Sử dụng chỉ số cấp nước mặt SWSI để đánh giá và giám sát hạn hán ở lưu vực sông Ba - PGS.TS. Nguyễn Quang Kim

Chỉ số cấp nước mặt SWSI, tính toán chỉ số SWSI cho lưu vực sông Ba, tính phù hợp của chỉ số SWSI với diễn biến hạn thực tế là những nội dung chính trong bài viết "Sử dụng chỉ số cấp nước mặt SWSI để đánh giá và giám sát hạn hán ở lưu vực sông Ba". Mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết để nắm bắt thông tin chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sử dụng chỉ số cấp nước mặt SWSI để đánh giá và giám sát hạn hán ở lưu vực sông Ba - PGS.TS. Nguyễn Quang Kim Sö dông chØ sè cÊp n­íc mÆt SWSI ®Ó ®¸nh gi¸ vµ gi¸m s¸t h¹n h¸n ë l­u vùc s«ng Ba PGS.TS. NguyÔn Quang Kim Tr­êng §¹i häc Thñy lîi Tãm t¾t: ChØ sè cÊp n­íc mÆt SWSI lµ mét chØ sè h¹n tæng hîp, kÓ ®Õn ®Çy ®ñ c¸c thµnh phÇn nguån n­íc trong l­u vùc. §èi víi tÊt c¶ c¸c vïng ë ViÖt Nam, c¸c thµnh phÇn nguån n­íc mÆt bao gåm m­a, dßng ch¶y mÆt vµ hå chøa. Tµi liÖu vÒ m­a ë tÊt c¶ c¸c vïng trªn toµn quèc ®Òu kh¸ ®Çy ®ñ, tµi liÖu dßng ch¶y mÆt còng cã ë hÇu hÕt c¸c hÖ thèng s«ng lín vµ võa. MÆc dï tµi liÖu vÒ mùc n­íc (dung tÝch) c¸c hå chøa cßn Ýt nªn viÖc ¸p dông chØ sè SWSI vµo gi¸m s¸t vµ c¶nh b¸o h¹n h¸n vÉn cßn gÆp khã kh¨n, tuy nhiªn kÕt qu¶ tÝnh to¸n chØ sè SWSI l­îc hãa (bá qua thµnh phÇn nguån n­íc hå chøa) cho l­u vùc s«ng Ba cho thÊy sù phï hîp tèt gi÷a SWSI víi diÔn biÕn h¹n h¸n thùc tÕ trong khu vùc. Bëi vËy, nªn nghiªn cøu ¸p dông chØ sè nµy ®Ó ph©n tÝch vµ gi¸m s¸t h¹n cho c¸c l­u vùc kh¸c ë n­íc ta. §Ó n©ng cao chÊt l­îng dù b¸o vµ c¶nh b¸o còng nh­ ®Ó qu¶n lý khai th¸c cã hiÖu qu¶ tµi nguyªn n­íc cÇn sím x©y dùng vµ hoµn thiÖn m¹ng l­íi quan tr¾c khÝ t­îng, thñy v¨n s«ng ngßi vµ hå chøa. 1. ChØ sè cÊp n­íc mÆt SWSI ChØ sè cÊp n­íc mÆt SWSI (Surface Water Supply Index) ®­îc ph¸t triÓn ë Colorado [1] vµ ®ang ®­îc sö dông kh¸ réng r·i ë nhiÒu bang cña Hoa Kú. SWSI tÝch hîp dung tÝch hå chøa, l­u l­îng dßng ch¶y mÆt, m­a vµ/hoÆc tuyÕt thµnh mét chØ sè duy nhÊt. SWSI ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: aP  bPrain  cPstrm  dPresv  50 SWSI  snow (1) 12 Trong ®ã a, b, c vµ d lµ c¸c träng sè ®èi víi c¸c thµnh phÇn tuyÕt, m­a, dßng ch¶y mÆt vµ dung tÝch hå chøa trong c©n b»ng n­íc l­u vùc (a+b+c+d=1); Psnow, Prain, Pstrm, vµ Presv lµ s¸c xuÊt (%) kh«ng v­ît qu¸ cña c¸c thµnh phÇn c©n b»ng n­íc t­¬ng øng (P(X≤ A)). ChØ sè SWSI ®­îc tÝnh víi thêi ®o¹n th¸ng vµ cã gi¸ trÞ trong kho¶ng tõ -4,2 ®Õn +4,2. Gi¸ trÞ ©m thÓ hiÖn møc ®é thiÕu n­íc, gi¸ trÞ cµng nhá møc ®é kh« h¹n cµng khèc liÖt. Gi¸ trÞ d­¬ng thÓ hiÖn t×nh tr¹ng d­ thõa n­íc. B¶ng 1 thÓ hiÖn thang ph©n cÊp h¹n theo SWSI. B¶ng 1. Ph©n cÊp h¹n theo SWSI §èi víi n­íc ta do kh«ng cã b¨ng tuyÕt nªn SWSI T×nh tr¹ng cÊp n­íc thµnh phÇn c©n b»ng n­íc nµy bÞ lo¹i khái c«ng thøc 1 ≤-4 H¹n cùc nÆng (a=0). Nh­ vËy ®Ó tÝnh to¸n ®­îc chØ sè SWSI cÇn cã -4  -3 H¹n rÊt nÆng chuçi tµi liÖu quan tr¾c m­a, chuçi tµi liÖu quan tr¾c -2,9  -2 H¹n võa dßng ch¶y vµ chuçi sè liÖu dung tÝch tr÷ cña c¸c hå - 1,9  -1 H¬i kh« chøa trong l­u vùc. ë khu vùc Nam Trung Bé vµ T©y -0,9 0,9 GÇn nh­ b×nh th­êng Nguyªn tµi liÖu m­a kh¸ phong phó, tµi liÖu ®o ®¹c 1  1,9 H¬i Èm dßng ch¶y Ýt h¬n (cã h¬n 20 tr¹m) nh­ng tr­íc m¾t 2  2,9 Èm võa còng t¹m ®ñ ®Ó phôc vô cho viÖc tÝnh to¸n SWSI. Sè 34 RÊt Èm liÖu thiÕu nhÊt lµ dung tÝch tr÷ c¸c hå chøa, nhiÒu hå >4 Cùc Èm chøa võa vµ nhá hÇu nh­ kh«ng cã sè liÖu quan tr¾c. VÒ l©u dµi cÇn thiÕt lËp ®­îc hÖ thèng quan tr¾c mùc n­íc hå ®Ó chñ ®éng ®iÒu tiÕt, sö dông n­íc mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. Tr­íc m¾t ®èi víi c¸c l­u vùc cã nhiÒu hå chøa trong sè ®ã cã mét sè hå cã tµi liÖu quan tr¾c ®ñ dµi th× cã thÓ ph©n tÝch ®Ó lùa chän nh÷ng hå ®¹i diÖn ®Ó ngo¹i suy më réng cho toµn l­u vùc. §èi víi nh÷ng l­u vùc Ýt hå chøa, tû träng nguån n­íc trong c¸n c©n c©n b»ng n­íc cña c¸c hå chøa thÊp th× cã thÓ bá qua thµnh phÇn nµy khi tÝnh to¸n ph©n tÝch t×nh h×nh h¹n theo chØ sè SWSI. 2. TÝnh to¸n chØ sè SWSI cho l­u vùc s«ng Ba C¬ së 2 - §¹i häc Thñy lîi Sè 2 Tr­êng Sa, P. 17, Q. B×nh Th¹nh, TP. Hå ChÝ Minh Email: kimnq@hn.vnn.vn  Trong l­u vùc s«ng Ba cã 11 tr¹m ®o m­a: An Khª, Pleiku, S¬n Hßa, Mdrak, Ayunpa, Tuy Hßa, S¬n Hßa, P¬ R¬ Mª, S«ng Hinh, S¬n Thµnh, Krong Hnang vµ Phó Tóc. C¨n cø vµo ph©n bè kh«ng gian vµ t×nh tr¹ng chÊt l­îng sè liÖu, c¸c tr¹m Pleiku, An Khª, Ayunpa, Mdrak, Cñng S¬n vµ Tuy Hßa ®­îc chän ®Ó ®¹i diÖn cho toµn bé l­u vùc. Trong l­u vùc chØ cã hai tr¹m thñy v¨n cã sè liÖu quan tr¾c ®ñ dµi vµ hiÖn ®ang cßn ho¹t ®éng lµ An Khª vµ Cñng S¬n. C¶ hai tr¹m ®Òu n»m trªn dßng chÝnh s«ng Ba, tr¹m An Khª n»m trªn th­îng l­u (Flv = 1350km2), tr¹m Cñng S¬n n»m d­íi h¹ l­u (Flv = 12410km2). Râ rµng tr¹m Cñng S¬n thÓ hiÖn ®Çy ®ñ h¬n ®iÒu kiÖn dßng ch¶y cña l­u vùc vµ do vËy ®­îc chän ®Ó tÝnh to¸n. Trong toµn l­u vùc cã 128 hå chøa, chñ yÕu lµ hå chøa nhá. Hai hå chøa t­¬ng ®èi lín lµ Hå Yaun H¹ (V = 253106m3, b¾t ®Çu x©y dùng tõ n¨m 1989) vµ Hå S«ng Dinh (V = 357106 m3, b¾t ®Çu vËn hµnh tõ n¨m 2000). Do sè liÖu quan tr¾c mùc n­íc cña hai hå nµy ch­a cã nªn ...