Bài giảng Hội chứng ruột kích thích - Ths.BS. Vũ Thị Thu Trang

"Bài giảng Hội chứng ruột kích thích - Ths.BS. Vũ Thị Thu Trang" được biên soạn giúp người học mô tả được triệu chứng lâm sàng và các thể lâm sàng của hội chứng ruột kích thích; tiêu chuẩn Rome IV (2016) chẩn đoán hội chứng ruột kích thích và các bệnh cần phân biệt; các biện pháp điều trị hội chứng ruột kích thích.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Hội chứng ruột kích thích - Ths.BS. Vũ Thị Thu Trang HỘI CHỨNG RUỘT KÍCH THÍCH Ths.BS. Vũ Thị Thu TrangMỤC TIÊU 1. Mô tả được triệu chứng lâm sàng và các thể lâm sàng của hội chứng ruộtkích thích. 2. Trình bầy được tiêu chuẩn Rome IV (2016) chẩn đoán hội chứng ruột kíchthích và các bệnh cần phân biệt. 3. Trình bày các biện pháp điều trị hội chứng ruột kích thích.NỘI DUNG1. Đại cương - Hội chứng ruột kích thích (HCRKT) là hội chứng bao gồm một số triệuchứng rối loạn tiêu hoá thường gặp, diễn biến mạn tính hay tái phát, nguyên nhânkhông rõ ràng mà điển hình là đau bụng và rối loạn đại tiện. - Là một hội chứng thường gặp trong cộng đồng và thực hành lâm sàng. ở Mỹcó tới 50% số người đến khám bệnh vì triệu chứng rối loạn tiêu hoá là do rối loạnchức năng hệ tiêu hoá. Trong cộng đồng người Mỹ có tới 10% - 20% mắcHCRKT, ở Trung Quốc: 20%, ở Việt Nam: 13,4 - 17,3%. - Về thuật ngữ: năm 1673 Louis Guyon đã nói về chứng đau bụng đầy hơi.Năm 1830, Ryle công nhận có hội chứng ruột co thắt. Năm 1849, Cumming nóiđến hội chứng ruột dễ kích thích. Năm 1944, hội chứng ruột dễ kích thích được thếgiới công nhận. Năm 1990 và 9/1999 một nhóm các nhà nghiên cứu lâm sàng tiêuhoá quốc tế đã họp ở Rome thống nhất đưa ra các tiêu chuẩn chẩn đoán các chứngrối loạn chức năng hệ thống tiêu hoá.2. SINH BỆNH HỌC Hiện nay sinh bệnh học của HCRKT còn nhiều bàn cãi và còn phải nghiêncứu tiếp.2.1. Rối loạn vận động và cảm giác của ruột Đây là yếu tố quan trọng trong sinh bệnh học của HCRKT được những tác giảnghiên cứu và công nhận. Bằng phương pháp đưa bóng nhỏ đo áp lực từng đoạntoàn bộ đại tràng trong những thời điểm khác nhau và những điều kiện khác nhaungười ta nhận thấy trong HCRKT, vận động của đại tràng cơ bản không thay đổi.Nhưng đại tràng có thể đáp ứng tăng lên với các yếu tố: Stress, thuốc (đặc biệt làthuốc nhóm Cholinergic), các hormon (ví dụ Cholecytokinine)... và có rối loạn vậnchuyển khối phân: vận chuyển nhanh khi có ỉa lỏng, vận chuyển chậm khi có táobón. Mặt khác sự đáp ứng với thức ăn của đại tràng ở người HCRKT chậm hơnnhưng lại mạnh hơn và kéo dài hơn. Điều này giải thích triệu chứng đau bụng hayxảy ra sau ăn. Ở ruột non cũng có rối loạn về tần số, thời gian và biên độ của nhuđộng ruột: Thường ruột non bị co thắt kéo dài lúc thức (trừ lúc ngủ) giải thích tạisao người HCRKT lại không bị đánh thức do đau bụng lúc ngủ. Người ta biết rằng trong nội soi đại tràng, người bị HCRKT thường bị đaunhiều hơn người bình thường mặc dù lượng khí bơm vào như nhau. Đó là do cảmgiác của ruột tăng lên. Người bệnh thường phàn nàn về cảm giác đầy chướng,nhưng qua nghiên cứu người ta thấy lượng khí trong ruột người bị HCRKT khôngkhác người bình thường, nhưng sự vận chuyển khí lại chậm hơn, thậm chí có hiệntượng trào ngược khí từ tá tràng lên dạ dày và có sự rối loạn phân bố khí trongruột.2.2. Rối loạn vận chuyển ngoài ruột Ở người HCRKT rối loạn vận chuyển ruột có liên quan đến rối loạn vận độngcủa cơ trơn ở các cơ quan ngoài ruột: phổi, bàng quang, niệu quản, túi mật... hoặcở ngay hệ tiêu hoá như dạ dày, thực quản. Chính vì vậy mỗi khi các cơ quan trên bịbệnh cũng có thể ảnh hưởng đến ruột và ngược lại ở người HCRKT vị trí đau cókhi lại ở rất xa vị trí của ruột, ngay cả ở ngoài ổ bụng.2.3. Yếu tố tâm lý Người HCRKT thường có biểu hiện rối loạn tâm lý: lo lắng, căng thẳng, bănkhoăn về bệnh tật của mình. Có thể bị ám ảnh, thường tưởng ra nhiều loại bệnh màmình có thể mắc, kể cả những bệnh không chữa được, một số có thể có các triệuchứng rối loạn tâm thần. Nicholas J.Tally (Mỹ) cho rằng 45% - 100% người bịHCRKT ít nhiều có rối loạn tâm thần. Thực tế căng thẳng tâm lý thường làm xuấthiện các triệu chứng rối loạn tiêu hoá và nếu đã có các triệu chứng này thì làm choHCRKT nặng thêm.2.4. Nhạy cảm và không dung nạp thức ăn Trong một nghiên cứu ở Anh cho thấy 50% bệnh nhân HCRKT bị ỉa lỏng doăn uống. Người ta cho rằng đó là do ruột nhạy cảm với thức ăn. Một số yếu tố khácđặc biệt là Sorbitol, Fructose, acid mật rất dễ gây ỉa chảy và chướng bụng. Do đónhạy cảm và không dung nạp thức ăn có thể là yếu tố khởi phát bệnh ở ngườiHCRKT.2.5. Nhiễm khuẩn ruột Có tác giả chứng minh rằng nếu kích thích niêm mạc ruột hoặc đám rối thầnkinh có thể là khởi đầu của triệu chứng HCRKT. Cystokin và các hoá chất trunggian có thể hoạt hoá cảm giác hoặc làm tăng nhu động ruột do các tế bào mastocystở ngay sát thần kinh cảm giác ở niêm mạc ruột.2.6. Mất cân bằng các yếu tố dẫn truyền thần kinh Serotonin bình thường có ở hệ thống thần kinh trung ương 5%, ở hệ tiêu hoá95% trong các tế bào ưa crom, tế bào thần kinh, cơ trơn, dưỡng bào. Serotonin đượcgiải phóng ra kích thích các sợi thần kinh ruột nội tạng hướng tâm gây ra đáp ứngsinh lý tiết dịch, phản xạ nhu động ruột... Một số nghiên cứu cho thấy ở ngườiHCRKT có tăng nồng độ serotonin trong máu và trong trực tràng sigma có thể làyếu tố làm buồn nôn, nôn, chướng bụng, đau bụng... Một số chất dẫn truyền thần kinh có thể có liên quan đến rối loạn chức năngdạ dày ruột như: gen với calcitonin, acetylcholin, polypeptid hoạt hoáAdenylatcyclase của tuyến yên, oxyt nitric và peptid hoạt hoá ruột... Các chất nàycó thể có liên quan giữa nhu động ruột và cảm giác nội tạng, mối liên hệ giữa hệthần kinh ruột và hệ thần kinh trung ương.3. TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG3.1. Triệu chứng cơ năng Hội chứng ruột kích thích chỉ nên chẩn đoán khi đã loại trừ các bệnh tổnthương thực thể của ruột. Bệnh hay gặp ở người trẻ, trung niên nhiều hơn. Ở châuÂu, tỷ lệ nữ/nam là 4,3/1; ở Việt Nam là 1,8/1. Các triệu chứng hay gặp là đaubụng, rối loạn phân. - Đau bụng: thường tập trung ở hố chậu trái, nhưng cũng có thể ở hố chậuphải, trên rốn, thường xuất hiện về buổi sáng hoặc sau ăn. Đau bụng thường kèmbuồn đi ngoài, đi ngoài xong đau bụng hết hoặc giảm. ...