Cách thức xác định hàm ý hội thoại trong văn học

Bài viết nghiên cứu và đề xuất một số mô hình tìm hàm ý dựa trên nguyên tắc cộng tác của P. Grice cùng với một số khái niệm văn học liên quan. Ngữ liệu minh họa cho việc vận dụng mô hình này được trích từ một số tác phẩm tiêu biểu của Nam Cao, Hemingway và Faulkner.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cách thức xác định hàm ý hội thoại trong văn họcJournal of Thu Dau Mot University, No 2(9) – 2013 CAÙCH THÖÙC XAÙC ÑÒNH HAØM YÙ HOÄI THOAÏI TRONG VAÊN HOÏC Nguyeãn Hoaøng Tuaán Tröôøng Ñaïi hoïc Thuû Daàu Moät TOÙM TAÉT ‚Noùi ñieàu naøy ñeå nguï yù ñieàu khaùc‛ laø moät kó thuaät thöôøng gaëp trong saùng taùc vaên hoïc.Ñeå xaùc ñònh nghóa haøm aån trong phaùt ngoân cuûa nhaân vaät, người đọc caàn coù nhöõng caùch dieãngiaûi döïa vaøo kieán thöùc ngoân ngöõ hoïc vaø vaên hoïc. Baøi nghieân cöùu naøy ñeà xuaát moät moâ hìnhtìm haøm yù döïa treân nguyeân taùc coäng taùc cuûa P. Grice cuøng vôùi moät soá khaùi nieäm vaên hoïclieân quan. Ngöõ lieäu minh hoïa cho vieäc vaän duïng moâ hình naøy ñöôïc trích töø moät soá taùcphaåm tieâu bieåu cuûa Nam Cao, Hemingway vaø Faulkner. Keát quaû phaân tích cho thaáy söï keáthôïp phöông phaùp nghieân cöùu lieân ngaønh ngoân ngöõ hoïc vaø vaên hoïc giuùp ñoäc giaû xaùc ñònhñöôïc chính xaùc nghóa haøm aån trong hoäi thoaïi vaên hoïc. Töø khoùa: haøm yù hoäi thoaïi, nguyeân taéc coäng taùc, suy yù *1. Daãn nhaäp caùc muïc tieâu ñoù. Nguyeân taéc naøy bao goàm ‚Noùi ñieàu naøy nhöng nguï yù ñieàu khaùc‛ laø boán phöông chaâm [5: 26-27]:caùch thöùc maø giôùi saùng taùc vaên hoïc thöôøng - Phöông chaâm veà chaát (maxim ofhay söû duïng. Ñeå hieåu vaø caûm nhaän heát noäi quality): ñöøng noùi nhöõng gì baïn tin laø sai;dung, giaù trò haøm aån cuûa moät phaùt ngoân ngheä ñöøng noùi nhöõng gì maø baïn thieáu chöùng cöù.thuaät, ñoäc giaû caàn coù nhöõng coâng cuï phaân tích - Phöông chaâm veà löôïng (maxim ofphuø hôïp. Trong baøi vieát naøy, chuùng toâi ñöa ra quantity): haõy ñoùng goùp vaøo cuoäc thoaïi löôïngmoät caùch thöùc xaùc ñònh haøm yù trong lôøi thoaïi thoâng tin caàn thieát phuïc vuï cho muïc ñích cuoäcvaên hoïc döïa treân moät trong nhöõng thaønh töïu thoaïi; ñöøng ñoùng goùp vaøo cuoäc thoaïi löôïngcuûa ngöõ duïng hoïc gaén lieàn vôùi teân tuoåi cuûa thoâng tin nhieàu hôn möùc caàn thieát.nhaø trieát hoïc Paul Grice vaøo giöõa thaäp nieân - Phöông chaâm quan heä (maxim of1970. Ñoàng thôøi, chuùng toâi söû duïng moät soá relation): haõy quan yeáu (noùi veà nhöõng gì coùkhaùi nieäm trong vaên hoïc nhaèm boå sung vaøo lieân quan).moâ hình phaân tích ñeà xuaát. - Phöông chaâm caùch thöùc (maxim of2. Moâ hình phaân tích manner): haõy roõ raøng, cuï theå laø traùnh tình Naêm 1975, Paul Grice ñeà ra nguyeân taéc traïng toái nghóa, mô hoà, daøi doøng khoâng caàncoäng taùc (Cooperative Principle) nhaèm ñaûm thieát (töùc laø haõy ngaén goïn), haõy theo trình töï.baûo cho hoaït ñoäng giao tieáp xaõ hoäi ñaït hieäu Vieäc Grice ñeà ra nguyeân taéc coäng taùcquaû. Theo oâng, ngöôøi tham gia ñoái thoaïi cuøng boán phöông chaâm treân khoâng coù nghóañeàu höôùng tôùi muïc tieâu giao tieáp vaø ñeàu laø nhaát nhaát trong moïi cuoäc giao tieáp ngoânnhaän bieát raèng neáu coäng taùc thì seõ ñaït ñöôïc ngöõ baét buoäc phaûi tuaân theo ñaày ñuû caùc 10 Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2(9) – 2013nguyeân taéc, phöông chaâm ñeà ra. Vì moät lí do Theo moâ hình ñeà xuaát, chuùng toâi laànnaøo ñoù, ngöôøi tham thoaïi coù theå coá tình vi löôït thöïc hieän caùc böôùc sau:phaïm caùc phöông chaâm. Tröôøng hôïp tieâu bieåu 1) Xaùc ñònh xem nhaân vaät coù tuaânnhaát laø giaùn tieáp noùi moät ñieàu gì ñoù, ñuùng nhö thuû hay vi phaïm nguyeân taéc hôïp taùccaùi caùch maø caùc nhaø vaên thöôøng hay duøng: trong hoäi thoaïi vaø ñaët ñoaïn thoaïi vaøonoùi ñieàu naøy nhöng nguï yù ñieàu khaùc. trong heä thoáng vaên baûn Moâ hình cuûa Grice cho ta caùch thöùc tìm Tröôøng hôïp tuaân thuû nguyeân taéc hôïphaøm yù (implicature) baèng vieäc xaùc ñònh taùc trong hoäi thoaïi: truyeän A Clean, Well-nhöõng tröôøng hôïp tuaân thuû hay vi phaïm Lighted Place cuûa Hemingway keå veà moätcaùc phöông chaâm coäng taùc. Song thaùch thöùc oâng laõo haøng ñeâm thöôøng hay lui tôùi quaùnñaët ra cho ngöôøi ñoïc laø laøm sao nhaän bieát caø pheâ vaø uoáng röôïu cho ñeán khi say ñeånoäi dung chính xaùc cuûa haøm yù ñoù trong lôøi khoâng phaûi ñoái ...