Ảnh hưởng của tỷ giá hối đoái đến cán cân thương mại Việt Nam trong hai thập kỷ từ năm 1999 đến 2020

Bài viết "Ảnh hưởng của tỷ giá hối đoái đến cán cân thương mại Việt Nam trong hai thập kỷ từ năm 1999 đến 2020" rút ra được kết luận là tỷ giá có mối quan hệ thuận chiều với đối với cả xuất khẩu và nhập khẩu (Điều này không đúng hoàn toàn với lý thuyết) và trong bài viết này nhóm tác giả cũng đã lý giải một số nguyên nhân vì sao ở Việt Nam lại có thực trạng trên. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ảnh hưởng của tỷ giá hối đoái đến cán cân thương mại Việt Nam trong hai thập kỷ từ năm 1999 đến 2020 ẢNH HƯỞNG CỦA TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI ĐẾN CÁN CÂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM TRONG HAI THẬP KỶ TỪ NĂM 1999 ĐẾN 2020 ThS. Trần Anh Tuấn Bộ môn Toán, Trường Đại học Thương mại Th.S. Nguyễn Thị Yến Hạnh Bộ môn Kinh tế học, Trường Đại học Thương mại ThS. Nguyễn Ngọc Diệp Bộ môn Kinh tế Quốc tế, Trường Đại học Thương mại 1. Tóm tắt Trong một nền kinh tế mở, tỷ giá hối đoái là một loại giá đặc biệt có ảnh hưởng sâu rộng đến các hoạt động kinh tế. Trong các ảnh hưởng của mình, tỷ giá hối đoái có khả năng gây ảnh hưởng trực tiếp đến cán cân thương mại. Để lượng hoá ảnh hưởng của tỷ giá hối đoái đến cán cân thương mại, bài viết sử dụng mô hình hồi quy tuyến tính cổ điển để xem xét mối quan hệ đó (mô hình này giải thích xuất khẩu và nhập khẩu bằng một số biến trong đó có tỷ giá) và số liệu nhóm tác giả sử dụng là số liệu từ quý I/1999 đến quý IV/2020 về tỷ giá hối đoái của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và số liệu về xuất khẩu và nhập khẩu của Tổng cục Hải quan. Từ mô hình và số liệu thực tế của Việt Nam, nhóm tác giả rút ra được kết luận là tỷ giá có mối quan hệ thuận chiều với đối với cả xuất khẩu và nhập khẩu (Điều này không đúng hoàn toàn với lý thuyết) và trong bài viết này nhóm tác giả cũng đã lý giải một số nguyên nhân vì sao ở Việt Nam lại có thực trạng trên. Từ khóa: Tỷ giá hối đoái, cán cân thương mại việt Nam 2. LÝ THUYẾT VỀ TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VÀ CÁN CÂN THƯƠNG MẠI 2.1. Tỷ giá hối đoái danh nghĩa Tỷ giá hối đoái danh nghĩa là tỷ lệ trao đổi tiền tệ của một đồng tiền này ra tiền tệ của một đồng tiền khác. Ví dụ: nếu một người đến ngân hàng, người đó có thể thấy tỷ giá hối đoái được niêm yết là 23.000 đồng/ một đô la Mỹ. Nếu người đó đưa ngân hàng 1 đô la Mỹ thì ngân hàng sẽ trả cho họ là 23.000 đồng; hoặc nếu bạn đưa ngân hàng 23.000 đồng, thì bạn sẽ nhận được 1 đô la Mỹ. Trong thực tế ngân hàng sẽ niêm yết giá bán và mua đô la khác nhau. Sự chênh lệch này là một trong những nguồn lợi nhuận của ngân hàng. Để cho đơn giản, chúng ta sẽ bỏ qua sự chênh lệch này. Tỷ giá hối đoái có thể được biểu diễn dưới 2 dạng là niêm yết trực tiếp hoặc niêm yết gián tiếp. Nếu tỷ giá hối đoái là 23.000 đồng/ 1 đô la Mỹ thì nó cũng là 1/23.000 ( 0.000043) đô la Mỹ/ 1 đồng. Trong bài viết này, chúng ta hiểu tỷ giá hối đoái danh nghĩa là số đơn vị nội tệ đổi lấy một đơn vị ngoại tệ như là 23.000 đồng/ 1 đô la Mỹ. Nếu tỷ giá hối đoái thay đổi sao cho 1 đô la có thể đổi được nhiều Việt Nam đồng hơn thì chúng ta gọi đó là sự giảm giá của đồng Việt Nam. Ngược lại, nếu 1 đô la mua được ít Việt Nam đồng hơn thì chúng ta gọi đó là sự lên giá của đồng Việt Nam. Ví dụ như khi tỷ giá hối đoái tăng từ 20.000 lên 23.000 đồng/ 1 đô la, đồng Việt Nam được coi là giảm giá và đồng đô la được coi là lên giá. 97 Đôi khi chúng ta thấy các phương tiện truyền thông nói rằng đồng Việt Nam mạnh hay yếu. Mô tả này thường chỉ đề cập đến sự thay đổi trong tỷ giá hối đoái danh nghĩa. Khi một đồng tiền lên giá, người ta gọi đồng tiền đó mạnh hơn vì nó có thể mua được nhiều ngoại tệ hơn. Ngược lại, khi một đồng tiền giảm giá, người ta gọi đồng tiền đó yếu đi. 2.2. Tỷ giá hối đoái thực tế Như chúng ta đã biết, tỷ giá hối đoái danh nghĩa là tỷ lệ mà tại đó các đồng tiền trao đổi cho nhau. Do vậy, sự thay đổi trong tỷ giá có thể làm thay đổi giá hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu khi tính bằng đồng nội tệ, và có khả năng ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến mức giá chung của nền kinh tế. Tuy vậy, hành vi xuất, nhập khẩu lại không chỉ phụ thuộc vào tỷ giá hối đoái danh nghĩa. Hành vi này còn phụ thuộc vào so sánh giá cả giữa trong nước và ở nước ngoài. Tỷ giá hối đoái danh nghĩa được điều chỉnh theo lạm phát tương đối giữa trong nước và ở nước ngoài được gọi là tỷ giá hối đoái thực tế. Chúng ta có thể tóm tắt cách tính tỷ giá hối đoái thực tế (RER) theo công thức sau: RER = (Tỷ giá hối đoái danh nghĩa x Giá nước ngoài) / Giá trong nước Tỷ giá hối đoái thực tế cho biết giá cả một giỏ hàng hoá và dịch vụ của nước ngoài so với giá một giỏ hàng hoá và dịch vụ trong nước tính theo cùng một loại tiền (trong trường hợp này là tính theo đồng bản tệ). Khi RER tăng, đồng bản tệ được coi là giảm giá thực tế so với đồng tiền nước ngoài. Khi RER giảm, đồng bản tệ được coi là lên giá thực tế so với đồng tiền nước ngoài. Tại sao tỷ giá hối đoái thực tế lại quan trọng? Tỷ giá hối đoái thực tế là nhân tố quyết định một nước sẽ xuất khẩu và nhập khẩu mặt hàng nào với số lượng bao nhiêu. Ví dụ như, khi các nhà nhập khẩu nước ngoài quyết định xem nên mua gạo của Việt Nam hay của Thái Lan, họ sẽ quan tâm xem gạo của nước nào rẻ hơn. Tỷ giá hối đoái thực tế giúp họ có câu trả lời. Trong một ví dụ khác, bạn đang cân nhắc nên đi tham quan ở đâu: Vinperland – Nha Trang hay Vạn Lý Trường Thành (Trung Quốc). Bạn có thể hỏi giá khách sạn ở Nha Trang (bằng Việt Nam đồng) và giá khách sạn ở Trung Quốc (bằng đồng NDT) và tỷ giá giữa NDT và VND. Nếu bạn quyết định sẽ đi nghỉ mát ở đâu bằng cách so sánh chi phí, bạn đã dựa quyết định của bạn vào tỷ giá hối đoái thực tế rồi đấy. 2.3. Cơ chế tỷ giá của Việt Nam giai đoạn 1989- nay Tại Việt Nam, chính sách tỷ giá có thể coi là một thành phần trong chính sách tiền tệ, bao gồm việc lựa chọn chế độ tỷ giá, các công cụ can thiệp và điều tiết tỷ giá (như mua bán ngoại hối, điều chỉnh lãi suất, xác lập biên độ dao động tỷ giá, phá giá/ nâng giá đồng nội tệ, sử dụng quỹ dự trữ ngoại hối ,…) để tác động đến cung cầu ngoại tệ trên thị trường ngoại hối và đạt ...