Bài giảng phân tích và đánh giá môi trường

Khi bạn bị ốm và sốt, sự tăng thân nhiệt của bạn chính là một chỉ thị. Nồng độ ôxy thấp của một con sông là chỉ thị cho thấy một lượng lớn chất hữu cơ đã được thải vào con sông đó. Một chỉ thị môi trường cũng tương tự như một thước đo “nhiệt độ” môi trường. Vậy, việc truyền đạt thông tin chính là chức năng chính của các chỉ thị. Theo UNEP: Chỉ thị môi trường (CTMT) là mức độ đo tập hợp một số số liệu về môi trưường thành một thông tin tổng hợp về...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng phân tích và đánh giá môi trường Ch¬ng 1: ChØ thÞ m«i trêng 1.1. ChØ thÞ - (indicator) lµ g×? Khi b¹n bÞ èm vµ sèt, sù t¨ng th©n nhiÖt cña b¹n chÝnh lµ mét chØ thÞ. Nång ®é «xy thÊp cña mét con s«ng lµ chØ thÞ cho thÊy mét lîng lín chÊt h÷u c¬ ®· ®îc th¶i vµo con s«ng ®ã. Mét chØ thÞ m«i trêng còng t¬ng tù nh mét thíc ®o “nhiÖt ®é” m«i trêng. VËy, viÖc truyÒn ®¹t th«ng tin chÝnh lµ chøc n¨ng chÝnh cña c¸c chØ thÞ. Theo UNEP: ChØ thÞ m«i trêng (CTMT) lµ møc ®é ®o tËp hîp mét sè sè liÖu vÒ m«i trêng thµnh mét th«ng tin tæng hîp vÒ mét khÝa c¹nh m«i trêng cña mét quèc gia hoÆc mét ®Þa ph¬ng. Khi b¹n bÞ èm vµ sèt, sù t¨ng th©n nhiÖt cña b¹n chÝnh lµ mét chØ thÞ. Nång ®é «xy thÊp cña mét con s«ng lµ chØ thÞ cho thÊy mét l îng lín chÊt h÷u c¬ ®· ®îc th¶i vµo con s«ng ®ã. Mét chØ thÞ m«i trêng còng t¬ng tù nh mét thíc ®o “nhiÖt ®é” m«i trêng. VËy, viÖc truyÒn ®¹t th«ng tin chÝnh lµ chøc n¨ng chÝnh cña c¸c chØ thÞ. Theo UNEP: ChØ thÞ m«i trêng (CTMT) lµ møc ®é ®o tËp hîp mét sè sè liÖu vÒ m«i tr- êng thµnh mét th«ng tin tæng hîp vÒ mét khÝa c¹nh m«i trêng cña mét quèc gia hoÆc mét ®Þa ph¬ng. Theo LuËt B¶o vÖ m«i trêng níc CHXH ViÖt Nam (2005): “ChØ thÞ m«i trêng lµ mét hoÆc tËp hîp th«ng sè vÒ m«i trêng ®ã chØ ra ®Æc trng cña m«i trêng”. “ChØ thÞ m«i trêng lµ c¬ së ®Ó lîng hãa chÊt lîng m«i trêng, theo dâi diÔn biÕn chÊt lîng m«i trêng, lËp b¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i trêng. Bé Tµi nguyªn vµ m«i trêng ban hµnh bé chØ thÞ m«i tr- êng quèc gia ®Ó ¸p dông trong c¶ níc”.NhiÒu chØ thÞ m«i trêng hîp l¹i thµnh mét bé CTMT cña mét níc, hoÆc mét vïng, mét ®Þa ph¬ng. ThÝ dô vÒ mét sè chØ thÞ m«i tr- êng liªn quan ®Õn suy tho¸i tµi nguyªn rõng. ChØ thÞ ¸p lùc m«i trêng: diÖn tÝch rõng bÞ mÊt trong n¨m (ha, % tæng diÖn tÝch cña n¨m tríc). ChØ thÞ tr¹ng th¸i m«i trêng: tæng diÖn tÝch rõng hiÖn cã (ha, % tæng diÖn tÝch l·nh thæ). ChØ thÞ ®¸p øng cña x· héi: DiÖn tÝch rõng trång/n¨m (ha) 1.2. Chøc n¨ng cña chØ thÞ: a. Cung cÊp th«ng tin cho c¸c chÝnh trÞ gia, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch: - VÊn ®Ò ®ang tiÕn triÓn thÕ nµo? - C¸c tiÕn ®é ®¹t ®îc so víi môc tiªu ®Ò ra? - Quy ho¹ch vµ dù b¸o nãi chung – mèi liªn hÖ gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng. b. Ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch: - §Æt ra c¸c môc tiªu, chØ tiªu - Theo dâi viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch - Ho¹ch ®Þnh, thùc thi, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch c. Cung cÊp th«ng tin cho céng ®ång - ChuyÓn t¶i th«ng tin, tuyªn truyÒn, n©ng cao nhËn thøc vµ thay ®æi hµnh vi cña céng ®ång. 1.3. Qu¸ tr×nh x©y dùng chØ thÞ m«i trêng vµ c¸c tiªu chÝ lùa chän chØ thÞ m«i tr- êng a. Qu¸ tr×nh x©y dùng chØ thÞ m«i trêng: Trong qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh c¸c chØ thÞ phï hîp vµ kh¶ thi, lÊy nhu cÇu cña ng êi sö dông víi c¬ng vÞ lµ nhµ qu¶n lý m«i trêng lµm xuÊt ph¸t ®iÓm, cã thÓ c¸ch tiÕp cËn díi ®©y sÏ gióp Ých: - Trong lÜnh vùc m«i trêng ®ang ®Ò cËp tíi, x¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò vµ/hoÆc c¸c ®Æc tÝnh quan träng nhÊt. - X¸c ®Þnh môc ®Ých th«ng tin ®Çu tiªn cÇn cã tõ chØ thÞ. - X¸c ®Þnh nh÷ng chØ thÞ mang tÝnh chiÕn lîc nhÊt (víi mét sè lîng Ýt nhÊt c¸c chØ thÞ cã thÓ phôc vô nhiÒu nhÊt c¸c môc ®Ých th«ng tin) ®Ó ®¹t ® îc c¸c môc ®Ých th«ng tin trªn. Made in o0KyoShiRo0o 1 - KiÓm tra l¹i tÝnh s½n cã cña c¸c d÷ liÖu hiÖn t¹i vµ xem xÐt c¸c khÝa c¹nh liªn quan ®Õn chÊt lîng chØ thÞ. - NÕu cÇn, kiÓm tra c¸c kh¶ n¨ng c¶i thiÖn tÝnh s½n cã cña d÷ liÖu: c¸c kh¶ n¨ng tríc m¾t còng nh trong thêi gian ng¾n h¹n. - Lùa chän c¸c chØ thÞ. b. M« h×nh §éng lùc - ¸p lùc - HiÖn tr¹ng - T¸c ®éng - §¸p øng (Dynamic - Pressures - State - Impacts – Response: m« h×nh DPSIR) trong x©y dùng chØ thÞ m«i trêng. M« h×nh DPSIR m« t¶ mèi quan hÖ t¬ng hç gi÷a: - §éng lùc trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp (D - Driving forces ): VÝ dô: sù gia t¨ng d©n sè, sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i... - Áp lùc do con ngêi g©y ra (P- Pressures): VÝ dô: Sù x¶ th¶i c¸c chÊt th¶i g©y « nhiÔm. C¸c ngµnh/ t¸c nh©n/ quy tr×nh ®ang ®ãng vai trß nh thÕ nµo? - HiÖn tr¹ng m«i trêng (S -State of the Environment ): t×nh tr¹ng lý, hãa, sinh cña m«i trêng.. VÊn ®Ò ®ang diÔn biÕn nh thÕ nµo? - T¸c ®éng (I- Impacts) cña sù thay ®æi hiÖn tr¹ng m«i trêng: VÝ dô: t¸c ®éng lªn hÖ sinh th¸i, søc kháe con ngêi, kinh tÕ, sù ph¸t triÓn... C¸c t¸c ®éng ®ang diÔn biÕn nh thÕ nµo? - Ph¶n håi (R- Response) tõ x· héi víi nh÷ng t¸c ®éng kh«ng mong muèn: VÝ dô: C¸c ho¹t ®éng cña x· héi nh»m b¶o vÖ m«i trêng... tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p ®¸p øng? S¬ ®å m« h×nh DPSIR ( Xem s¬ ®å trong bµi gi¶ng) c. C¸c tiªu chÝ lùa chän chØ thÞ m«i trêng: (liªn quan ®Õn viÖc xem xÐt môc ®Ých vµ chÊt lîng cña chØ thÞ) - Phï hîp vÒ chÝnh s¸ch: ®îc kiÓm nghiÖm th«ng qua viÖc xem xÐt tham kh¶o c¸c v¨n b¶n chÝnh s¸ch, c¸c kÕ ho¹ch, luËt ®Þnh - TÝn ...