Bài giảng Bệnh sốt rét - BS. Phan Vĩnh Thọ

Bài giảng Bệnh sốt rét trình bày đại cương về bệnh sốt rét, tác nhân gây bệnh, các yếu tố dịch tễ, bệnh cảnh lâm sàng - xét nghiệm, chuẩn đoán bệnh sốt rét, nguyên tắc điều trị bệnh sốt rét, các biện pháp phòng ngừa bệnh sốt rét. Đây là tài liệu học tập bổ ích dành cho sinh viên ngành Y.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Bệnh sốt rét - BS. Phan Vĩnh Thọ BEÄNH SOÁT REÙT ThS-BS Phan Vĩnh Thọ Boä moân Nhieãm - ÑHYD DAØN BAØI 1- Ñaïi cöông 2- Taùc nhaân gaây beänh 3- Caùc yeáu toá dòch teã 4- Beänh caûnh laâm saøng – Xeùt nghieäm 5- Chaån ñoaùn 6- Nguyeân taéc ñieàu trò 7- Caùc bieän phaùp phoøng ngöøa 1- Ñaïi cöông - Plasmodium kyù sinh trong hoàng caàu -Bieåu hieän chính: côn soát reùt ñieån hình (laïnh run  soát  vaõ moà hoâi), keøm gan to, laùch to vaø thieáu maùu. -Bệnh toaøn thaân, toån thöông nhieàu cô quan theå naëng gaây töû vong: theå naõo, suy thaän, vaøng da, tieåu huyeát saéc toá,… 2- Taùc nhaân gaây beänh + 5 loaïi KST gaây SR ôû ngöôøi: - Plasmodium falciparum (80%, theå naëng) - Plasmodium vivax - Plasmodium ovale - Plasmodium malariae - Plasmodium knowlesi + Plasmodium kyù sinh ôû 2 kyù chuû: muoãi Anopheles (muoãi ñoøn xoùc) vaø ngöôøi (hay ñoäng vaät coù xöông soáng) - Muoãi: kyù chuû vónh vieãn (höõu tính) - Ngöôøi: kyù chuû taïm thôøi (voâ tính) 5 Plasmodium knowlesi  P. knowlesi:  Có hình dạng tương tự P. malariae,  Nhận diện nhờ phương pháp sinh học phân tử  Thấy ở BN Malaysia, Philippines, Thái lan và Myanmar [7] ;  Chưa chứng minh lây truyền từ muỗi sang người và từ người sang muỗi. 6 Aedes Culex Anopheles 7 trong cô theå Muoãi Chu kyø cuûa KST SR Muoãi Anopheles (muoãi ñoøn xoùc) kyù sinh truøng soát reùt trong cô theå ngöôøi 8 Phaân boá beänh soát reùt treân theá giôùi 9 Phaân boá beänh soát reùt taïi Vieät nam 10 3- Caùc yeáu toá dòch teã (1) -Phaân boá beänh: nhieät ñôùi: noùng aåm, röøng raäm: muoãi Anopheles sinh soáng. -Taïi VN: Taây baéc, Thanh hoaù, Quaûng nam, Taây nguyeân, röøng U minh, Phuù quoác, Caàn giôø. 3- Caùc yeáu toá dòch teã (2) - Nguoàn laây: Ngöôøi beänh hoaëc ngöôøi mang KSTSR theå giaù laïnh (khoâng bieåu hieän LS). - Ñöôøng laây: muoãi Anopheles laø vaät trung gian (hieám gaëp: laây töø ngöôøi  ngöôøi do truyeàn maùu, duøng chung kim chích, baåm sinh). - Nhoùm nguy cô maéc beänh naëng: ngöôøi môùi vaøo vuøng SR löu haønh, thai phuï, treû em: 6-9th, nghieän xì ke, ñieàu trò khoâng ñuû lieàu. 12 4- Cô cheá beänh sinh (1) - Sự tạo nốt trên bề mặt HC - Hiện tượng kết dính (cytoadherence) và tích tụ HC(sequestation) trong mao mạch - Hiện tượng hoa hồng (rosetting) 13 4- Cô cheá beänh sinh (2) 14 4- Beänh caûnh laâm saøng – XN (1) -UÛ beänh: muoãi chích  tr/chöùng: côn soát ñaàu tieân (12-28 ngaøy), BN khoeû hoaëc chæ ôùn laïnh. -Toaøn phaùt: Côn soát reùt ñieån hình: 3 giai ñoaïn  Reùt run: 15-60 ph, meät moõi, nhöùc ñaàu, noân oùi, da laïnh, maïch nhanh.  Soát cao ñoät ngoät T=39-40°C, da khoâ, 1/2- 6giôø.  Vaõ moà hoâi sau soát, T° giaûm daàn, ñaãm moà hoâi, maïch chaäm, da aám, BN buoàn nguû, deã chòu. + Ñaëc ñieåm côn soát reùt: trình töï 3 giai ñoaïn, chu kyø tuyø KST, giöõa caùc côn BN caûm thaáy khoeû maïnh. 4- Beänh caûnh LS–XN (2) +Khaùm thöïc theå: tænh, ñöø, gan to, aán ñau, laùch to, thieáu maùu. + Caùc bieåu hieän naëng ñe doaï aùc tính: oùi khoâng uoáng ñöôïc, soát cao lieân tuïc, löø ñöø vaät vaõ naèm ngoài khoâng yeân, maät ñoä KST SR cao (>100. 000/mL). +Bieán chöùng soát reùt do P.falciparum  SR aùc tính: theå naõo, suy thaän caáp, vaøng da, thieáu maùu naëng, tieåu huyeát saéc toá, haï ñöôøng huyeát, suy hoâ haáp, theå soác, co giaät, xuaát huyeát, toan maùu, maät ñoä KST SR cao. Caùc xeùt nghieäm chaån ñoaùn - Pheát maùu ngoaïi bieân – nhuoäm Giemsa: hieän dieän KST SR theå voâ tính. Döông tính - Test nhanh phaùt hieän khaùng nguyeân HRP2 (Paracheck), hay pLDH (Optimal). Paracheck Döôõng baøo P.falciparum theå nhaãn trong hoàng caàu 5. Chaån ñoaùn - Dòch teã: sinh soáng hoaëc lui tôùi vuøng soát reùt löu haønh trong voøng 9 thaùng. - Laâm saøng: soát coù theå keøm reùt run, gan laùch to, thieáu maùu. - Caän laâm saøng: pheát maùu ngoaïi bieân hieän dieän KSTSR theå voâ tính, hoaëc test nhanh phaùt hieän khaùng nguyeân HRP2 hay pHDL. 18 6- Nguyeân taéc ñieàu trò (1) - Ñieà ...