các yếu tố bám dính

Bước quan trọng đầu tiên trong quá trình tương tác giữa tác nhân gây bệnh và vật chủ là sự bám dính (adherence) của chúng vào các bề mặt của vật chủ. Các bề mặt này bao gồm da, niêm mạc(khoang miệng, mũi hầu, đường tiết niệu) và các tổ chức sâu hơn (tổ chức lympho, biểu mô dạ dày ruột, bề mặt phế nang, tổ chức nội mô).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
các yếu tố bám dínhBước quan trọng đầu tiên trong quátrình tương tác giữa tác nhân gâybệnh và vật chủ là sự bámdính (adherence) của chúng vàocác bề mặt của vật chủ. Các bề mặtnày bao gồm da, niêm mạc(khoangmiệng, mũi hầu, đường tiết niệu) vàcác tổ chức sâu hơn (tổ chứclympho, biểu mô dạ dày ruột, bềmặt phế nang, tổ chức nội mô). Cơthể tạo ra nhiều lực cơ học khácnhau nhằm loại bỏ các vi sinh vậtkhỏi các bề mặt này như bài tiếtnước bọt, ho, hắt hơi, dịch tiết niêmmạc, nước tiểu, nhu động ruột vàdòng máu chảy…. Một đặc điểmchung của các tác nhân gây bệnh làkhả năng biểu hiện các yếu tố giúpchúng bám vào các phân tử trênnhiều loại tế bào khác nhau của vậtchủ và giúp chúng chống chịu đượccác lực cơ học này. Một khi đã bámdính vào bề mặt tế bào vật chủ, tácnhân gây bệnh có khả năng khởiđộng các quá trình hóa sinh đặchiệu gây bệnh như tăng sinh, bàitiết độc tố, xâm nhập và hoạt hóacác chuỗi tín hiệu của tế bào vậtchủ.Các yếu tố bám dính của vi sinh vậtđược gọi là các adhesin. Chúng cóthể có bản chất polypeptide hoặcpolysaccharide.Các adhesin có bản chấtpolypeptide được chia thành hainhóm: nhóm có fimbriae và nhómkhông có fimbriae. Các fimbriae,hay còn gọi là các pili, là nhữngcấu trúc phụ của vi sinh vật có dạngnhư sợi lông trên bề mặt vi khuẩn.Các fimbriae được cấu tạo bởinhiều protein xếp chặt với nhau tạonên hình dạng giống như trụ xoắnốc. Thường thì chỉ có một loạiprotein là cấu trúc chính của mộtphân nhóm fimbriae tuy nhiên cácprotein phụ trợ khác cũng có thểtham gia vào cấu trúc của đỉnhhoặc gốc fimbriae. Đỉnh của cácfimbriae có chức năng gắn với tếbào vật chủ. Các vi khuẩn Gram âmthường bám dính nhờ các fimbriaenày như E coli (gây viêm dạ dàyruột và nhiễm khuẩn tiết niệu), Vcholera, P aeruginosa và cácloại Neisseria.Thuật ngữ yếu tố bám dính khôngphải fimbriae (afimbrial adherin)dùng để chỉ các protein có chứcnăng bám dính nhưng không tạothành cấu trúc dài, đa phân nhưfimbriae. Các yếu tố bám dínhkhông phải fimbriae thường điềukhiển quá trình tiếp xúc mật thiếtvới tế bào vật chủ tuy nhiên quátrình này chỉ xảy ra ở một nhómnhỏ các loại tế bào nhất định nếu sovới khả năng gắn được với rấtnhiều loại tế bào khác nhau củafimbriae. Các vi khuẩn Gram âm(Yersinia pseudotuberculosis, Ecoli gây bệnh lý ruột,các Neisseria), các vi khuẩn Gramdương (Staphylococcus,Streptococcus) vàcác Mycobacteria là những tácnhân gây bệnh có yếu tố bám dínhkhông phải fimbriae.Các yếu tố bám dính bản chấtpolysaccharide thường là thànhphần cấu tạo của màng tế bào, váchtế bào và vỏ vi khuẩn. Teichoicacid trong vách của vi khuẩn có tácdụng như là các yếu tố bám dínhcủa Staphylococcus vàcủa Streptococcus. Cácpolysaccharide (glucan và mannan)trong lớp vỏcủa Mycobacteria cũng được cácthụ thể của vật chủ nhận diện(receptor bổ thể 3 và mannosereceptor) nhờ đó làm tăng tính bámdính của các tác nhân này. Mặc dùcác tương tác receptor-ligand nhằmtăng cường khả năng bám dính cóthể chia thành hai nhóm chính:tương tác protein-protein vàprotein-carbonhydrate, một điềuquan trọng cần nhớ là các vi sinhvật thường sử dụng rất nhiều thụthể khác nhau của tế bào vật chủ.E coli gây bệnh lý ruột (Entero-pathogenic E coli: EPEC) bơmtrực tiếp protein có chức năng thụthể của chính nó vào trong tế bàovật chủ. Một khi đã ở trong màng tếbào vật chủ, các thụ thể này sẽ gắnvới các yếu tố bám dính không phảifimbriae trên bề mặt tế bào vikhuẩn tạo thuận lợi cho quá trìnhbám dính.Một điều quan trọng cần nhớ là mộttác nhân gây bệnh thường biểu hiệnnhiều yếu tố bám dính khác nhau.Chiến lược này được hầu hết cácloại vi khuẩn (Gram âm, Gramdương và mycobacteria) sử dụng.Một hướng tập trung nghiên cứuđiều trị hiện tại là phát triểncác vaccine hoặc thuốc phong bếkhả năng bám dính.