Chẩn đoán thai sớm ở Việt Nam sau 1975: Quyền lực, tính chủ thể và quyền công dân

Mời các bạn cùng tham khảo nội dung của bài viết "Chẩn đoán thai sớm ở Việt Nam sau 1975: Quyền lực, tính chủ thể và quyền công dân" dưới đây để nắm bắt được những đặc trưng chủ thể của các tổ chức xã hội, đặc điểm đất nước, chẩn đoán thai sớm ở Việt Nam,... Hy vọng nội dung bài viết phục vụ hữu ích nhu cầu học tập, làm việc hiệu quả.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chẩn đoán thai sớm ở Việt Nam sau 1975: Quyền lực, tính chủ thể và quyền công dân52 X· héi häc sè 3 (103), 2008ChÈn ®o¸n thai sím ë ViÖt Nam thêi k× sau 1975:QuyÒn lùc, tÝnh chñ thÓ vµ quyÒn c«ng d©n Tine M. Gammeltoft Trong ngµnh nh©n häc, sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ mang tÝnh toµn cÇu hiÖn nayvÒ chÈn ®o¸n thai sím ®· lµm n¶y sinh nhu cÇu t×m hiÓu c¸c vÊn ®Ò kh¸c nhau nh:c¸c c¸ nh©n vµ céng ®ång cã thÓ x¸c ®Þnh vµ b¶o lu nh÷ng giíi h¹n x¸c ®Þnh nh thÕnµo th× ®îc xem lµ mét con ngêi b×nh thêng; lµm thÕ nµo ngµnh y vµ c«ng nghÖ cãthÓ øng dông ®Ó cã c¸ch nh×n chung vÒ mét c¬ thÓ vµ sù sèng “b×nh thêng”; lµm thÕnµo ®Ó c¸c chÝnh s¸ch híng ®Õn t¨ng chÊt lîng cuéc sèng, con ngêi vµ loµi ngêitrë thµnh nh÷ng vÊn ®Ò khoa häc vµ cÇn phæ biÕn réng; c¸c nguån lùc vµ c¸c chuyªngia y häc ®îc kiÓm so¸t x· héi nh thÕ nµo; vµ b»ng c¸ch nµo c¸c h×nh thøc x· héih×nh thµnh nh÷ng tri thøc míi vÒ ngµnh sinh häc. Trong bµi viÕt nµy, t«i giíi h¹n sùph©n tÝch cña m×nh trong nh÷ng vÊn ®Ò vÒ c¸c céng ®ång ngêi vµ qu¸ tr×nh ra quyÕt®Þnh, t×m hiÓu con ®êng mµ c¸c céng ®ång x· héi hµnh ®éng, béc lé vµ ®Êu tranh khinh÷ng phô n÷ mang thai ë Hµ Néi, biÕt ®øa con mµ hä ®ang mang bÞ coi lµ “bÊtthêng”theo c¸ch gäi cña y häc. C¸c kÜ thuËt hiÖn ®¹i trong ngµnh sinh s¶n thêng“cã tÝnh toµn cÇu”- nãi c¸ch kh¸c, sù chuyÓn giao mang tÝnh néi lùc tõ phÇn nµy cñathÕ giíi ®Õn phÇn kh¸c (Inhorn, 2002; Whyte and Ingstad in press). Tuy nhiªn, ®iÒukh«ng may lµ, gÇn nh tÊt c¶ c¸c nghiªn cøu nh©n häc tríc ®©y trong lÜnh vùc nµy®Òu ®îc thùc hiÖn ë c¸c níc tù do chÞu ¶nh hëng ph¬ng T©y (vÝ dô, Browner vµPress, 1995; Erickson 2003; Rapp; 1999). C¸c chiÒu c¹nh kh¸c biÖt cña c¸c phongtrµo hµnh ®éng vµ ph¶n øng x· héi vÒ c¸c kÜ thuËt sinh s¶n míi cã thÓ cã, v× thÕ, vÉncha ®îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ. B»ng c¸ch quan t©m h¬n tíi nh÷ng kh¸c biÖt v¨n ho¸vïng trong lÜnh vùc kÜ thuËt chuÈn ®o¸n thai sím ¸p dông trªn thÕ giíi, c¸c nghiªncøu d©n téc häc kh«ng chØ cã thÓ n©ng cao hiÓu biÕt vÒ nh÷ng t¸c ®éng toµn cÇu cñavÊn ®Ò t¸i s¶n xuÊt x· héi mµ cßn ®ãng gãp ®Ó cã c¸i nh×n ®a diÖn h¬n vÒ hµnh vi x·héi cña con ngêi. Ph¶i quyÕt ®Þnh hµnh ®éng nh thÕ nµo tríc kÕt qu¶ xÐt nghiÖm y häc hoµntoµn m©u thuÉn víi c¶m gi¸c c¬ thÓ r»ng m×nh mang thai hoµn toµn khoÎ m¹nh,nh÷ng phô n÷ nµy ®øng tríc mét t×nh huèng v¨n ho¸ cha tõng cã: Hä cã tin kÕtqu¶ hay kh«ng? Hä nªn gi÷ c¸i thai l¹i hay kh«ng? ChuyÖn g× x¶y ra nÕu hä gi÷ l¹i? Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn Tine M. Gammeltoft 53Hay kh«ng gi÷? Hä nªn t×m kiÕm lêi khuyªn cña ai? Hä nªn tin lêi khuyªn cña ai?§èi mÆt víi hµng lo¹t c¸c c©u hái hoang mang vµ ®au ®ín nh vËy, hÇu hÕt phô n÷®Òu tr¶i qua qu¸ tr×nh t×m hiÓu c¸c ý kiÕn kh¸c nhau tõ nh÷ng mèi quan hÖ x· héixung quanh tríc khi ®i ®Õn quyÕt ®Þnh. Trong khi ë vµo t×nh huèng ®au xãt vÒ t×nhc¶m - quyÕt ®Þnh ®Ó cho ®øa trÎ trong bông chÕt hay sèng - nh÷ng phô n÷ nµy hiÕmkhi cã thÓ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò khã kh¨n nµy b»ng c¸ch chØ nh×n vµo nh÷ng t×nh c¶m vµquy chuÈn ®¹o ®øc cña chÝnh hä. NhiÖm vô cña hä, nh hÇu hÕt c¸c phô n÷ bµy tá,kh«ng ph¶i lµ x¸c ®Þnh nªn lµm ®iÒu g× lµ tèt nhÊt trong hoµn c¶nh ®ã, tõ trongchÝnh tr¸i tim hä. NhiÖm vô cña hä lµ hiÓu xem ®iÒu g× lµ ®øng ®¾n trong con m¾tcña nh÷ng ngêi kh¸c. Kh«ng gièng nh hÇu hÕt nh÷ng phô n÷ New York trongnghiªn cøu cña Rapp (1999), nh×n chung nh÷ng phô n÷ miÒn B¾c ViÖt Nam nµydêng nh kh«ng tho¶i m¸i trong viÖc häc hái kinh nghiÖm vµ trong quan hÖ víinh÷ng ngêi xung quanh. §iÒu nµy lµm nhí l¹i nh÷ng th¶o luËn nh©n häc tríc ®©y vÒ nh÷ng quanniÖm kh¸c biÖt mang tÝnh v¨n hãa cña con ngêi vµ c¸ nh©n r»ng nh÷ng con ngêiCh©u ¸ ®Æc thï lµ phô thuéc vµo hoµn c¶nh vµ céng ®ång, trong khi tÝnh ®Æc trngcña ngêi Ch©u ¢u lµ lÊy c¸ nh©n lµm trung t©m vµ tù chñ (e.g., Dumont 1986;Schweder vµ Bourne 1984). Nghiªn cøu lo¹i nµy, tuy nhiªn, cã xu híng b¶n chÊthãa vµ vËt chÊt hãa nh÷ng kh¸c biÖt v¨n hãa, trong khi Ýt chó ý tíi nh÷ng tranh luËnn¶y löa h»ng ngµy vÒ ý nghÜa, tÝnh ®ång nhÊt nhãm, vµ c¸c gi¸ trÞ t¹o nªn nh÷ngquan niÖm vµ hµnh vi c¸ nh©n cña con ngêi (cf. Kleinman vµ Kleinman 1991).Kh«ng ®i vµo t×m hiÓu nh÷ng kh¸i niÖm cøng nh¾c mang tÝnh v¨n hãa vÒ “c¸i t«i” vµ“con ngêi”, t«i thÊy sÏ dÔ dµng h¬n nÕu ph©n tÝch s©u s¾c nh÷ng xung ®ét x· héi côthÓ mµ c¸ nh©n, cïng víi nh÷ng yÕu tè kh¸c, trë thµnh nh÷ng tuýp ngêi kh¸c nhau.Trong bµi viÕt nµy, t«i t×m hiÓu lµm thÕ nµo nh÷ng phô n÷ miÒn B¾c ViÖt Nam hµnhxö ®Ó t¹o thµnh c¸i t«i vµ cuéc sèng cña m×nh khi ph¶i ®èi diÖn víi nh÷ng th«ng tin yhäc lµm ®¶o lén cuéc sèng cña m×nh. C¸c tæ chøc x· héi: nh÷ng ®Æc trng cña chñ thÓ. C¸c nghiªn cøu nh©n häc gÇn ®©y ®· lµm c¸c ph©n tÝch vÒ tæ chøc x· héi trënªn quan träng b»ng c¸ch ®Æt c¸c hµnh ®éng vµ quyÕt ®Þnh c¸ nh©n lµ trung t©m cñanh÷ng ph©n tÝch. Trong lÜnh vùc t¸i s¶n xuÊt x· héi, xu híng tËp trung vµo c¸c chñ®Ò nµy ®· bÞ chØ trÝch lµ “l·ng m¹n hãa” qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt, cô thÓ lµ khi c¸cnghiªn cøu vÒ c¸c x· héi thuéc ThÕ giíi thø ba trong ®ã c¸c khã kh¨n kinh tÕ, x· héivµ chÝnh trÞ h¹n chÕ nh÷ng “lùa chän tù do” mµ c¸c c¸ nh©n cã thÕ cã. ViÕt vÒ nh÷ngkÜ thuËt míi hç trî cho kh¸i niÖm nµy, Marcia Inhorn chØ ra sù cÇn thiÕt ph¶i cãnh÷ng chÊt vÊn víi chÝnh kh¸i niÖm “lùa chän sinh s¶n”, cho r»ng “®· ®Õn lóc ph¶ic©n nh¾c mét c¸ch nghiªm tóc nh÷ng khã kh¨n ®ang ®Æt ra víi rÊt nhiÒu ngêi bÊth¹nh, nhÊt lµ nh÷ng níc thuéc ThÕ giíi thø ba, n¬i mµ nh÷ng kÜ thuËt nµy ®angph¸t triÓn nhanh chãng” (2003:17). Ph©n tÝch mµ t«i tr×nh bµy díi ®©y b¾t nguån tõ Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn54 ChÈn ®o¸n thai sím ë ViÖt Nam thêi k× sau 1975: QuyÒn lùc, tÝnh chñ thÓ vµ...quan niÖm nµy nhng cã tiÕn ®Õn mét bíc cao h ...