Bài giảng Kí sinh trùng - Bài 5: Đại cương đơn bào amíp và trùng lông - TS. Nguyễn Ngọc San

Bài giảng Kí sinh trùng - Bài 5: Đại cương đơn bào amíp và trùng lông - TS. Nguyễn Ngọc San trình bày về đặc điểm hình thể, vòng đời và phân loại đơn bào, đặc điểm sinh học, vai trò y học và nguyên tắc phòng chống amíp, trùng lông. Mời các bạn cùng tham khảo để nắm bắt nội dung chi tiết của bài giảng.

Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Kí sinh trùng - Bài 5: Đại cương đơn bào amíp và trùng lông - TS. Nguyễn Ngọc San Bµi 5§¹i c¬ng ®¬n bµoamÝp & trïng l«ng Gi¶ng viªn: TS NguyÔn Ngäc San Môc tiªu bµi gi¶ng1. N¾m ®îc ®Æc ®iÓm h×nh thÓ, vßng ®êi vµ ph©n lo¹i ®¬n bµo.2. N¾m ®îc ®Æc ®iÓm sinh häc, vai trß y häc vµ nguyªn t¾c phßng chèng amÝp, trïng l«ng.§¹i c¬ng ®¬n bµo Ngµnh ®¬n bµo cã khoang 25.000 loµi,phÇn lín sèng tù do ë ngo¹i canh, ë nhungn¬i cã níc vµ ®Êt Èm. Mét sè loµi sèngtrong c¬ thÓ ®éng vËt vµ thùc vËt. D¬n bµo lµ ®éng vËt cã cÊu tróc c¬ thÓchØ lµ mét tÕ bµo, nhng cã ®Çy ®ñ chøcnang cña mét ®¬n vÞ sèng ®éc lËp nªnkh¸c biÖt víi tÕ bµo cña ®éng vËt cÊp cao. 1. CÊu t¹o cña ®¬n bµo KÝch thíc ®¬n bµo rÊt kh¸c nhau, ®a sè cãkÝch thíc rÊt nhá phai quan s¸t b»ng KHV, cãloµi kh¸ lín cã thÓ nhin b»ng m¾t thêng nh :Gregarina… Hinh thÓ ®¬n bµo rÊt ®a d¹ng, nhng cã ®Æc®iÓm cÊu t¹o chung: mµng tÕ bµo, bµo t¬ng vµnh©n. 1.1. Mµng tÕ bµo Mµng ®¬n bµo lµ phÇn dµy lªn cña líp bµo t¬ng ngoµi, rÊt máng cã kÝch thíc khoang 75 A0 . Mµng ®¬n bµo cã tÝnh thÊm chän läc ®Ó trao ®æi chÊt víi m«i trêng. Kh¸c víi mµng cña thùc vËt vµ vi khuÈn cã cÊu tróc sîi nhiÒu líp. 1.2. Bµo t¬ng 1.2.1. Bµo t¬ng ngoµi: DÆc h¬n líp bµo t¬ng trong, nhin trongsuèt vµ triÕt quang vi cã Ýt h¹t nguyªn sinhchÊt.Chøc nang lµ cïng víi mµng tÕ bµo hinhthµnh c¸c bé phËn chuyÓn ®éng, tham giavµo qu¸ trinh trao ®æi chÊt, bao vÖ.. 1.2. Bµo t¬ng 1.2.2. Bµo t¬ng trong:Bao quanh nh©n, cã nhiÒu h¹t nguyªnsinh chÊt, chøa c¸c c¬ quan cã chøcnang kh¸c nhau ®am bao sù sèng cña®¬n bµo: kh«ng bµo tiªu ho¸, co bãp, c¸cthÓ nhiÔm s¾c, c¸c ti thÓ , c¸criboxom…. 1.3. Nh©n Nh©n ®¬n bµo cã hinh d¹ng, kÝch thíc, sè lîng kh¸c nhau, cã hinh trßn hay bÇu dôc, cÊu t¹o gåm mµng vµ h¹t trung thÓ. Mµng bao quanh nh©n. H¹t nh©n n»m ë giua, h¹t nhiÔm s¾c n»m rai r¸c ë trong vµ mµng nh©n, sîi nhiÔm s¾c nèi tõ h¹t tíi mµng nh©n. Nh©n ®am bao sù sinh trëng, sinh san vµ c¸c yÕu tè di truyÒn.2. ®Æc ®iÓm sinh häc cña ®¬n bµo 2.1. Sinh lÝ Dinh dìng vµ chuyÓn ho¸: Hinh thøc lÊy chÊt dinh dìng: thùc bµo, Èm bµo, thÈm thÊu - ngÊm qua mµng tÕ bµo, bµo khÈu. HÇu hÕt c¸c lo¹i ®¬n bµo kh«ng cã kha nang tæng hîp chÊt huu c¬ tõ v« c¬. ®¬n bµo cã hÖ thèng men rÊt ph¸t triÓn ®Ó ph©n giai c¸c chÊt huu c¬ chiÕm ®îc. Qu¸ trinh h« hÊp vµ bµi tiÕt cña ®¬n bµo b»ng hinh thøc khuyÕch t¸n. 2.1. Sinh lÝ Sinh san:®¬n bµo cã nhiÒu hinh thøc sinh san: v« tÝnh, huu tÝnh vµ tiÕp hîp.Cã lo¹i ®¬n bµo chØ sinh san b»ng mét hinh thøc, nhng cã lo¹i ®¬n bµo cã thÓ sinh san b»ng nhiÒu hinh thøc tïy theo tõng giai ®o¹n. 2.2. Sinh th¸i ®¬n bµo sèng tù do ë ngo¹i canh, chÞu nhung t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè tù nhiªn. ®¬n bµo sèng héi sinh vµ kÝ sinh ë ®éng vËt, thùc vËt chÞu anh hëng sù thay ®æi trong c¬ thÓ. Kha nang chÞu ®ùng vµ thÝch nghi ®èi víi c¸c ®iÒu kiÖn kh«ng thuËn lîi cña ®¬n bµo sèng tù do cao h¬n ®¬n bµo sèng héi sinh vµ kÝ sinh. ®¬n bµo sèng ë ®éng vËt khi gÆp ®iÒu kiÖn bÊt lîi thÓ ho¹t ®éng chuyÓn thµnh bµo nang. Khi gÆp ®iÒu kiÖn thuËn lîi l¹i xuÊt kÐn thµnh thÓ ho¹t ®éng. 2.3. vßng ®êi ChuyÓn vËt chñ ë thÓ ho¹t ®éng:®¬n bµo nµy kh«ng thÊy hinh thµnh bµo nang,chóng chuyÓn tõ vËt chñ nµy sang vËt chñ kh¸cdíi d¹ng thÓ ho¹t ®éng. ChuyÓn vËt chñ ë thÓ bµo nang:®¬n bµo nµy chuyÓn vËt chñ phai qua giai ®o¹nngo¹i canh. Phai hinh thµnh bµo nang, råi míi x©mnhËp vµo vËt chñ kh¸c.ChuyÓn qua vËt chñ trung gian:®¬n bµo nµy nhÊt thiÕt phai cã giai ®o¹n ph¸t triÓnë vËt chñ trung gian. 3. Ph©n lo¹i ®¬n bµoLíp ch©n gia (Rhizopoda): ®¬n bµo chuyÓn ®éng b»ng ch©n gia.Líp trïng roi (Flagellata): ®¬n bµo thuéc líp nµy chuyÓn ®éng b»ngroi.Líp trïng l«ng (Cilliata): ®¬n bµo chuyÓn ®éng b»ng l«ng.Líp trïng bµo tö (Sporozoa): ®¬n bµo kh«ng cã bµo quan chuyÓn ®éng.Riªng bµo tö ®ùc cã roi ®Ó chuyÓn ®éngtrong giai ®o¹n sinh san huu giíi.Entamoeba histolytica (amÝp lÞ) C¸c d¹ng tån t¹i cña amÝp lÞ ThÓ ho¹t ®éng: ThÓ ho¹t ®éng lín (forma magna). ThÓ ho¹t ®éng nhá (forma minuta). ThÓ kh«ng ho¹t ®éng: ThÓ tiÒn kÐn (forma precystica). ThÓ kÐn (forma cystica). ThÓ xuÊt kÐn (forma metacystica). 1. ®Æc ®iÓm sinh häc1.1. Vßng ®êi sèng héi sinh cña amÝp lÞ1.2. AmÝp chuyÓn thµnh thÓ kÝ sinh g©y bÖnh 1.1. Vßng ®êi héi sinh cña amÝp lÞ KÐn giµ cña amip lÞ tõ ngo¹i c¶nh vµo ®êng tiªu ho¸, qua d¹ dµy kh«ng biÕn ®æi g×. §Õn ruét non vá kÐn nøt ra amip 4 nh©n. Sau ®ã amip theo thøc ¨n xuèng ruét non råi xuèng manh trµng, ph©n chia thµnh 8 amÝp con (cã 1 nh©n).ë manh trµng gÆp nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi, thÓ minuta sinh s¶n nhanh vµ sèng héi sinh ë ®ã. ...