Chiêm Thành (Champa) - 9

Chiêm Thành (Champa) - 9 Triều vương thứ bảyNăm 989 Lưu Kỳ Tông, một người Kinh tự nhận là vua lãnh thổ Chiêm Thành phía Bắc từ năm 983, bị Bằng Vương La (Cu-thì-lợi Hà-thanh-bài Ma-la), một vương tôn Chăm phía Nam, nổi lên lật đổ và được dân chúng tôn lên làm vua, hiệu Harivarman II (Dương-to-pai hay Dương Đà Bài). Harivarman II xưng vương tại Phật Thành (Vijaya), nhưng tổ chức vương quyền vẫn đặt tại Indrapura (Đồng Dương), ý muốn đề cao nguồn gốc thần quyền của ông từ bộ tộc Dừa. Harivarman II được nhiều sử...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chiêm Thành (Champa) - 9 Chiêm Thành (Champa) - 9 Triều vương thứ bảyNăm 989 Lưu Kỳ Tông, một người Kinh tự nhận là vua lãnh thổ Chiêm Thànhphía Bắc từ năm 983, bị Bằng Vương La (Cu-thì-lợi Hà-thanh-bài Ma-la), mộtvương tôn Chăm phía Nam, nổi lên lật đổ và được dân chúng tôn lên làm vua, hiệuHarivarman II (Dương-to-pai hay Dương Đà Bài). Harivarman II xưng vương tạiPhật Thành (Vijaya), nhưng tổ chức vương quyền vẫn đặt tại Indrapura (ĐồngDương), ý muốn đề cao nguồn gốc thần quyền của ông từ bộ tộc Dừa. HarivarmanII được nhiều sử gia xác nhận là người sáng lập vương triều thứ bảy của ChiêmThành.Năm 990, một người Việt tên Dương Tiến Lộc - làm quan quản giáp đi thu thuế tạichâu Ái và châu Hoan (Thanh Hóa, Nghệ An) - hô hào người Kinh và Chăm nổilên chống lại nhà Lê. Dương Tiến Lộc có yêu cầu Harivarman II giúp đỡ nhưng bịtừ chối. Hay tin có phản loạn, Lê Đại Hành liền mang quân vào đánh dẹp, DươngTiến Lộc cùng những người phản loạn bị giết chết, hơn 360 tù binh Chăm bị bắtmang về miền Bắc, một số được tuyển làm nài điều khiển voi trong binh lực nhàLê.Năm 992, quan hệ giữa nhà Lê và vương triều Vijaya trở nên bình thường và, đểtỏ lòng biết ơn Harivarman II từ chối không ủng hộ cuộc phản loạn của DươngTiến Lộc, Lê Đại Hành trả tự do cho hơn 300 tù binh Chăm về nước. Cũng nênbiết làn ranh phân chia Đại Cồ Việt và Chiêm Thành trong giai đoạn này được xácđịnh tại đèo Ngang, tức địa phận Di Luân, gần cửa sông Gianh (Quảng Bình).Cùng thời gian này, quan hệ giữa Chiêm Thành và Trung Hoa trở nên bìnhthường, Harivarman II được nhà Tống công nhận, hai bên trao đổi nhiều phẩm vậtquí giá. Nhân dịp này Harivarman II yêu cầu vua Tống giao trả những ngườiChăm tị nạn tại Quảng Châu trước đó (986-988) về lại Chiêm Thành.Mối giao hảo thân thiết giữa Chiêm Thành và Trung Hoa không làm vua Lê hàilòng. Năm 994, Lê Đại Hành cho người vào Viyaja yêu cầu Harivarman II triềucống nhưng bị từ chối, vua Lê liền cất quân sang đánh. Quân Chiêm tuy có đẩy luiđược cuộc trừng chinh này nhưng hao tổn cũng khá nhiều, Harivarman II chấpnhận sẽ triều cống trở lại. Nhưng Lê Đại Hành yêu cầu phải triều cống tức khắc vàbuộc Harivarman II phải đích thân sang bái kiến mới vừa lòng. Vua Chiêm liền saimột thân tín tên Chế Đông sang thay mặt, Lê Đại Hành trách là vô lễ ; HarivarmanII phải sai cháu là Chế Cai sang chầu và hứa sẽ không quấy phá vùng biên giớinữa mọi việc mới yên. Tuy vậy trong những năm 995 và 997, do thiếu đói vì mấtmùa quân Chiêm có tràn sang cướp phá một số làng xã dọc vùng biên giới rồi rútvề liền. Lê Đại Hành cũng chỉ củng cố lại một số địa điểm phòng thủ chứ khôngtrả đũa ; một số gia đình nông dân nghèo gốc Kinh được đưa vào lập nghiệp trênmột phần lãnh thổ Bắc Chiêm Thành, sau này có tên là Bố Chánh, Địa Lý và MaLinh.Năm 999, Harivarman II mất, con là Po Alah (Po Ovlah hay Âu Loah) - một tín đồHồi giáo trung kiên đã từng sang La Mecque hành hương - lên thay, hiệu YanpukuVijaya (Dương-phổ-cu Bi-trà-xá-lợi). Trung tâm quyền lực đặt tại Vijaya, tứcthành phố Chiến Thắng (còn có tên là Phật Thệ, Phật Thành hay Chà Bàn, ĐồBàn, nay là thị trấn An Nhơn). Toàn bộ vương tộc tại Indrapura (Đồng Dương)được đưa về Sri Bini (Qui Nhơn) định cư, vì nơi này ít bị uy hiếp hơn khi có chiếntranh. Dưới thời Yanpuku Vijaya (999-1010), đạo Hồi cùng với đạo Bà La Mônphát triển mạnh mẽ. Tân vương tổ chức lại quân đội và cử nhiều phái đoàn sangTrung Hoa thông sứ với hy vọng được nhà Tống bảo vệ khi bị Đại Cồ Việt tấncông.Năm 1005, hay tin Lê Đại Hành mất, Yanpuku Vijaya mang quân tấn công Đại CồViệt, lúc đó do Lê Long Đĩnh (1005-1009), một hôn quân, cai trị. Hai bên giữ thếgiằng co, bất phân thắng bại trong 40 năm (1005-1044). Yanpuku Vijaya mất năm1010, Sri Harivarmadeva lên thay, hiệu Harivarman III. Tân vương cai trị đến năm mất, Chế-mai-pa Mộ-tài hiệu1018 thì (Chemeipai Moti) lên thay,Paramesvaravarman II.Trong lãnh thổ người Kinhù, Lý Công Uẩn lật đổ nhà Lê, thành lập nhà Lý (năm1010), hiệu Thái Tổ, đổi quốc hiệu là Đại Việt. E ngại uy dũng và mến mộ đức độcủa Lý Thái Tổ, Chiêm Thành và Chân Lạp cử người sang triều cống. Giao hảogiữa Chiêm Thành và Đại Việt rất là tốt đẹp, nhưng chỉ kéo dài được mười năm.Năm 1020, do mất mùa và đói kém, quân Chiêm Thành ti ến chiếm hai châu BốChánh và Ma Linh (Quảng Bình). Năm 1021, thái tử Phật Mã, trưởng nam của LýThái Tổ, chiếm lại hai châu bị mất. Năm 1026, quân của thái tử Phật M ã chiếmluôn châu Điền (Thừa Thiên). Lý Thái Tổ mất năm 1028, Phật Mã lên thay, xưnghiệu Thái Tôn. Vua Chiêm Thành không những không chịu thông sứ với Đại Việtmà còn xua quân đánh phá các làng ven biển tại châu Điền, châu Ái (Thanh Hóa)và châu Hoan (Nghệ An). Sau khi củng cố lại lực lượng tại châu Hoan, Lý TháiTôn sát nhậ ...