380 bài thuốc Đông y: Phần 2

Nối tiếp phần 1, phần 2 của tài liệu "380 bài thuốc Đông y hiệu nghiệm" tiếp tục trình bày các nội dung chính sau: Thuốc bồ ích; Thuốc lý khí; Thuốc chỉ thống; Thuốc hoạt huyết; Thuốc chỉ huyết; Thuốc hóa thấp và lợi thủy; Trị ngược tễ; Thuốc khu trùng; Thuốc trấn kinh;... Mời các bạn cùng tham khảo để nắm nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
380 bài thuốc Đông y: Phần 2 CHƯƠNG 8 THUỐC BÔ ÍCH Thuốc bô ích, gọi tắt là thuốc bố là phương pháp chữa « bồ cái hư » và « ích cái tốn » là một trong 8 phương pháp chữa bệnh. Tác dụng chủ yếu của thuốc bồ ích là bò nư ích tòn, tức là dùng thuốc đê bồ sung nnững gì không đủ về âm dương, khí huyết, âm tính, tân dịch, điều chỉnh hoặc cải thiện một vài chức năng sính lý bị suy thoái, qua phương pháp phù trợ chính khí đề khử trừ tà bệnh, Thuốc bồ không phải là linh dược vạn ứng đế « có bệnh thì chữa » « không bệnh thì cường thân*, các loại thuốc bô đều thẹo chỉ chứng lâm sàng-mà có phạm vi thích ứng nhất định, là một phương pháp đề phòng cầữa bệnh. Thuốc bố ích có thề quy vào bốn loại là bò khí, bồ cỉươĩìg, bồ huyết, bố âm. Thuốc bồ khí thường dùng các vị thuốc cam ôn ích khí như Hoàng kỳ, Đảng sâm (hoặc nhân sâm), Cam thảo làm thành, phàn chủ yếu rồi dùng Bạch. truật, SƠĨ1 dược, Phục linh là những vị thuốc kiện tỳ, dùng thăng ma, sài hồ ià vị thuốc thăng đề,phụ tử, nhục quế là vị thuốc ôn dương, mạch môn, ngũ vị là những vị thuốc dưỡng âm liễixi khí ghépthành những vị thuốc phù trợ chủ yếu. Nhưng cần phân biệt có kiện tỳ ích khí, thăngdương ích khí, hồi dương cố thoát, ích khí liềm âm đế chữa các chứng khí hư như tỉ vịkhông khỏe, trung khí hạ hảm, dương khí bạo thoát, khí âm đều kiệt, Tuy nhiên tronglâm sàng có thế dùng đơn thuần một vị thuốc bò khí đề chữa bệnh, nhằm dùng một vịthì sức tập trung nhưng liều lượng phải tăng lên như dùng bài Độc sâm thang đề chữabệnh ra nhiều huyết mà không dứt, đó là một ví dụ điền hình, thuốc bô dương thườngdùng nhục quế, sừng hươu, nhục thong dong là những vị thuốc bồ thận dương làm thànhphần chủ yếu, trong lâm sàng thường dùng địa hoàng, quy bản, thỏ ti tử là những vị thuốcbò thận âm, ích thận tinh làm thuốc phù trợ. Như thuốc phụ quế bát vị hoàn bô ■thậndương là iấy bài lục vị địa hoàng hoàn bồ thận âm gia thêm phụ ■tử, nhục quế, bài hửuquy ầm gia thêm phụ tử, nhục quế, Đỗ trọng, bỏ Phục,linh đi, như vậy muốn nói rằnglý luận âm dương cùng gốc mà « lấy tinh khí phãn âm dương thì âm dương không thề l i »có ý nghĩa thực tế trong điều trị lâm sàng. Cho nên trong « cảnh n h ạ c toàn thư » lúc tồngkết kinh nghiệm dùng thuốc bố dương có nói «giỏi bồ dương tất phải trong âm tìm dươngthì dương được âm trợ mà sinh hóa vô cùng »„ Thuốc bố huyết thường dùng thục địa, Hà thủ ô, Á giao, .Đương quy là những vị thuốcbồ huyết làm thành phần, chủ yếu rồi dùng Hoàng kỳ5 Bạch truật là những vị thuốc kiện tì.ích khí, viền chí, táo nhân là những vị thuốc dưỡng tâm an thần, xung khung, ngưu tấtlà những vị thuốc thông kinh hoạt lạc, Hồng hoa, Đào nhân là những vị thuốc hoạt huyếtkhử ứ và Bạch thưọ’c là vị thuốc nhu can làm vị thuốc phù trự. Cần phải phân biệt cáctác dụng bồ khí siĩìh huyết (hoặc bố khí nhiếp hưyết), dưỡng huyết ninh tâm, hoạt huyếtthông lạc, khử ứ sinh tân, dưỡng huyết nhu can đế nhằm chữa các chứng khí theo -huyếtthoát. (hoặc khí không nhiếp huyết), huyết không dưỡng tâm, huyết không vinh lạc, huyếtứ trử trệ, huyết hư gan vượng. Ngoài ra có thuốc bô huyết còn có tác dụng điều kinh hoạthuyết như tứ vật thang là phương thuốc chính về bồ huyết, lạí là phương thuốc cơ sở chođiều kinh hoạt huyết. Thuốc bò âm thường dùng Địa hoàng, quy bản là những vị thuốc bồ thận ãm làmthành phần chủ yếu, rồi dùng Bạch thược, kỹ tử là vị thuốc mềm gan, dưỡng gan, thiênmôn, mạch môn là những vị thuốc thanh phế tang dịch, Đan sâm, viền chí, Bá tử nhân,táo nhân là những vị thuốc dưỡng tâm ninh tầm, Hoàng bá, tri mẫu là những vị thuốc tẳ70 hỏa làm thuốc phù trợ chủ yếu. Nhưng cần phân biệt có các tác dụng bô ích gan thận,dưỡng âm thanh phế hoặc dưỡng âm tăng dịch, bô ích tâm thận, tư âm tẳ hòa đề nhằmvào các chứng gan thận âm hư, phế thận bất túc, tâm thận âm hư, . âm . hư hỏa vượng. Bốn loại nói trên chỉ là theo âm dương khí huyết của toàn thân đế qưy nạp các tácdụng củathuốc bồ ích mả thôi. Theo tác dụng bố ích ngữ tạng đế phân tích, sách « namkinh » nói « tôn & phế thì ích khí của nó, tồn ở tâm phải hòa dinh- vệ, tồn ỏ’ tì phải điềuhòa ầm thực, thích ứng hàn ôn5 tôn ở can phải hoãn, trung, tốn ỏ5 thận phải ích tinh củanó », đó là phương pháp cụ thề về bò ích ngũ tạng, Can cứ kính nghiệm của các nhà ỵ họcthòi trưó’c và thực tế lâm sàng thời nay, trang- bò ích ngũ tạng đều phẳi chú trọng đếnhai tạng là tỳ và thận, về bố khí mà nói, chú trọng đến tỳ phế hoặc tâm tỳ, về bồ dươngmà nói chú trọng đến tỳ thận. Vì vậy lúc dùng thuốc bố ích, không chỉ cần căn cứ tìnhhình âm dương khí huyết toàn thân mà còn cần phân tích tỉ mỉ tạng phủ nào bị hư tốnmới có thề phóng tay chữa bệnh được, lúc hị ngoại cẳm không nên dùng thuốc bồ. Phươngpháp sắc thuốc bố, tốt nhất là ngâm thuốc vào nước chừng một ngày., San đó đốt to lửađun sôi, lại dùng lửa nhỏ đun thành nước đặc: Mỗi thang có thề đun 3 lần, giao ...