Ảnh hưởng của nhiệt độ đến một số đặc điểm sinh học của rệp sáp bột hồng hại sắn phenacoccus manihoti matile ferrero

Cây sắn có nhiều sâu bệnh hại, trong đó rệp sáp bột hồng Phenacoccus manihoti Matile-Ferrero (Hemiptera: Pseudococcidae) là loài có khả năng lây lan nhanh nếu gặp điều kiện nhiệt độ và thức ăn thích hợp. Nghiên cứu này được tiến hành trong phòng thí nghiệm nhằm xác định ảnh hưởng của 6 mức nhiệt độ (20; 22,5; 25; 27,5; 30 và 32,5 °C) đến sự sinh trưởng và phát triển của rệp sáp bột hồng. Kết quả cho thấy khi nhiệt độ càng cao thời gian phát dục của rệp qua các tuổi càng rút ngắn.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ảnh hưởng của nhiệt độ đến một số đặc điểm sinh học của rệp sáp bột hồng hại sắn phenacoccus manihoti matile ferrero Tạp chí Khoa học Đại học Huế: Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; ISSN 2588–1191 Tập 127, Số 3B, 2018, Tr. 59–69; DOI: 10.26459/hueuni-jard.v127i3B.4685 ẢNH HƯỞNG CỦA NHIỆT ĐỘ ĐẾN MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC CỦA RỆP SÁP BỘT HỒNG HẠI SẮN PHENACOCCUS MANIHOTI MATILE-FERRERO Hoàng Hữu Tình1, *, Trần Đăng Hòa1, Ngô Đắc Chứng2 Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế, 102 Phùng Hưng, Huế, Việt Nam 1 2 Trường Đại học Sư Phạm, Đại học Huế, 34 Lê Lợi, Huế, Viet Nam Tóm tắt: Cây sắn có nhiều sâu bệnh hại, trong đó rệp sáp bột hồng Phenacoccus manihoti Matile-Ferrero (Hemiptera: Pseudococcidae) là loài có khả năng lây lan nhanh nếu gặp điều kiện nhiệt độ và thức ăn thích hợp. Nghiên cứu này được tiến hành trong phòng thí nghiệm nhằm xác định ảnh hưởng của 6 mức nhiệt độ (20; 22,5; 25; 27,5; 30 và 32,5 °C) đến sự sinh trưởng và phát triển của rệp sáp bột hồng. Kết quả cho thấy khi nhiệt độ càng cao thời gian phát dục của rệp qua các tuổi càng rút ngắn. Thời gian phát dục từ trứng đến trưởng thành là ngắn nhất ở 32,5 °C và dài nhất ở 20 °C. Nhiệt độ càng cao thì thời gian sống của rệp trưởng thành càng ngắn. Rệp trưởng thành có khả năng đẻ trứng ở 20 °C. Khi nhiệt độ tăng, số lượng trứng đẻ và tỷ lệ sinh sản tăng và đạt cao nhất ở 30 °C. Rệp bắt đầu đẻ trứng vào 4,1 ngày sau vũ hóa ở 30 °C và 3,1 ngày sau vũ hóa ở 32,5 °C, sớm hơn so với ở nhiệt độ thấp hơn. Số lượng trứng đẻ cao nhất vào ngày thứ 5 và 6 sau vũ hóa ở 25–30 °C và 9–10 ngày sau vũ hóa ở 20–22,5 °C. Từ khóa: khả năng đẻ trứng, nhiệt độ, phát dục, Phenacoccus manihoti, rệp sáp bột hồng hại sắn 1 Đặt vấn đề Cây sắn Manihoti esculenta Crantz có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới của châu Mỹ La Tinh và sau đó được di chuyển đến nhiều nơi trên thế giới [5]. Hiện nay sắn được xem là cây lương thực quan trọng trong nền nông nghiệp thế giới, được trồng nhiều ở các nước nhiệt đới thuộc Châu Phi, Nam Mỹ và Châu Á. Ở Việt Nam, sắn là cây trồng có nhiều công dụng trong chế biến công nghiệp, làm thức ăn cho gia súc và thực phẩm cho con người. Cũng như các loại cây trồng khác, cây sắn đang bị nhiều loại sâu bệnh hại gây ảnh hưởng lớn đến sinh trưởng, phát triển và năng suất. Một trong những đối tượng dịch hại nguy hiểm là loài rệp sáp bột hồng Phenacoccus manihoti Matile-Ferrero [2]. Rệp sáp bột hồng chích hút ngọn, lá sắn làm cho chùn ngọn lá, sinh trưởng yếu, còi cọc, nếu nặng có thể làm cây chết [1]. Sự xuất hiện và lây lan của rệp sáp bột hồng chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố trong đó nhiệt độ ảnh hưởng lớn và sâu sắc nhất. Nhiệt độ ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến sự sinh trưởng, phát triển của rệp. Đã có một số nghiên cứu về ảnh hưởng của nhiệt độ đến sinh trưởng và phát triển của rệp sáp bột hồng trên thế giới. Các nghiên cứu này cho thấy khi nhiệt độ càng tăng thì thời gian * Liên hệ: hoanghuutinh@huaf.edu.vn Nhận bài: 09–02–2018; Hoàn thành phản biện: 07–03–2018; Ngày nhận đăng: 15–03–2018 Hoàng Hữu Tình và CS. Tập 127, Số 3B, 2018 phát dục của rệp sáp bột hồng càng ngắn; tỷ lệ sinh sản của rệp trung bình đạt 15–48 trứng/rệp cái trưởng thành/ngày; vòng đời của rệp dao động trong khoảng 20–45 ngày [4, 6–8]. Tuy nhiên, các nghiên cứu này mới chỉ tập trung tiến hành ở một số nước trồng sắn bị rệp sáp bột hồng gây hại của Châu Phi và Nam Mỹ. Rệp sáp bột hồng là đối tượng mới xâm nhập vào Việt Nam, nhưng những thiệt hại chúng gây ra đối với sản xuất sắn là rất nghiêm trọng. Ở Việt Nam, những nghiên cứu về chúng còn rất hạn chế, đặc biệt là những nghiên cứu về ảnh hưởng của nhiệt độ đến rệp sáp bột hồng. Trong công tác bảo vệ thực vật, việc tìm hiểu ảnh hưởng của nhiệt độ đến rệp sáp bột hồng có ý nghĩa quan trọng để dự tính số lượng cũng như tình hình phân bố của chúng. Nghiên cứu này nhằm làm rõ ngưỡng nhiệt độ tối thích của rệp sáp bột hồng ở trong phòng thí nghiệm, làm cơ sở cho việc xác định quy luật phát sinh gây hại và dự tính dự báo thời gian gây hại của rệp ngoài đồng ruộng, tăng hiệu quả phòng trừ rệp, nâng cao năng suất, chất lượng sắn. 2 Đối tượng, vật liệu và phương pháp 2.1 Đối tượng Đối tượng nghiên cứu là rệp sáp bột hồng Phenacoccus manihoti Matile–Ferrero. Vật liệu nghiên cứu là giống sắn KM94, được lấy từ Trung tâm Tứ Hạ, thuộc Viện Nghiên cứu phát triển, Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế. Nghiên cứu được tiến hành tại Phòng nghiên cứu Côn trùng, Bộ môn Bảo vệ thực vật, Khoa Nông học, Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế. Thời gian nghiên cứu từ tháng 7 năm 2016 đến tháng 6 năm 2017. 2.2 Phương pháp Thu thập và nhân nuôi quần thể rệp sáp bột hồng Thu thập rệp sáp bột hồng trên các ruộng sắn ở Hải Lăng, Quảng Trị bằng cách dùng kéo cắt lá, thân, đọt sắn có rệp sáp bột hồng về phòng thí nghiệm. Sau đó phân loại rệp theo từng giai đoạn: trứng, rệp non, rệp trưởng thành. Nhân nuôi quần thể rệp sáp bằng giống sắn KM94. Giâm hom sắn vào chậu nhựa (15 × 20 × 20 cm). Sau khi sắn mọc được 4–5 tuần thì cho chậu có cây sắn vào trong lồng nuôi sâu (40 × 50 × 60 cm). Sau đó cho rệp vào lồng để nhân nuôi quần thể rệp làm thí nghiệm. Khi cây sắn chuẩn bị héo tiến hành thay cây sắn mới để cung cấp thức ăn cho rệp. Sử dụng rệp sau nuôi 4–5 thế hệ làm thí nghiệm [4, 5, 7]. Theo dõi thời gian phát dục và tỷ lệ sống sót của rệp ở các điều kiện nhiệt độ khác nhau Phương pháp theo dõi thời gian phát dục của rệp ở các điều kiện nhiệt độ khác nhau được áp dụng theo Barilli và cs. [4]. Cho 30 cá thể rệp non mới nở vào 30 đọt lá sắn đã được rửa sạch và để khô ráo (mỗi con rệp vào một đọt). Sau đó cho cả rệp và đọt lá sắn vào trong các hộp nhựa (10 × 8 × 5 cm), có lưới thông khí (1 × 2 cm). Tiến hành thay đọt sắn tươi khi đọt sắn héo. 60 Jos.hueuni.edu.vn Tập 127, Số 3B, 2018 Hằng ngày theo dõi thời gian phát dục, tỷ lệ sống sót của rệp qua các tuổi. Thí nghiệm tiến hành trong tủ định ôn (Incubator, SANYO MIR352) ở các điều kiện nhiệt độ là 20; 22,5; 25; 27,5; 30 và 32,5 °C, thời gian ...