Bất bình đẳng giới về giáo dục ở Việt Nam hiện nay - Đỗ Thiên Kính

Mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết "Bất bình đẳng giới về giáo dục ở Việt Nam hiện nay" dưới đây để nắm bắt được tổng quan về bất bình đẳng giáo dục ở Việt Nam, bất bình đẳng giới về giáo dục, nguyên nhân và vấn đề đặt ra về bất bình đẳng giới về giáo dục,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bất bình đẳng giới về giáo dục ở Việt Nam hiện nay - Đỗ Thiên Kính Xã hội học, số 1(109), 2010 49 BÊt b×nh ®¼ng giíi vÒ gi¸o dôc ë ViÖt Nam hiÖn nay §ç Thiªn KÝnh* 1. Giíi thiÖu Mét trong nh÷ng th¸ch thøc rÊt lín cña gi¸o dôc ë ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi nhËp quèc tÕ hiÖn nay lµ chÊt l­îng nguån nh©n lùc thÊp. MÆc dï ViÖt Nam ®· cã nhiÒu nç lùc t¹o ra c¸c c¬ héi tiÕp cËn gi¸o dôc cho ng­êi d©n, song sù bÊt b×nh ®¼ng gi¸o dôc ®· b¾t ®Çu béc lé râ h¬n ë cÊp häc Trung häc phæ th«ng trë lªn. Sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ c¸c c¬ héi ®· ng¨n c¶n nhiÒu ng­êi kh«ng tiÕp cËn ®­îc gi¸o dôc bËc cao. ViÖc mét bé phËn lín d©n c­ kh«ng thÓ tiÕp tôc theo ®uæi bËc häc cao ®· khiÕn cho viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vÒ chÊt l­îng nguån nh©n lùc cµng gÆp khã kh¨n h¬n. Trong bèi c¶nh nµy, t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng vÒ c¸c c¬ héi kh¸c nhau cã thÓ sÏ tiÕp tôc lµm s©u s¾c thªm t×nh tr¹ng khã kh¨n trong tiÕp cËn gi¸o dôc cña c¸c nhãm x· héi yÕu thÕ, nhãm d©n c­ ë vïng s©u, vïng xa vµ c¸c téc ng­êi thiÓu sè. §ång thêi, sù c¸ch biÖt gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ, gi÷a ng­êi giµu vµ ng­êi nghÌo trong tiÕp cËn gi¸o dôc còng sÏ trë nªn ®Ëm nÐt h¬n. Bµi viÕt nµy tr×nh bµy mét c¸ch tæng quan vÒ toµn bé thùc tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng c¬ héi vÒ gi¸o dôc ë ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ bÊt b×nh ®¼ng giíi trong gi¸o dôc. 2. Kh¸i niÖm vµ nguån sè liÖu BÊt b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi lµ g×? Nh÷ng hoµn c¶nh kh¸c nhau cña mçi ng­êi (nh­ giíi tÝnh, mµu da, téc ng­êi, n¬i sinh, nguån gèc gia ®×nh vµ c¸c nhãm giai tÇng) ®· t¹o nªn sù thµnh ®¹t còng kh¸c nhau vÒ kinh tÕ, x· héi vµ chÝnh trÞ ë hä; hoÆc lµ chóng ®· t¹o nªn sù h­ëng thô vµ tiÕp cËn kh¸c nhau ®èi víi c¸c nguån lùc kinh tÕ, x· héi, v¨n hãa vµ chÝnh trÞ ë mçi ng­êi cã mçi hoµn c¶nh kh¸c nhau. §ã gäi lµ bÊt b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi. BÊt b×nh ®¼ng trong bµi viÕt nµy ®­îc hiÓu theo nghÜa lµ bÊt b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi vµ nã ®­îc thÓ hiÖn trong lÜnh vùc gi¸o dôc nh­ thÕ nµo. Cã nghÜa r»ng, nh÷ng ng­êi cã c¬ së/hoµn c¶nh x· héi kh¸c nhau (tøc lµ c¬ héi kh¸c nhau) sÏ nhËn ®­îc nh÷ng møc ®é gi¸o dôc (sù ®¹t ®­îc/thµnh ®¹t vÒ gi¸o dôc) còng kh¸c nhau. Sù chªnh lÖch vÒ nh÷ng c¬ héi trong bµi viÕt bao gåm: chªnh lÖch gi÷a ng­êi giµu vµ ng­êi nghÌo, gi÷a ng­êi Kinh, Hoa vµ d©n téc thiÓu sè (DTTS), gi÷a n«ng th«n vµ ®« thÞ, gi÷a nam vµ n÷. Tõ sù chªnh lÖch nµy, ta cã thÓ ®o l­êng bÊt b×nh ®¼ng vÒ gi¸o dôc th«ng qua chØ sè ph©n hãa (lÇn) gi÷a c¸c nhãm cã c¬ së x· héi kh¸c nhau. ChØ sè ph©n hãa (chØ sè chªnh lÖch, viÕt t¾t lµ Dis.) ®­îc ®o b»ng tØ sè cña kÕt qu¶ gi¸o dôc ®¹t ®­îc gi÷a nhãm cã ®Þa vÞ x· héi cao víi nhãm cã ®Þa vÞ x· héi thÊp. Bµi viÕt chñ yÕu dùa vµo nguån sè liÖu Kh¶o s¸t møc sèng hé gia ®×nh ViÖt Nam (VHLSS) trong c¸c n¨m 2002, 2004 vµ 2004 cña Tæng côc Thèng kª (TCTK). Tõ nguån sè liÖu nµy, t¸c gi¶ ®· tiÕn hµnh ph©n tÝch theo gãc ®é bÊt b×nh ®¼ng c¬ héi vÒ gi¸o * TS. ViÖn X· héi häc. Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 50 Bất bình đẳng giới về giáo dục…... dôc. Tuy nhiªn, nguån sè liÖu VHLSS cßn ch­a ®Çy ®ñ (ch­a ®o l­êng kÕt qu¶ häc tËp theo ®iÓm sè, hoÆc ch­a cã nghiªn cøu ®Þnh tÝnh vÒ bÊt b×nh ®¼ng trong gi¸o dôc). ChÝnh v× vËy, bµi viÕt ®· sö dông thªm nguån sè liÖu tõ ®Ò tµi cÊp ViÖn X· héi häc n¨m 2008: “BÊt b×nh ®¼ng vÒ gi¸o dôc ë khu vùc n«ng th«n hiÖn nay”. §Ò tµi nµy ®· ®o l­êng bÊt b×nh ®¼ng c¬ héi vÒ gi¸o dôc theo ®iÓm sè m«n To¸n, m«n V¨n/TiÕng ViÖt vµ ®iÓm trung b×nh c¸c m«n häc c¶ n¨m t¹i 3 líp häc sinh (mét líp 5 vµ hai líp 9). §ång thêi, ®Ò tµi còng thùc hiÖn mét sè cuéc pháng vÊn s©u vµ th¶o luËn nhãm ®èi víi gi¸o viªn vµ phô huynh häc sinh. 3. Tæng quan vÒ bÊt b×nh ®¼ng gi¸o dôc ë ViÖt Nam a. BÊt b×nh ®¼ng cã xu h­íng gi¶m dÇn theo thêi gian HiÖn nay, ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc. Nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ c¶i c¸ch gi¸o dôc ®· lµm t¨ng c¬ héi häc tËp cho mäi ng­êi. ë B¶ng 1, theo kÕt qu¶ c¸c cuéc §iÒu tra møc sèng d©n c­ (VLSS vµ VHLSS) tõ n¨m 1993 ®Õn 2006, ta thÊy sau 13 n¨m (1993~2006) tØ lÖ (%) ®i häc ®óng tuæi trong ph¹m vi c¶ n­íc ®Òu t¨ng ë mäi cÊp häc (trõ cÊp TiÓu häc) nh­ sau: 30,1 → 61,7 → 72,1 → 78,8 ë cÊp Trung häc c¬ së (THCS) vµ 7,2 → 28,6 → 41,8 → 53,9 ë cÊp Trung häc phæ th«ng (THPT). §iÒu nµy chøng tá r»ng c¬ héi gi¸o dôc ®ang ®­îc më réng ë ViÖt Nam. §ång thêi, kho¶ng c¸ch chªnh lÖch (Dis./lÇn) vÒ tû lÖ ®i häc ®óng tuæi ë cÊp THCS vµ THPT gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ còng ®­îc thu hÑp dÇn nh­ sau: 1,8 → 1,4 → 1,2 → 1,1 (THCS) vµ 3,7 → 2,4 → 1,6 → 1,3 (THPT). Kho¶ng c¸ch chªnh lÖch nµy chÝnh lµ sù thÓ hiÖn bÊt b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi. Sù gi¶m ®i cña bÊt b×nh ®¼ng c¬ héi vÒ gi¸o dôc gi÷a n«ng th«n vµ ®« thÞ cho thÊy nÒn gi¸o dôc ë ViÖt Nam trong thêi kú ®æi míi ®· ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho trÎ em n«ng th«n. §iÒu nµy sÏ lµm cho kho¶ng c¸ch vÒ gi¸o dôc gi÷a n«ng th«n vµ ®« th ...