Biến đổi khí hậu và phát triển kinh tế - xã hội tại các tỉnh Tây Bắc

Bài viết này khái quát đặc trưng và rủi ro khí hậu cũng như ảnh hưởng của chúng đến đời sống kinh tế - xã hội tại các tỉnh Tây Bắc. Thông qua việc chỉ ra những thách thức khí hậu, bài viết đưa ra một số đề xuất kiến nghị cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội tại các tỉnh Tây Bắc.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Biến đổi khí hậu và phát triển kinh tế - xã hội tại các tỉnh Tây Bắc Hội thảo khoa học Quốc gia Quản lý tài nguyên, môi trường và phát triển bền vững vùng Tây Bắc, Việt Nam BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI TẠI CÁC TỈNH TÂY BẮC Nguyễn Song Tùng*, Đặng Thành Trung, Lê Hồng Ngọc Viện Địa lý nhân văn - Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam * Email: songtung1711@gmail.com Tóm tắt: Do có sự khác biệt về điều kiện địa lý tự nhiên, các tỉnh Tây Bắc (Lai Châu, Điện Biên, Sơn La vàHòa Bình) nằm trong một vùng khí hậu đa dạng và thuận lợi - đây là một lợi thế được khai thác nhằm phục vụ cáchoạt động sinh hoạt và sản xuất của người dân địa phương. Tuy nhiên trong bối cảnh biến đổi khí hậu, lợi thế nàyđã và đang có sự biến đổi phức tạp, điển hình như sự xuất hiện thường xuyên của các hiện tượng thời tiết cựcđoan trên địa bàn, ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Bài viết nàykhái quát đặc trưng và rủi ro khí hậu cũng như ảnh hưởng của chúng đến đời sống kinh tế - xã hội tại các tỉnhTây Bắc. Thông qua việc chỉ ra những thách thức khí hậu, bài viết đưa ra một số đề xuất kiến nghị cho quá trìnhphát triển kinh tế - xã hội tại các tỉnh Tây Bắc. Từ khóa: Biến đổi khí hậu, phát triển kinh tế - xã hội, Tây Bắc.1. ĐẶT VẤN ĐỀ Tây Bắc là một vùng miền núi phía Tây của miền Bắc Việt Nam, giáp với tiểu vùng Đông Bắc (hợp thành vùngTrung du và miền núi phía Bắc) và đồng bằng Sông Hồng, có chung đường biên giới với Cộng hòa Nhân dân TrungHoa và Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào [1]. Đây là khu vực có địa hình hiểm trở và bị chia cắt mạnh bởi hệ thốngnúi cao và sông suối; do đó, khí hậu mang đặc trưng của khí hậu nhiệt đới gió mùa và có sự phân hóa sâu sắc theo đaicao. Do những khác biệt về địa hình, các tỉnh Tây Bắc nằm trong một vùng khí hậu đa dạng và là cơ sở phát triển cácngành sản xuất nông, lâm nghiệp và du lịch phù hợp với thế mạnh khí hậu của từng địa phương [2]. Tuy nhiên, đây cũng là khu vực thường xuyên xảy ra các hiện tượng thời tiết tương đối cực đoan [3]. Điềunày, đã gây ra ảnh hưởng không nhỏ đến các hoạt động sản xuất và sinh hoạt của người dân. Đặc biệt, các tỉnhTây Bắc có tỷ lệ dân số nông thôn cao và là nơi cư trú của nhiều tộc người; là nơi có tỷ lệ đói nghèo cao, nguồnlực hạn chế, môi trường và các hệ sinh thái bị suy thoái, sản xuất nông nghiệp vẫn là sinh kế truyền thống đảm bảonguồn cung lương thực thực phẩm nhưng lại chịu ảnh hưởng rất lớn từ khí hậu [4]. Bên cạnh hoạt động sản xuấtnông nghiệp, du lịch đã dần trở thành một sinh kế mới tạo nguồn thu nhập không nhỏ cho người dân địa phương;tuy nhiên, cũng có sự phụ thuộc rất lớn vào khí hậu. Bên cạnh đó, trong bối cảnh biến đổi khí hậu, các điều kiện thời tiết đã và đang có sự biến đổi phức tạp, cảntrở tốc độ phát triển kinh tế - xã hội, khiến cho người dân mà đặc biệt là các dân tộc thiểu số phải đối mặt và sốngchung với những thay đổi khí hậu bất thường và có xu hướng cực đoan hơn trong những năm qua [4]. Việc nghiêncứu khí hậu trong điều kiện địa lý tự nhiên của vùng miền núi là rất quan trọng do sự đa dạng của khí hậu xảy ratrên từng khu vực nhỏ và biến cố khí hậu mang tính chất tương đối cực đoan. Đặc điểm thời tiết khí hậu đã ảnhhưởng rất lớn đến đời sống và tập quán của người dân Tây Bắc, từ việc lập làng dựng bản cho đến cái ăn cáimặc,… [3]. Việc đánh giá các đặc trưng và rủi ro khí hậu chính là nhằm xác định mức độ thuận lợi và khó khăn của điềukiện khí hậu đối với các hoạt động kinh tế - xã hội đặc thù ở vùng miền núi; từ đó đề xuất các phương hướng vàgiải pháp phù hợp để khai thác hợp lý và hiệu quả tiềm năng phát triển của địa phương [5]. Đối với các tỉnh TâyBắc, khí hậu là một lợi thế được khai thác nhằm phục vụ phát triển kinh tế - xã hội; nhưng đồng thời, cũng là mộtthách thức đối với quá trình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương nói riêng và của toàn vùng nói chung. Dođó, việc nghiên cứu vấn đề khí hậu và phát triển kinh tế - xã hội tại các tỉnh Tây Bắc đóng vai trò rất quan trọng.Bài viết này khái quát đặc trưng và rủi ro khí hậu cũng như ảnh hưởng của chúng đến đời sống kinh tế - xã hội;qua đó chỉ ra những thách thức đến từ biến đổi khí hậu và đưa ra một số đề xuất kiến nghị cho quá trình phát triểnkinh tế - xã hội tại các tỉnh Tây Bắc. Trong phạm vi nghiên cứu, nhóm tác giả lựa chọn nghiên cứu một số rủi ro khí hậu đặc trưng tại các tỉnh TâyBắc và mức độ ảnh hưởng của chúng đến hoạt động sản xuất nông nghiệp (là sinh kế truyền thống đảm bảo anninh lương thực và có mức độ phụ thuộc rất lớn vào các điều kiện tự nhiên - cụ thể là khí hậu) và cơ sở hạ tầngnông nghiệp - nông thôn (là nền tảng thiết yếu đ ...