Chiến tranh Lê - Mạc 1

Chiến tranh Lê-Mạc (1533-1677) là cuộc nội chiến giữa nhà Mạc và nhà Hậu Lê trong lịch sử Việt Nam.Chiến tranh chia làm hai thời kỳ lớn:•Thời kỳ 1533-1592: tương đương với thời Nam-Bắc triều khi nhà Mạc làm chủ vùng Bắc Bộ Việt Nam, nhà Lê làm chủ khu vực từ Thanh Hóa trở vào •Thời kỳ 1593 - 1677: khi tàn dư họ Mạc rút chạy lên Cao Bằng cát cứ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chiến tranh Lê - Mạc 1 Chiến tranh Lê-MạcChiến tranh Lê-Mạc (1533-1677) là cuộc nội chiến giữa nhà Mạc vànhà Hậu Lê trong lịch sử Việt Nam.Chiến tranh chia làm hai thời kỳ lớn: • Thời kỳ 1533-1592: tương đương với thời Nam-Bắc triều khi nhà Mạc làm chủ vùng Bắc Bộ Việt Nam, nhà Lê làm chủ khu vực từ Thanh Hóa trở vào • Thời kỳ 1593 - 1677: khi tàn dư họ Mạc rút chạy lên Cao Bằng cát cứ.Hoàn cảnhNhà Hậu Lê sau thời thịnh trị cuối thế kỷ 15 đã bắt đầu suy yếu từthời Lê Uy Mục và Lê Tương Dực. Bên ngoài, các cuộc khởi nghĩachống đối của nhân dân làm triều đình nghiêng ngả, điển hình là khởinghĩa của Trần Cảo. Các tướng trong triều cũng chia bè phái đánh lẫnnhau. Một số tướng lĩnh lập ra vua khác để ly khai triều đình, hìnhthành các thế lực cát cứ như Trịnh Duy Đại, Trịnh Tuy.Một võ tướng nhà Lê là Mạc Đăng Dung đứng ra trấn áp các cuộc nổidậy bên ngoài, nắm lấy quyền hành triều Lê. Vua Lê Chiêu Tông chạytrốn khỏi sự khống chế của Đăng Dung, kêu gọi các lực lượng quânphiệt khác cần vương nhưng cuối cùng đều bị Đăng Dung đánh bại.Vị vua cuối cùng của nhà Lê Sơ là Lê Cung Hoàng - con bài chính trịđược Đăng Dung dựng lên để chống Lê Chiêu Tông - bị phế truất năm1527. Mạc Đăng Dung chính thức giành ngôi nhà Lê, lập ra nhà Mạc.Sau khi nhà Mạc lên nắm quyền, đã có một số hoạt động chống đốichính quyền như cầu viện nhà Minh nhưng đều không thành hoặc nổidậy của hoàng thân Lê Ý nhưng thất bại nhanh chóng. Chỉ đến khi nhàHậu Lê tái lập thì chiến tranh quy mô mới thực sự bắt đầu.Năm 1529, một võ tướng cũ của nhà Lê là Nguyễn Kim không thầnphục nhà Mạc, bỏ chạy vào miền núi Thanh Hoá và sang Ai Lao(Lào), tập hợp lực lượng chống nhà Mạc. Năm 1533, Nguyễn Kim tìmmột người tên là Lê Duy Ninh là con của vua Lê Chiêu Tông đưa lênngôi trên đất Sầm Châu (Ai Lao), tức là vua Lê Trang Tông.Chiến tranh Lê-Mạc chính thức bùng nổ.Nhà Hậu Lê về nướcTừ trước khi lập Trang Tông, Nguyễn Kim đã từng tự mình mangquân về mưu đánh chiếm Thanh Hóa. Đầu năm 1531, Nguyễn Kim từAi Lao mang quan về đánh Thanh Hoá. Mạc Thái Tông sai Tây quậncông Nguyễn Kính vào đánh. Hai bên giao tranh, Nguyễn Kính bị thuahai trận. Nhưng tới tháng 9, trời đổ mưa nhiều làm nước sông dângcao, Nguyễn Kính thừa cơ dùng thuỷ quân tiến đánh, quân NguyễnKim rối loạn phải rút về Ai Lao[3].Sau khi lập Trang Tông, Nguyễn Kim sai người nhân danh Trang Tôngliên kết với vua Ai Lao là Xạ Đẩu[4], nhờ họ giúp binh khí, lương thựcđể mưu việc đánh lấy lại nước, mặt khác tiếp tục sai người sang cầuviện nhà Minh[5].Từ khi Lê Trang Tông lên ngôi, nhiều sĩ phu, tướng lĩnh bắt đầu tậphợp bên Nguyễn Kim để chống nhà Mạc, trong đó có một số tướng sĩnhà Mạc cũng sang hàng Lê.Năm 1539, Nguyễn Kim chiếm được huyện Lôi Dương ở Thanh Hóa;sang năm sau tiến quân vào Nghệ An, có nhiều người hàng phục. NhàHậu Lê bắt đầu xác lập chỗ đứng trở lại trên lãnh thổ Đại Việt.Thay đổi nhân sự hai bênNgoài Trịnh Duy Liêu được Nguyễn Kim sai vượt biển sang TrungQuốc xin cầu viện nhà Minh đánh nhà Mạc, chúa Bầu Vũ Văn Uyên ởTuyên Quang cũng sai người sang tố cáo việc nhà Mạc cướp ngôi.Minh Thế Tông giao quân cho Mao Bá Ôn và Cừu Loan tiến áp sátbiên giới. Trong lúc đó thì Mạc Thái Tông qua đời, thượng hoàng MạcĐăng Dung lập cháu là Mạc Hiến Tông lên ngôi. Để tránh đổ máu,Mạc Đăng Dung chấp nhận đầu hàng nhà Minh để tập trung đối phóvới nhà Lê phía nam.Ngày 3 tháng 11 âm lịch năm 1540, Mạc Đăng Dung tự trói mình đếndâng biểu xin hàng quân Minh. Nhà Minh chấp nhận và rút quân,nhưng Đại Việt bị hạ từ An Nam quốc xuống An Nam Đô thống sứ ty.Năm sau (1541), Mạc Đăng Dung qua đời.Nhân lúc nhà Mạc gặp khó khăn, Lê Trang Tông thân hành tiến quân ratừ thành Tây Đô. Tướng Mạc là Trung Hậu hầu Dương Chấp Nhất rahàng. Trang Tông sai người triệu Nguyễn Kim ở Ai Lao về, gia thăngKim làm Thái tể, tiết chế tướng sĩ các dinh và chia đường tiến đánhvùng Tây Nam.Năm 1545, Dương Chấp Nhất dâng dưa độc cho Nguyễn Kim, Kim ănvào bị trúng độc chết. Chấp Nhất bỏ trốn về nhà Mạc. Con rểNguyễn Kim là Trịnh Kiểm lên thay cầm quyền chỉ huy quân đội. Từđó binh quyền Nam triều do họ Trịnh đảm đương.Ở phía Tây Bắc, vùng Hưng Hoá và Tuyên Quang, anh em Vũ VănMật, Vũ Văn Uyên (Chúa Bầu) là thủ lĩnh trong vùng cát cứ khôngthần phục nhà Mạc. Nhà Mạc vài lần mang quân đánh nhưng khôngdiệt được họ Vũ, sau lại phải đối phó với nhiều biến cố khác nênbuộc phải để họ Vũ cát cứ. Họ Vũ sai người liên lạc theo về nhà Lêtrung hưng.Năm 1546, Mạc Hiến Tông chết, con là Phúc Nguyên còn nhỏ lênthay, tức là Mạc Tuyên Tông, chú là Khiêm Vương Mạc Kính Điểnlàm phụ chính. Bắc triều xảy ra biến loạn. Tướng Phạm Tử Nghimuốn lập con Mạc Thái Tổ là Hoằng Vương Mạc Chính Trung đãtrưởng thành nhưng không được nên cùng Chính Trung khởi binh nổiloạn. Phạm Tử Nghi nhiều lần muốn đánh chiếm Đông Kinh khôngthành, bèn đem Chính Trung ra chiếm cứ Yên Quảng (Quảng Ninh),cướp phá Hải Dương và đánh phá s ...