Bài giảng Bài 6: Tám mạch khác kinh (Kỳ kinh bát mạch)

Nhằm giúp các bạn mô tả được lộ trình của 8 mạch khác kinh, tính chất chung trong sinh lý bình thường và trong bệnh lý của 8 mạch khác kinh, tên gọi của 8 huyệt giao hội,... mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài giảng bài 6 "Tám mạch khác kinh - Kỳ kinh bát mạch".
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Bài 6: Tám mạch khác kinh (Kỳ kinh bát mạch) Bµi 6 T¸m M¹CH KH¸C KINH (Kú KINH B¸T M¹CH)MôC TIªU 1. Nªu ®−îc tªn gäi cña 8 m¹ch kh¸c kinh vµ xÕp ®−îc 8 m¹ch thµnh 4 cÆp t−¬ng øng. 2. M« t¶ chÝnh x¸c lé tr×nh cña 8 m¹ch kh¸c kinh. 3. Tr×nh bµy ®−îc nh÷ng tÝnh chÊt chung trong sinh lý b×nh th−êng vµ trong bÖnh lý cña 8 m¹ch kh¸c kinh. 4. LiÖt kª vµ ph©n tÝch ®−îc triÖu chøng chñ yÕu vµ 4 triÖu chøng phô khi m¹ch kh¸c kinh t−¬ng øng cã bÖnh. 5. Nªu ®−îc tªn gäi cña 8 huyÖt giao héi cña 8 m¹ch kh¸c kinh (b¸t m¹ch giao héi huyÖt ). 6. Tr×nh bµy ®−îc c¸ch sö dông huyÖt cña 8 m¹ch kh¸c kinh trong ®iÒu trÞ.I. §¹I C−¬NG T¸m m¹ch kh¸c kinh (Kú kinh b¸t m¹ch) bao gåm c¸c m¹ch: − M¹ch Xung − M¹ch ©m kiÓu − M¹ch §íi − M¹ch D−¬ng kiÓu − M¹ch §èc − M¹ch ©m duy − M¹ch Nh©m − M¹ch D−¬ng duy Nh÷ng m¹ch kh¸c kinh cã nhiÖm vô liªn l¹c vµ ®iÒu hßa sù thÞnh suy cñakhÝ huyÕt trong 12 kinh chÝnh ®Ó ®¶m b¶o sù c©n b»ng cña c¬ thÓ. Nh÷ng nhµch©m cøu x−a ®· xem “nh÷ng ®−êng kinh nh− lµ s«ng, nh÷ng m¹ch kh¸c kinhnh− lµ hå”. Mét c¸ch tæng qu¸t nh− sau: 113 − C¸c m¹ch Nh©m, §èc, Xung, §íi: chøc n¨ng sinh ®Î. − M¹ch D−¬ng kiÓu, ©m kiÓu: chøc n¨ng vËn ®éng. − M¹ch D−¬ng duy, ©m duy: chøc n¨ng c©n b»ng.A. ý NGHÜA CñA NH÷NG TªN GäI − §èc cã nghÜa lµ chØ huy, cai trÞ. M¹ch §èc cã lé tr×nh ch¹y theo ®−êng gi÷a sau th©n vµ qu¶n lý tÊt c¶ c¸c kinh d−¬ng cña c¬ thÓ, v× thÕ cßn cã tªn “bÓ cña c¸c kinh d−¬ng”. − Nh©m cã nghÜa lµ tr¸ch nhiÖm, cã chøc n¨ng h−íng dÉn. M¹ch Nh©m ch¹y theo ®−êng gi÷a tr−íc th©n vµ qu¶n lý tÊt c¶ c¸c kinh ©m, v× thÕ cßn cã tªn “bÓ cña c¸c kinh ©m”. − Xung cã nghÜa lµ n¬i tËp trung, giao lé. M¹ch Xung nèi nh÷ng huyÖt cña kinh ThËn ë bông vµ ngùc. − KiÓu cã nghÜa lµ th¨ng b»ng, linh ho¹t. §©y còng lµ tªn gäi kh¸c kinh cho m¾t c¸ ch©n cña c¸c vò c«ng. Hai m¹ch KiÓu ®Òu b¾t nguån tõ m¾t c¸ ch©n, cã nhiÖm vô chØ ®¹o c¸c vËn ®éng cña c¬ thÓ, ®Õn chÊm døt ë khãe m¾t trong ®Ó duy tr× ho¹t ®éng cña mÝ m¾t. − Duy cã nghÜa lµ nèi liÒn. M¹ch ©m duy cã lé tr×nh ë phÇn ©m cña c¬ thÓ vµ nèi c¸c kinh ©m víi nhau. M¹ch D−¬ng duy cã lé tr×nh ë phÇn d−¬ng cña c¬ thÓ vµ nèi c¸c kinh d−¬ng víi nhau. − §íi cã nghÜa lµ ®ai. M¹ch ®íi ch¹y vßng quanh th©n, bªn d−íi c¸c s−ên vµ bäc lÊy nh÷ng ®−êng kinh chÝnh nh− bã lóa (ngo¹i trõ kinh Can vµ kinh Bµng quang).B. §ÆC §IÓM CHUNG CñA 8 M¹CH KH¸C KINH 1. Nh÷ng m¹ch kh¸c kinh t¹o thµnh 4 hÖ thèng, bao gåm: − Hai hÖ thèng m¹ch ©m - ©m − Hai hÖ thèng m¹ch d−¬ng - d−¬ng. Cã nghÜa lµ 4 hÖ thèng liªn l¹c ®−îc gäi “hÖ thèng chñ - kh¸ch” − HÖ thèng 1: m¹ch Xung (©m) víi m¹ch ©m duy (©m). − HÖ thèng 2: m¹ch Nh©m (©m) víi m¹ch ©m kiÓu (©m). − HÖ thèng 3: m¹ch §èc (d−¬ng) víi m¹ch D−¬ng kiÓu (d−¬ng). − HÖ thèng 4: m¹ch §íi (d−¬ng) víi m¹ch D−¬ng duy (d−¬ng). 2. Nh÷ng m¹ch kh¸c kinh kh«ng cã lé tr×nh ®i s©u vµo c¸c t¹ng phñ, ngo¹itrõ cã mét sè m¹ch ®i vµo phñ kh¸c th−êng (m¹ch §èc, Xung, Nh©m ®i tõ d¹con (n÷ tö bµo; m¹ch §èc vµo n·o tñy). M¹ch kh¸c kinh lµ nh÷ng ®−êng dÉntinh khÝ cña ThËn lªn ®Çu.114 3. Trõ m¹ch §íi ®i vßng quanh l−ng, 7 m¹ch cßn l¹i ®Òu ®i tõ d−íi lªn vµtÊt c¶ ®Òu b¾t nguån tõ ThËn - Bµng quang. Thiªn §éng du, s¸ch Linh khu cã ®o¹n: “Xung m¹ch lµ biÓn cña 12kinh, cïng víi ®¹i l¹c cña kinh tóc thiÕu ©m, khëi lªn tõ bªn d−íi ThËn (khëivu ThËn h¹)...”. Thiªn B¶n du, s¸ch Linh khu cã ®o¹n: “M¹ch Nh©m vµ §èc b¾t nguån tõThËn vµ th«ng víi ©m d−¬ng cña trêi ®Êt”. Nh÷ng m¹ch ©m kiÓu, D−¬ng kiÓu, ©m duy vµ D−¬ng duy xuÊt ph¸t tuÇntù tõ nh÷ng huyÖt chiÕu h¶i, th©n m¹ch, tróc t©n, kim m«n thuéc hÖ thèngThËn - Bµng quang. 4. Nh÷ng m¹ch kh¸c kinh kh«ng g¾n víi ngò hµnh, kh«ng cã quan hÖ biÓulý nh− kinh chÝnh. 5. ChØ cã 2 m¹ch Nh©m vµ §èc cã huyÖt riªng, c¸c m¹ch cßn l¹i ®Òu m−înhuyÖt cña c¸c ®−êng kinh chÝnh khi nã ®i qua.C. PH−¬NG PH¸P Sö DôNG Kú KINH B¸T M¹CH Nh÷ng m¹ch kh¸c kinh cã quan hÖ chÆt chÏ víi nh÷ng kinh chÝnh. Ng−êix−a ®· vÝ kinh chÝnh nh− s«ng, m¹ch kh¸c kinh nh− hå. Sù quan hÖ nµy ®−îcthÓ hiÖn ë b¸t m¹ch giao héi huyÖt. Trong bÖnh lý rèi lo¹n cña m¹ch kh¸c kinh, ph−¬ng ph¸p chän huyÖt nh− sau: − Chän giao héi huyÖt cña m¹ch bÞ bÖnh. − KÕ tiÕp lµ nh÷ng huyÖt ®iÒu trÞ triÖu chøng. − Cuèi cïng lµ huyÖt giao héi cña m¹ch kh¸c kinh cã quan hÖ chñ - kh¸ch víi m¹ch bÞ bÖnh. Do ph−¬ng ph¸p sö dông trªn nªn kú kinh b¸t m¹ch ®−îc kh¶o s¸t theo 4hÖ thèng chñ kh¸ch. − HÖ thèng 1: ©m - ©m: m¹ch Xung víi m¹ch ©m duy. − HÖ thèng 2: ©m - ©m: m¹ch Nh©m víi m¹ch ©m kiÓu. − HÖ thèng 3: d−¬ng - d−¬ng: m¹ch §èc víi m¹ch D−¬ng kiÓu. − HÖ thèng 4: d−¬ng - d−¬ng: m¹ch §íi víi m¹ch D−¬ng duy. Chóng t«i kh«ng ®Ò cËp trong bµi nµy ph−¬ng ph¸p sö dông b¸t m¹ch giaohéi huyÖ ...