Cách tổ chức hoạt động trải nghiệm các chủ đề sinh học trong môn Khoa học tự nhiên tiếp cận chương trình giáo dục phổ thông mới ở bậc trung học cơ sở

Bài viết này giới thiệu về khái niệm hoạt động trải nghiệm, cách tổ chức hoạt động trải nghiệm và mối quan hệ giữa hoạt động trải nghiệm gắn với sự phát triển năng lực sáng tạo. Trên cơ cơ đó lấy ví dụ minh họa cho việc tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học chủ đề “Tìm hiểu sinh vật ngoài thiên nhiên”, Khoa học tự nhiên 6 - Chương trình giáo dục phổ thông mới.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cách tổ chức hoạt động trải nghiệm các chủ đề sinh học trong môn Khoa học tự nhiên tiếp cận chương trình giáo dục phổ thông mới ở bậc trung học cơ sở 234 Kỷ yếu hội thảo khoa học CÁCH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CÁC CHỦ ĐỀ SINH HỌC TRONG MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN TIẾP CẬN CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở BẬC TRUNG HỌC CƠ SỞ Trần Thị Kim Ngân1, Cao Thị Hiên1, Nguyễn Thị Bích Liên2 (1) Khoa THCS, (2)Khoa GDMN - Trường CĐSP Nghệ An Tóm tắt: Hoạt động trải nghiệm (HĐTN) là hoạt động thiết thực và bổ ích, nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục theo hướng phát triển năng lực, phẩm chất đạo đức người học. Qua hoạt động trải nghiệm học sinh sẽ phát huy tính sáng tạo và khả năng tư duy. Bài viết này giới thiệu về khái niệm hoạt động trải nghiệm, cách tổ chức hoạt động trải nghiệm và mối quan hệ giữa hoạt động trải nghiệm gắn với sự phát triển năng lực sáng tạo. Trên cơ cở đó lấy ví dụ minh họa cho việc tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học chủ đề “Tìm hiểu sinh vật ngoài thiên nhiên”, Khoa học tự nhiên 6 - Chương trình giáo dục phổ thông mới. Mở đầu Chương trình GDPT tổng thể được ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/ TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Trong đó, Khoa học tự nhiên (KHTN) là môn học mới được xây dựng và phát triển trên nền tảng các khoa học Vật lí, Hóa học, Sinh học và Khoa học Trái đất ... Đồng thời, sự tiến bộ của nhiều ngành khoa học khác liên quan như Toán học, Tin học ... cũng góp phần thúc đẩy sự phát triển không ngừng của KHTN. Mục tiêu chung của môn Khoa học tự nhiên là hình thành, phát triển ở học sinh năng lực khoa học tự nhiên bao gồm nhận thức khoa học tự nhiên, tìm hiểu tự nhiên, vận dụng kiến thức, kỹ năng … cùng với các hoạt động giáo dục khác góp phần hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung [2]. Song song với cuộc cách mạng công nghệ 4.0 đòi hỏi con người cần có sự năng động, tự lập, tự do, tự học, tự nghiên cứu, tự động viên, đặc biệt là năng lực sáng tạo. Một trong những phương thức hiệu quả để giúp học sinh hình thành phẩm chất và phát triển năng lực sáng tạo là tổ chức hoạt động trải nghiệm. Chương trình và sách giáo khoa giáo dục phổ thông đổi mới theo hướng thiết kế các hoạt động trải nghiệm nhằm phát huy năng lực sáng tạo ở người học, tác động đến việc thay đổi các phương thức dạy học và tiếp cận chương trình mới. Mỗi tác động đòi hỏi cách thức tổ chức phù hợp nhằm bảo đảm mục tiêu giáo dục. Vì vậy, chúng tôi định hướng đến bồi dưỡng giáo viên “Cách tổ chức hoạt động trải nghiệm các chủ đề Sinh học trong môn Khoa học tự nhiên tiếp cận chương trình giáo dục phổ thông mới ở bậc Trung học cơ sở” tiến tới đảm bảo mục tiêu đào tạo và bồi dưỡng giáo viên bậc THCS. 1. Cở sở khoa học nhằm xây dựng hoạt động trải nghiệm cho các chủ đề sinh học Kỷ yếu hội thảo khoa học 235 * Khái niệm Theo Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể (2018): “Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục, trong đó HS dựa trên sự huy động tổng hợp kiến thức và kĩ năng từ nhiều lĩnh vực giáo dục khác nhau để trải nghiệm thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội, tham gia hoạt động hướng nghiệp và hoạt động phục vụ cộng đồng dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, qua đó hình thành những phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và một số năng lực thành phần đặc thù của hoạt động này như: năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động, năng lực định hướng nghề nghiệp, năng lực thích ứng với những biến động trong cuộc sống và các kĩ năng sống khác” [1]. Mục đích của hoạt động trải nghiệm là hình thành và phát triển những phẩm chất, tư tưởng, ý chí, tình cảm, giá trị, kỹ năng sống và những năng lực chung cần có ở con người trong xã hội hiện đại. Vì vậy, việc tổ chức hoạt động phải hướng đến một số nội dung sau: - Kiến thức thực tiễn gắn bó với cơ thể, đời sống, mang tính tổng hợp nhiều lĩnh vực giáo dục, nhiều môn học; dễ vận dụng vào thực tế. - Thiết kế hoạt động thành các chủ điểm mang tính mở, không yêu cầu mối liên hệ chặt chẽ giữa các chủ điểm. Chính vì vậy, cách tổ chức hoạt động trải nghiệm cũng phải đảm bảo: - Đa dạng, phong phú, mềm dẻo, linh hoạt, mở về không gian, thời gian, quy mô, đối tượng và số lượng... - Học sinh có nhiều cơ hội trải nghiệm - Có nhiều lực lượng tham gia chỉ đạo, tổ chức các hoạt động trải nghiệm với các mức độ khác nhau (giáo viên, phụ huynh, nhà hoạt động xã hội, chính quyền, doanh nghiệp,...). Kết thúc trải nghiệm cần có kiểm tra, đánh giá để rút kinh nghiệm: Nhấn mạnh đến kinh nghiệm, năng lực thực hiện, tính trải nghiệm; theo những yêu cầu riêng, mang tính cá biệt hóa, phân hóa; thường đánh giá kết quả đạt được bằng nhận xét. Thực tế chúng ta biết rằng, Môn sinh học trước đây là môn “phụ” theo quan niệm của nhiều người trong đó có cả giáo viên và học sinh. Nhưn ...