Bài giảng Đại cương về thăm dò chức năng sinh lý

Mục tiêu bài giảng "Đại cương về thăm dò chức năng sinh lý" nhằm cung cấp các kiến thức người đọc có thể: Trình bày được khái niệm và các bước thực hiện thăm dò chức năng, xác định được tiêu chuẩn của một hằng số sinh lý và ứng dụng được toán xác suất thống kê trong xây dựng hằng số sinh lý. Mời các bạn tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Đại cương về thăm dò chức năng sinh lý ĐẠI CƯƠNG VỀ THĂM DÒ CHỨC NĂNG SINH LÝ* Mục tiêu: Sau khi học xong bài này sinh viên có khả năng: 1. Trình bày được khái niệm và các bước thực hiện thăm dò chức năng. 2. Xác định được tiêu chuẩn của một hằng số sinh lý và ứng dụng đượctoán xác suất thống kê trong xây dựng hằng số sinh lý.1. Giới thiệu về thăm dò chức năng1.1. Khái niệm về thăm dò chức năng Thăm dò chức năng hay còn gọi là chẩn đoán chức năng (FunctionalDiagnostic) là thực hiện những kỹ thuật dựa trên cơ sở sinh lý học nhằm đánhgiá hoạt động chức năng của các mô cơ quan trong cơ thể. Các kỹ thuật thường được sử dụng trong thăm dò chức năng: - Ghi điện sinh lý: tất cả các tế bào khi hoạt động đều sinh ra dòng điện,ghi lại đồ thị hoạt động điện là một thăm dò chức năng quan trọng để khảo sáthoạt động của các cơ quan. Ví dụ như điện tim, điện não, điện cơ, điện thếgợi… - Thực hiện các nghiệm pháp: dựa trên cơ sở hoạt động chức năng củacác cơ quan để thực hiện một số nghiệm pháp kích thích hoặc ức chế nhằmđánh giá khả năng đáp ứng của cơ quan đó. Ví dụ như nghiệm pháp gắng sức,nghiệm pháp tăng thông khí… - Nội soi: các cơ quan có cấu tạo dạng ống có thể thám sát bằng cáchluồn các ống có gắn hệ thống soi chiếu, ghi hình để vừa để đánh giá hoạt độngchức năng vừa thăm dò hình thái từ đó giúp chẩn đoán, lấy mẫu xét nghiệmvà điều trị. Ví dụ như nội soi tiêu hóa, nội soi tiết niệu, nội soi phế quản. - Ứng dụng các kỹ thuật hóa sinh, miễn dịch: phân tích các tính chất lýhóa mà đặc biệt là định lượng các chất qua đó đánh giá hoạt động chức năngcủa các cơ quan. Ví dụ như định lượng hormon, phân tích dịch tiêu hóa, nướctiểu… - Ứng dụng các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh: X quang, CT-Scan, chụpcộng hưởng từ và đặc biệt là siêu âm không chỉ là những phương pháp đánhgiá hình thái đơn thuần mà còn ghi nhận các hoạt động chức năng của nhiềucơ quan. Ví dụ như siêu âm tim, doppler mạch. - Ứng dụng y học hạt nhân: sử dụng các chất đồng vị phóng xạ và ghihình phóng xạ để tìm hiểu đường đi, sự phân bố, chuyển hóa… của các chấtcũng là một cách để đánh giá hoạt động chức năng của cơ thể. - Các phương pháp khác: ứng dụng các phương pháp như đo nhân trắc,sử dụng các nguyên lý vật lý, sinh vật, xây dựng các thang điểm, toán đồ…cũng góp phần đánh giá hoạt động chức năng của các cơ quan. Ví dụ như 1đánh giá tình trạng dinh dưỡng của một cá thể, đánh giá hoạt động trí tuệ củabộ não thông qua các thang điểm…. Có thể phối hợp nhiều kỹ thuật khác nhau trong thăm dò chức năng.1.2. Các bước thăm dò chức năng Thực hiện thăm dò chức năng theo 3 bước: - Bước 1-Kỹ thuật: làm phản ứng trên đối tượng hoặc bệnh phẩm thuđược tư liệu là hình ảnh, đồ thị hoặc con số. - Bước 2- Xử lý: đối chiếu tư liệu thu được với hằng số sinh lý, rút ranhận định là bình thường hay tăng giảm bất thường. - Bước 3-Biện luận: vận dụng kinh nghiệm, tham khảo tài liệu suy xétvề khía cạnh chức năng thăm dò.1.3. Vai trò của thăm dò chức năng Thăm dò chức năng đóng vai trò quan trọng không thể thiếu đối vớilâm sàng. Nhiều bệnh viện đa khoa đã xây dựng khoa thăm dò chức nănghoặc lồng ghép các thăm dò chức năng trong các khoa phòng khác của bệnhviện. Thăm dò chức năng không chỉ hỗ trợ cho chẩn đoán bệnh mà còn giúpcho việc điều trị, tiên lượng bệnh. Đối với nghiên cứu khoa học, thăm dò chức năng là một trong nhữngcông cụ được sử dụng để tiến hành phân tích đánh giá hoạt động của các cơquan trong cơ thể. Thăm dò chức năng có mặt trong các nghiên cứu cơ bản,thực nghiệm, lâm sàng, cộng đồng. Không chỉ phục vụ y học, nó còn có mặttrong nghiên cứu chung về sinh vật.2. Hằng số sinh lý Xây dựng hằng số sinh lý trong thăm dò chức năng là rất cần thiết để sosánh đối chiếu với thông số thu được của bệnh nhân2.1. Tiêu chuẩn của một hằng số sinh lý Một hằng số thực sự có giá trị, đáng tin cậy, phải đạt ít nhất hai tiêuchuẩn sau: - Tiêu chuẩn về xây dựng hằng số: hằng số sinh lý phải được xây dựngmột cách nghiêm túc, sao cho đạt tối thiểu 3 yêu cầu: + Yêu cầu về phương pháp: phương pháp, kỹ thuật và phương tiện xâydựng hằng số phải thống nhất, mô tả rõ ràng, nêu rõ đặc điểm, ưu khuyết điểmvà điều kiện ứng dụng của phương pháp, kỹ thuật đó. + Yêu cầu về đối tượng: đối tượng xây dựng hằng số phải là người bìnhthường, có xác định tiêu chuẩn thăm khám để gọi là bình thường. Đối tượngphải là một tập hợp thuần nhất do cán bộ chuyên khoa lựa chọn. Nếu có yếutố tuổi hoặc yếu tố nào khác để chia lớp thì cách chia lớp phải hợp với tínhchất sinh lý của tăng trưởng và của cách biến thiên hằng số đó. 2 + Yêu cầu về tính thống kê: hằng số công bố có 4 đặc trưng thống kê:số lần quan sát (n), trung bình cộng ( X ), độ lệch chuẩn (SD), sai số chuẩn ...