Chuỗi xích lớn của Hữu Thể

Đi tìm mắt xích còn thiếu Một ẩn dụ lớn đã thống trị, làm hư hỏng và ngăn cản những cố gắng của châu Âu để khám phá vị trí của con người trong thiên nhiên. Đó là khái niệm đơn giản về Chuỗi xích lớn của Hữu Thể. Các nhà khoa học và triết học châu Âu từng cắt nghĩa rằng toàn thể vũ trụ gồm một chuỗi có trật tự các hữu thể, từ vật thất nhất, đơn sơ nhất, nhỏ nhất ở dưới cùng lên tới vật cao nhất và phức tạp nhất ở trên cùng....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chuỗi xích lớn của Hữu Thể Những phát hiện về vạn vật và con người Chuỗi xích lớn của Hữu Thể Đi tìm mắt xích còn thiếu Một ẩn dụ lớn đã thống trị, làm hư hỏng và ngăn cản những cố gắngcủa châu Âu để khám phá vị trí của con người trong thiên nhiên. Đó là kháiniệm đơn giản về Chuỗi xích lớn của Hữu Thể. Các nhà khoa học và triếthọc châu Âu từng cắt nghĩa rằng toàn thể vũ trụ gồm một chu ỗi có trật tự cáchữu thể, từ vật thất nhất, đơn sơ nhất, nhỏ nhất ở dướ i cùng lên tớ i vật caonhất và phức tạp nhất ở trên cùng. Trả lời cho câu hỏ i “Con người là gì? màChúa đã nhờ tới?” tác giả Thánh vịnh đã trả lời (và các nhà triết học tự nhiêncũng nhất trí), “Chúa đã làm con người ch ỉ thua kém các thiên thần một chút,đã dộ i triều thân vinh quang và danh dự cho con người”. Ẩn dụ Chuỗi Xích Hữu Thể chứa đầy những điều mơ hồ và mâu thuẫn.Có bao nhiêu mắt xích trong chuỗ i xích? Mắt xích này khác với mắt xích kếtiếp ở phía trên hay dướ i như thế nào? Trả lời được những câu hỏ i này giảthiết phả i có một kiến thức toàn diện về thiên nhiên, mà chỉ tạo hóa mới cóđược. Chuỗ i Xích Hữu Thể là một ẩn dụ hấp dẫn đối với các thi sĩ và cácnhà siêu hình học, nhưng nó không giúp ích bao nhiêu cho nhà khoa học.Tuy các nhà thiên nhiên học không ngớt nói về “mắt xích còn thiếu”, họ vẫncảm thấy thất vọng trong những cố gắng để tìm hiểu con người từ những sựgiống nhau với các động vật khác. Trong khi Chuỗi Xích Hữu Thể đặt conngười trong một dây xích liên tục, nó cũng làm con người trở thành một mắtxích độc đáo cách ly khỏ i những mãnh lực của thiên nhiên. Chuỗ i Xích Hữu Thể tỏ ra linh động tuyệt vời và cuối cùng đã có thểđem ứng dụng vào ý tưởng tiế n hóa. Nhưng ít là cho tới thế kỷ 18, nó vẫnchỉ là mô tả sản phẩm chứ không phải qui trình của việc tạo dựng và chỉ làmột cách thức khác để ca ngợi tài trí và sự sung mãn của Đáng Hóa Công.Nó mô tả thiên nhiên trong không gian ch ứ không trong thời gian. Để khámphá vị trí của mình trong thiên nhiên, con người cần có ý thức về lịch sử,hiểu biết các loài khác nhau đã xuất hiện thế nào và khi nào và con ngườicũng cần thấy được thân xác của mình giống với các loài vật khác như thếnào. Edward Tyson (1651 -1708), một bác s ĩ người Anh thành công, đã cónhững điều kiện lý tưởng để mở đường cho việc khám phá từ khoa lịch sửthiên nhiên đến khoa giải phẫu so sánh. Ông không bao giờ tìm kiếm mộtchỗ đứng bên cạnh những Vesalius, Galileo, Newton, hay Darwin; ông tránhnhững cuộc tranh cãi và không bao giờ tìm kiếm sức mạnh nơi nghị trườngmới của khoa học. Nhưng những gì Sir Willia, Harvey đã làm được chokhoa sinh lý học, Tyson đã làm được cho khoa giải phẫu so sánh. Sinh ratrong một gia đình giàu có và tiếng tăm lâu đời tại Bristol, Edward Tyson đãđi theo con đường truyền thống (ông đậu cử nhân y khoa ở oxford năm 1677,rồi hành nghề ở Luân Đôn với anh rể của mình). Khi bắt đầu các thí nghiệmgiải phẫu học của mình, ông làm quen với Robert Hooke, người đã vẽ minhhọa cho một số tiểu luận của ông và ông đã được chọn làm hội viên của HộiHoàng gia năm 1679. Trong ban điều hành của hội, ông phụ trách các kế hoạch chứng minhcho các cuộc họp thường kỳ của hộ i. Ông rao giảng cương lĩnh mớ i của hộilà thăng tiến khoa học. Và ông sui sướng tiếp nhận những sự kiện hết sứcphong phú từ Tân thế giới gởi đến cho hội. “Nh ững lộ trình mới, những đấtmới, những biển mới mỗi ngày được khám phá thêm và những bài mô tả vềnhững quốc gia mới mà trước đây chưa được biết đến nay được gởi tới chohội; vì thế chúng tôi buộc phải sửa lại các bản đồ và làm lại địa lý của cả haithế giớ i cũ và mới. Và các khám phá về vùng Indies đã làm giàu thêm chothế giớ i cũ cũng nhiều như những khám phá về giả i phẫu học nay đang làmgiàu cho Khoa học tự nhiên và y khoa”. Nhưng các nhà khoa học tự nhiênkhông được để mình b ị cám dỗ bởi những sự tổng quát hóa dễ dãi - “thà ítmà chính xác còn hơn là cả đống sự kiện tập hợp lại một cách b ừa bãi.Malpighi trong công trình của mình về con Tằm đã làm được nhiều hơn làJonston trong cả cuốn sachs của ông về Côn trùng”. Tyson đã nhấn mạnh, “Việc giải phẫu một con vật sẽ là chìa kháo đểmở ra nhiều con vật khác, và cho tớ i lúc chúng ta có thể hoàn thành côngviệc này, chúng ta còn rất cần có thật nhiều những d ữ kiện khác biệt và bấtthường”. Ông rất thích thú vớ i báo cáo đầy đủ của Swammerdam về con Phùdu hay Thiêu thân, vì ch ỉ có thể h iểu được sự sống nhờ “một sự nghiên cứuso sánh”. Thiên nhiên khi tỏ ra kín ẩn nơi một vật, lại có thể tỏ lộ tự nhiên và rõràng nơi một vật khác; và một con ruồ i đôi khi tỏ lộ nhiều ánh sáng hơn đểta hiểu rõ cấu trúc và chức năng của các bộ phận của cơ thể con người, hơnlà những cuộc mổ xẻ làm đi làm lại của cùng cơ thể ấy… Vì vậ y chúng takhông được nghĩ rằng những con vật nhỏ bé nhất của tạo hóa là tầm thườnghay ...