15 Hà Anh Tuấn Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ - Trong tác phẩm còn bao gồm cả những lời bình, lời trữ tình của người kể chuyện. (…).[7, tr. 99 - 100] Các yếu tố ngoài cốt truyện giúp hình thành bức tranh toàn vẹn của tác phẩm. Muốn khám phá tác phẩm ấy, người ta không chỉ dựa vào chuỗi sự kiện mà còn cần có các yếu tố phi sự kiện nhưng có giá trị thông tin và chuẩn bị cho sự kiện, những yếu tố này đã làm cho toàn bộ câu chuyện có một diện mạo sinh động. Như vậy, các nhà nghiên cứu tuy có những cách gọi khác nhau về yếu tố không nằm trong cốt truyện nhưng đều khẳng định vai trò quan trọng của chúng. Những yếu tố đó, chúng tôi thống nhất gọi là yếu tố ngoài cốt truyện. 117(03): 15 - 19 đẹp, trở thành một con người khác lạ với dòng họ của mình. Cách miêu tả “đẹp như một nàng tiên”, “như một con người từ nhà trời rơi xuống lạc vào dòng họ La…” là mô típ thường gặp trong các câu chuyện dân gian. Không chỉ giới thiệu lai lịch nhân vật La Bội Hoan một cách “thần kỳ”, Vi Hồng còn kể về dòng họ của cô như kể một truyền thuyết: “Theo kể truyền đời lại thì khi họ Đào khai phá nên cánh đồng mường Nặm Khao mênh mông, những đám ruộng bằng phẳng, rất nhiều miếng vuông vức như miếng đường phên thì họ La mới đến. (...)Các cụ họ Đào vốn có truyền thống thương người nên sẵn sàng giúp đỡ họ La sinh sống”. [5, tr. 56] Khi xây dựng nhân vật, cách giới thiệu lai lịch con người là yếu tố rất được các nhà văn dân tộc thiểu số chú ý. Trong nhiều tiểu thuyết, Vi Hồng miêu tả sự xuất hiện của các ...