Áp dụng các chỉ số môi trường đánh giá tác động môi trường tích lũy của hệ thống hồ chứa bậc thang đến hệ sinh thái dòng chính sông Ba

Trong bài báo này tác giả đề xuất áp dụng một số chỉ số môi trường để đánh giá các tác động tích lũy của hệ thống đến hệ sinh thái (HST) dòng chính sông Ba và đề xuất giải pháp định hướng bảo vệ môi trường và giảm thiểu các tác động tiêu cực chính.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Áp dụng các chỉ số môi trường đánh giá tác động môi trường tích lũy của hệ thống hồ chứa bậc thang đến hệ sinh thái dòng chính sông BaBÀI BÁO KHOA HỌCÁP DỤNG CÁC CHỈ SỐ MÔI TRƯỜNG ĐÁNH GIÁTÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG TÍCH LŨY CỦA HỆ THỐNG HỒ CHỨABẬC THANG ĐẾN HỆ SINH THÁI DÒNG CHÍNH SÔNG BANguyễn Văn Sỹ1, Lê Đình Thành1Tóm tắt: Lưu vực sông (LVS) Ba là một trong số 11 LVS liên tỉnh ở Việt Nam có hệ thống hồ chứabậc thang (HCBT) thủy điện và thủy lợi với Quy trình vận hành đã được Chính phủ phê duyệt. Hệthống HCBT trên dòng chính LVS Ba thời gian qua đã mang lại rất nhiều lợi ích kinh tế xã hộinhưng cũng đã gây ra các tác động môi trường rất phức tạp nên rất cần có nghiên cứu, đánh giá đểcó giải pháp quản lý phù hợp nhằm phát huy những mặt tích cực, phòng ngừa các rủi ro và giảmthiểu những tác động tiêu cực. Trong bài báo này tác giả đề xuất áp dụng một số chỉ số môi trườngđể đánh giá các tác động tích lũy của hệ thống đến hệ sinh thái (HST) dòng chính sông Ba và đềxuất giải pháp định hướng bảo vệ môi trường và giảm thiểu các tác động tiêu cực chính.Từ khóa: lưu vực sông Ba, hồ chứa bậc thang, chỉ số môi trường, tác động tích lũy, hệ sinhthái sông.1. HỆ THỐNG HỒ CHỨA BẬC THANGTRÊN LƯU VỰC SÔNG BAQuy hoạch thủy điện LVS Ba đã được rà soátđiều chỉnh năm 2004, đã đề xuất xây dựng hệthống thủy điện bậc thang trên dòng chính vàcác sông nhánh lớn. Hiện nay trên lưu vực đãxây dựng nhiều công trình thủy lợi, thủy điệnvừa và lớn. Tuy nhiên, số lượng hồ chứa có khảnăng điều tiết là rất ít so với các đập dâng nênđã có những tác động đáng kể làm suy giảmdòng chảy tự nhiên của sông ở hạ du trong mùacạn. Điều này là chưa hợp lý và không đảm bảobền vững môi trường (Cục Quản lý Tài nguyênnước và Trung tâm Thủy Văn ứng dụng và kỹthuật môi trường - Trường Đại học Thủy Lợi,2010). Các hồ chứa thủy điện trên dòng chínhsông Ba hình thành hệ thống hồ chứa bậc thangnhư ở hình 1.Các thông số kỹ thuật chính của hệ thốngHCBT trên dòng chính LVS Ba như trong bảng 1.Hình 1. Sơ đồ hệ thống hồ chứa bậc thang trên dòng chính sông Ba.11Trường Đại học Thủy lợi.108KHOA HỌC KỸ THUẬT THỦY LỢI VÀ MÔI TRƯỜNG - SỐ 54 (9/2016)Bảng 1. Các thông số chính của các đập thủy điện trên dòng chính sông Ba(Bộ Tài nguyên và Môi trường, 2013)TT1234567Tên công trìnhKa NakAn KhêĐăk SrongĐăk Srông 2Đăk Srông 2AĐăk Srông 3BBa HạCộng dòng chínhF, km2MNDBT,(m)8331236327243202135111152. ỨNG DỤNG CHỈ SỐ MÔI TRƯỜNGTRONG ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG TÍCHLŨY2.1. Khái niệm chỉ số môi trường và đánhgiá tác động môi trường tích lũyChỉ số môi trường là một tập hợp của cáctham số hay chỉ thị được tích hợp với mức độcao từ nhiều biến số hay dữ liệu. Các chỉ số môitrường giúp nhận biết sớm các biến đổi môitrường nhằm có giải pháp chủ động giảm thiểutác động xấu và phát huy tác động tốt, giúp cácnhà quản lý có cơ sở so sánh, đánh giá hiệu quảphát triển giữa các vùng khác nhau. Hệ thốngchỉ số môi trường thường được đề xuất làm cơsở xây dựng các kế hoạch phát triển kinh tế xãhội dài hạn và có ý nghĩa quan trọng trong việcđánh giá hiệu quả của các biện pháp quản lý tàinguyên, môi trường và được sử dụng trong đánhgiá tác động môi trường (ĐTM).Đánh giá tác động môi trường (ĐTM) sửdụng các chỉ số môi trường có ưu điểm là đơngiản và dễ hiểu, có thể sử dụng cho mục đíchđánh giá diễn biến chất lượng môi trường theokhông gian và thời gian, là nguồn thông tin phùhợp cho cộng đồng, cho các nhà quản lý vềthành phần môi trường mà các chỉ số biểu thị.Tác động môi trường tích lũy được hìnhthành do sự kết hợp theo không gian và thờigian từ các tác động tồn dư của các dự án đãhoàn thành và tác động của các dự án đang và sẽVtb,(106m3)313,715,92,15885,80,4423,89349,7771,59Vhi,(106m3)285,55,60,7535,20,1081,65165,9464,711NLM, (MW)1316018241819,5220472,5Nămvận hành2011201120102010201120112008được thực hiện trong một phạm vi không gianvà thời gian xác định (Nguyễn Văn Sỹ và LêĐình Thành, 2015).Đánh giá tác động môi trường tích lũy (ĐTL)là đánh giá tác động tổng hợp không chỉ chomột dự án riêng lẻ mà cho nhiều dự án, trong đóbao gồm đánh giá các tác động tồn dư của cácdự án đã hoàn thành kết hợp với đánh giá tácđộng của các dự án đang thực hiện và dự báocác tác động khi có thêm các dự án sẽ được thựchiện trong tương lai gần.Hiện nay, Việt Nam chưa có quy định vềĐTL, nhưng ở một số nước phát triển ĐTL đãtrở thành một công cụ hữu hiệu trong bảo vệmôi trường và phát triển bền vững.2.2. Ứng dụng một số chỉ số môi trườngtrong đánh giá tác động tích lũy của hệ thốnghồ chứa đến hệ sinh thái sôngĐánh giá tác động môi trường tích lũy của hệthống hồ chứa trên LVS có phạm vi đánh giárộng về không gian và thời gian và liên quanđến các đối tượng quan tâm rất khác nhau nênáp dụng các chỉ số môi trường để đánh giá là rấtphù hợp.Có rất nhiều chỉ số môi trường đã được đềxuất và ứng dụng trong đánh giá môi trường chocác m ...