Bài giảng Y học cổ truyền 8 vị thuốc cổ truyền điều trị bệnh: Thuốc hành khí - ThS. Nguyễn Thị Hạnh ( ĐH Y khoa Thái Nguyên)

Bài giảng Y học cổ truyền 8 vị thuốc cổ truyền điều trị bệnh: Thuốc hành khí - ThS. Nguyễn Thị Hạnh ( ĐH Y khoa Thái Nguyên) giới thiệu với bạn đọc định nghĩa về thuốc hành khí, tác dụng chữa bệnh của thuốc hành khí, cách sử dụng thuốc hành khí, các vị thuốc hành khí. Bài giảng phục vụ cho các bạn sinh viên chuyên ngành Y học cổ truyền tham khảo trong quá trình học tập và nghiên cứu. Mời các bạn cùng tham khảo để nắm bắt nội dung chi tiết hơn.

Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Y học cổ truyền 8 vị thuốc cổ truyền điều trị bệnh: Thuốc hành khí - ThS. Nguyễn Thị Hạnh ( ĐH Y khoa Thái Nguyên)CÁC VỊ THUỐC CỔ TRUYỀN ĐIỀU TRỊ 8 BỆNH CHỨNG ThS. Nguyễn Thị Hạnh BỘ MÔN YHCT TRƯỜNG ĐHYK THÁI NGUYÊN Thuốc hành khí (lý khí)1. Định nghĩa Là thuốc chữa những chứng bệnh gây ra do sự hoạt động của khí trong cơ thể bị ngừng trệ. Theo YHCT, khí là vật vô hình, có tác dụng thúc đẩy mọi hoạt động ở khắp nơi trong cơ thể, nhất là hoạt động của các tạng phủ, kinh lạc. Khi khí bị ngưng trệ sẽ gây ra một số chứng bệnh ở bộ máy hô hấp, tiêu hoá, các cơ và thần kinh chức năng... Thuốc hành khí (lý khí)2. Tác dụng chữa bệnh - Về tiêu hoá: có tác dụng kích thích tiêu hoá, chữa chậm tiêu, đầy hơi, ợ hơi, chống co thắt đường tiêu hoá, như cơn co thắt đại tràng, mót rặn, chữ nôn mửa, chữa táo bón do trương lực cơ giảm, sa dạ dày ở người già, phụ nữ đẻ nhiều lần thành bụng yếu. - Về hô hấp: chữa khó thở, tức ngực, ho hen, đau dây thần kinh liên sườn, chữa các cơn đau do co cơ như đau lưng, đau vai gáy, chuột rút,... - Một số rối loạn chức phận thần kinh như hysteria, tâm căn suy nhược. Thuốc hành khí (lý khí)3. Cách sử dụng thuốc hành khí Là thuốc chữa triệu chứng nên cần phối hợp với thuốc chữa nguyên nhân. - Nếu bệnh ở đường tiêu hoá căn cứ vào tình trạng hư thực, ví dụ: công năng tạng Tỳ suy giảm gây đầy bụng, chậm tiêu, ăn kém, thì dùng phối hợp các thuốc kiện Tỳ; nếu do nhiễm khuẩn thức ăn gây ra thì dùng phối hợp với các thuốc thanh nhiệt trừ thấp hay các thuốc tiêu thực đạo trệ. - Nếu có rối loạn chức phận thần kinh do sang chấn tinh thần thì dùng kết hợp với các thuốc bình Can giải uất. Nếu co cứng cơ do lạnh, do thấp... thì kết hợp các vị thuốc giải biểu. - Không nên dùng thuốc hành khí cho những người mất nước, phụ nữ có thai. 4. Các vị thuốc hành khí (lý khí)4.1. H¬ng phô (cñ GÊu):- TÝnh vÞ quy kinh: cay, ®¾ng,Êm vµo kinh Can, Tú, T©m.- T¸c dông: ch÷a c¸c c¬n ®auco th¾t nh co th¾t ®¹i trµng,c¬n ®au d¹ dµy, co c¬, kÝchthÝch tiªu ho¸, ch÷a thèngkinh, kinh nguyÖt kh«ng ®Òu, øs÷a, sang chÊn tinh thÇn, ch÷ac¶m m¹o do l¹nh.- LiÒu dïng: 6 - 24g/ 24h 4. Các vị thuốc hành khí (lý khí)4.2. Sa nh©n:- TÝnh vÞ quy kinh: cay, Êmvµo kinh T©m, Tú, PhÕ,ThËn.- T¸c dông: ch÷a c¸c c¬n®au do khÝ trÖ nh c¬n ®au d¹dµy, c¬n ®au do co th¾t ®¹itrµng, kÝch thÝch tiªu ho¸,ch÷a hen, khã thë, tøc ngùc,ch÷a tiÓu tiÖn nhiÒu lÇn, ®¸idÇm do ThËn d¬ng kh«ngkhÝ ho¸ ®îc Bµng quang,ch÷a thèng kinh.- LiÒu dïng: 6 - 12g/ 24h 4. Các vị thuốc hành khí (lý khí)4.3. TrÇn b× (vá Quýt):- TÝnh vÞ quy kinh: cay, ®¾ng,Êm vµo kinh PhÕ, VÞ.- T¸c dông: ch÷a chøng ®au dokhÝ trÖ, gÆp l¹nh Tú VÞ bÞ ¶nh h-ëng g©y ®au bông; ch÷a t¸obãn, bÝ tiÓu tiÖn; kÝch thÝch tiªuho¸ nªn ®iÒu trÞ chøng Tú VÞ hg©y ¨n kÐm, ®Çy bông, nh¹tmiÖng, chËm tiªu; ch÷a n«nmöa do l¹nh, ch÷a Øa ch¶y doTú h, ch÷a ho, long ®êm dothÊp g©y ra.- LiÒu dïng: 4 - 12g/ 24h 4. Các vị thuốc hành khí (lý khí)4.6. Nhôc ®Ëu khÊu:- TÝnh vÞ quy kinh: cay,Êm vµo kinh Tú, VÞ.- T¸c dông: ch÷a tøcngùc, khã thë, ho hen,ch÷a n«n möa do l¹nh,ch÷a ngé ®éc rîu.- LiÒu dïng: 6 - 24g/ 24h 4. Các vị thuốc hành khí (lý khí)4.7. Méc h¬ng:- TÝnh vÞ quy kinh: cay, ®¾ng,Êm vµo kinh PhÕ, Tú, Can.- T¸c dông: ch÷a c¸c chøng ®audo khÝ trÖ nh ®au d¹ dµy, co th¾t®¹i trµng do l¹nh, ®au c¬. cã t¸cdông s¬ can gi¶i uÊt nªn ch÷ac¸c trêng hîp ®au vïng m¹ng s-ên, ®au bông do Can khÝ uÊt kÕtg©y ra; ch÷a Øa ch¶y m¹n tÝnh,ch÷a lþ m¹n tÝnh.- LiÒu dïng: 6 - 24g/ 24h 4. Các vị thuốc hành khí (lý khí)4.7. ChØ thùc, ChØ x¸c:- TÝnh vÞ quy kinh: cay, Êmvµo kinh Tú, VÞ, §¹i tr-êng.- T¸c dông: kÝch thÝch tiªuho¸, ¨n chËm tiªu, lîi niÖuch÷a phï thòng do thiÕusinh tè, phï dinh dìng,ch÷a Øa ch¶y.- LiÒu dïng: 6 - 24g/ 24h 4. Các vị thuốc hành khí (lý khí)4.8. HËu ph¸c:- TÝnh vÞ quy kinh: cay,®¾ng, Êm vµo kinh Tú, VÞ,§¹i trêng.- T¸c dông: ch÷a ho hen,khã thë, tøc ngùc, kÝchthÝch tiªu ho¸, n«n möa,t¸o bãn, ch÷a c¸c c¬n ®audo co th¾t d¹ dµy, ruét, ®auc¬...- LiÒu dïng: 2- 8g/ 24h 4. Các vị thuốc hành khí (lý khí)4.9. ThÞ ®Õ (tai qu¶Hång):- TÝnh vÞ quy kinh: ®¾ng,l¹nh vµo kinh VÞ.- T¸c dông: ch÷a nÊc, ®¸ira m¸u, ®Çy bông, chËmtiªu, bÝ ®¹i tiÓu tiÖn.- LiÒu dïng: 4 - 24g/ 24h 4. Các vị thuốc hành khí (lý khí)4.10. TrÇm h¬ng:- TÝnh vÞ quy kinh: cay, Êm vµokinh Tú, VÞ, ThËn.- T¸c dông: ch÷a hen xuyÔn doThËn h kh«ng n¹p ®îc PhÕ khÝ,ch÷a c¬n ®au do khÝ trÖ nh ®aum¹ng sên, ®au thîng vÞ; ch÷aho vµ long ®êm, lîi niÖu nhuËntrµng, ch÷a n«n do Tú VÞ h hµn.- LiÒu dïng: 2 - 4g/ 24h Thuốc hành huyết (hoạt huyết)1. Định nghĩa Thuốc hoạt huyết là thuốc dùng để chữa những bệnh do huyết ứ gây ra. Nguyên nhân huyết ứ thường do viêm nhiễm, sang chấn, do co mạch hoặc giãn mạch… Thuốc hoạt huyết có tác dụng làm l ...