Ảnh hưởng của chức năng đô thị đối với tăng trưởng đô thị ở Việt Nam - Lê Thanh Sang

Nhằm giúp các bạn chuyên ngành Xã hội học có thêm tài liệu tham khảo, mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết "Ảnh hưởng của chức năng đô thị đối với tăng trưởng đô thị ở Việt Nam" dưới đây, nội dung bài viết giới thiệu đến các bạn tác động của chức năng đô thị đối với tăng trưởng đô thị từ năm 1989 đến năm 1999, ảnh hưởng của chức năng đô thị đối với tăng trưởng đô thị ở Việt Nam,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ảnh hưởng của chức năng đô thị đối với tăng trưởng đô thị ở Việt Nam - Lê Thanh Sang30 X· héi häc thùc nghiÖm X· héi häc sè 1 (101), 2008¶nh hëng cña chøc n¨ng ®« thÞ®èi víi t¨ng trëng ®« thÞ ë ViÖt Nam Lª Thanh Sang 1. Giíi thiÖu ViÖt Nam ®ang tr¶i qua qu¸ tr×nh t¨ng trëng ®« thÞ nhanh, chñ yÕu do di cn«ng th«n - ®« thÞ vµ më réng ®Þa giíi ®« thÞ. Tuy vËy, tèc ®é t¨ng trëng gi÷a c¸c ®«thÞ lµ kh«ng ®Òu nhau. C©u hái nghiªn cøu ®Æt ra lµ nh©n tè nµo ®· t¸c ®éng ®Õn c¸cmøc t¨ng nµy vµ liÖu r»ng c¸c chøc n¨ng ®îc chuyªn m«n hãa cña ®« thÞ cã ¶nhhëng ®Õn møc t¨ng trëng d©n sè cña chÝnh ®« thÞ ®ã kh«ng? Sö dông kÕt qu¶ toµnbé hai cuéc Tæng ®iÒu tra d©n sè (T§TDS) 1989 vµ 1999, bµi viÕt nµy cung cÊp métph©n tÝch thùc nghiÖm vÒ ¶nh hëng cña c¸c chøc n¨ng ®« thÞ ®èi víi t¨ng trëng ®«thÞ ë ViÖt Nam. Cho ®Õn nay, cã kh¸ nhiÒu nghiªn cøu vÒ t¨ng trëng ®« thÞ, di c n«ng th«n -®« thÞ, vµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng (§Æng Nguyªn Anh vµ céng sù, 1997; Guest, 1998;§Æng Nguyªn Anh, 1999; Lª Thanh Sang, 2004, 2005, 2007). HÇu hÕt c¸c nghiªn cøu®Òu cho r»ng c¸c c¬ héi kinh tÕ, chñ yÕu ®îc t¹o ra tõ khu vùc c«ng nghiÖp, lµ nh©ntè quan träng nhÊt thóc ®Èy di c híng ®Õn ®« thÞ. Khu vùc s¶n xuÊt, bu«n b¸n vµdÞch vô nhá, bao gåm c¶ chÝnh qui vµ phi chÝnh qui, còng thu hót ®¸ng kÓ lao ®éngnhËp c ®« thÞ. Nh×n chung, mét sè Ýt ®« thÞ lín thu hót hÇu hÕt di d©n n«ng th«n -®« thÞ v× c¸c ®« thÞ nµy t¹o ra nhiÒu c¬ héi kiÕm sèng cho di d©n h¬n nh÷ng n¬i cßnl¹i. Tuy nhiªn, cha cã nghiªn cøu nµo chØ ra ¶nh hëng cña c¸c chøc n¨ng ®îcchuyªn m«n hãa cña tõng ®« thÞ ®èi víi møc t¨ng trëng cña ®« thÞ ®ã ë cÊp ®é toµnquèc. Trong bµi viÕt nµy, chóng t«i sö dông kÕt qu¶ ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn c¬ b¶ncña chøc n¨ng ®« thÞ ViÖt Nam nh nh÷ng biÕn ®éc lËp ®Ó ®¸nh gi¸ møc t¨ng trëng®« thÞ trong thËp niªn 1990, sau khi kiÓm so¸t ¶nh hëng cña c¸c nh©n tè kh¸c,b»ng m« h×nh håi qui tuyÕn tÝnh béi. Nghiªn cøu bíc ®Çu nµy gãp phÇn vµo viÖcgi¶i thÝch vµ dù b¸o t¨ng trëng ®« thÞ tõ c¸ch tiÕp cËn chøc n¨ng ®« thÞ. 2. Nguån sè liÖu, biÕn sè, vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu Nghiªn cøu nµy sö dông d©n sè ®« thÞ (kh«ng tÝnh d©n sè n«ng th«n cña c¸c®« thÞ) tõ 5 tuæi trë lªn cña 431 ®« thÞ ®îc kÕt nèi tõ T§TDS 1989 ®Õn T§TDS 1999 Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn Lª Thanh Sang 31trong tæng sè 527 ®« thÞ ViÖt Nam n¨m 1999 (c¸c ®« thÞ cßn l¹i kh«ng t¬ng thÝch, domét sè bÞ gi¶i thÓ trong khi mét sè kh¸c míi ®îc thµnh lËp trong giai ®o¹n 1989-1999). ViÖc sö dông c¸c ®« thÞ ®îc kÕt nèi nµy cho phÐp ®o lêng biÕn phô thuéc lµtèc ®é t¨ng trëng d©n sè ®« thÞ b×nh qu©n hµng n¨m gi÷a hai kú T§TDS. §Ó ®o lêng ¶nh hëng cña chøc n¨ng ®« thÞ ®èi víi t¨ng trëng ®« thÞ, chóngt«i sö dông hai biÕn thµnh phÇn c¬ b¶n cña chøc n¨ng ®« thÞ ViÖt Nam 1. VÒ c¬ b¶n, F 0 P P®« thÞ ViÖt Nam cã 5 chøc n¨ng chÝnh gåm: (1) S¶n xuÊt c«ng nghiÖp, (2) S¶n xuÊtn«ng l©m ng nghiÖp, (3) Giao th«ng liªn l¹c, (4) Th¬ng m¹i, vµ (5) Hµnh chÝnh sùnghiÖp. C¸c chøc n¨ng nµy gi¶i thÝch cho kho¶ng 87% tæng sè lùc lîng lao ®éng ®«thÞ ViÖt Nam n¨m 1989. C¸c ®« thÞ ®îc chuyªn m«n hãa víi c¸c møc ®é kh¸c nhau®èi víi mét hoÆc mét sè c¸c chøc n¨ng trªn. ¸p dông ph¬ng ph¸p ph©n tÝch thµnhphÇn c¬ b¶n (Principal Components Analysis), chóng t«i x¸c ®Þnh hai thµnh phÇn c¬b¶n n»m bªn díi c¸c chøc n¨ng nµy. Thµnh phÇn c¬ b¶n thø nhÊt lµ sù chuyÓn dÞchtõ c¸c khu vùc truyÒn thèng (n«ng l©m ng nghiÖp) sang c¸c khu vùc “hiÖn ®¹i” (s¶nxuÊt c«ng nghiÖp, giao th«ng liªn l¹c, th¬ng m¹i, vµ víi mét møc ®é thÊp h¬n lµhµnh chÝnh). Thµnh phÇn nµy gi¶i thÝch ®îc kho¶ng 47% tæng sè ph¬ng sai cñan¨m chøc n¨ng ®« thÞ. Thµnh phÇn c¬ b¶n thø hai lµ sù ph©n biÖt gi÷a hai nhãmchøc n¨ng: nhãm hµnh chÝnh - th¬ng m¹i víi nhãm c«ng nghiÖp - giao th«ng liªnl¹c. Thµnh phÇn nµy gi¶i thÝch ®îc kho¶ng 25% tæng sè ph¬ng sai cña c¸c chøcn¨ng trªn. Tæng céng, hai thµnh phÇn c¬ b¶n gi¶i thÝch ®îc 72% ph¬ng sai cñan¨m chøc n¨ng ®« thÞ ViÖt Nam n¨m 1989. Trong khi thµnh phÇn thø nhÊt cã thÓ®îc gi¶i thÝch nh lµ mét sù ®o lêng tæng qu¸t qu¸ tr×nh “c«ng nghiÖp hãa, hiÖn®¹i hãa”, thµnh phÇn thø hai thÓ hiÖn sù kh¸c nhau gi÷a hai nhãm chøc n¨ng ®« thÞchÝnh: Nhãm chuyªn m«n hãa trªn lÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ giao th«ng liªnl¹c thÓ hiÖn tÝnh chÊt hiÖn ®¹i h¬n cña ®« thÞ, trong khi nhãm chuyªn m«n hãa trªnlÜnh vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ th¬ng m¹i ph¶n ¶nh nhiÒu ...