Chương 8. NUÔI CẤY MÔ THỰC VẬT VÀ VẤN ĐỀ LÀM SẠCH VIRUS Ở THỰC VẬT

Tạo giống chống chịu các bệnh virus là một hướng nghiên cứu khả quan. Nhưng trong thực tế, chọn tạo giống gặp nhiều khó khăn do thiếu nguồn gen có khả năng chống chịu với các loại bệnh virus khác nhau. Bên cạnh đó, việc tạo giống cây lưu niên còn gặp trở ngại hơn do mất nhiều thời gian và công sức. Gần đây, kỹ thuật gen đã mở ra triển vọng tạo giống miễn dịch di truyền với một số loại virus bằng cách chuyển gen protein vỏ virus hoặc gen iARN vào cây trồng, làm cây có...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chương 8. NUÔI CẤY MÔ THỰC VẬT VÀ VẤN ĐỀ LÀM SẠCH VIRUS Ở THỰC VẬT Chương 8. NUÔI CẤY MÔ THỰC VẬT VÀ VẤN ĐỀ LÀM SẠCH VIRUS Ở THỰC VẬT8.1. Tầm quan trọng Tạo giống chống chịu các bệnh virus là một hướng nghiên cứu khả quan. Nhưng trongthực tế, chọn tạo giống gặp nhiều khó khăn do thiếu nguồn gen có khả năng ch ống ch ịu v ới cácloại bệnh virus khác nhau. Bên cạnh đó, việc tạo giống cây lưu niên còn gặp trở ngại h ơn domất nhiều thời gian và công sức. Gần đây, kỹ thuật gen đã m ở ra tri ển v ọng t ạo gi ống mi ễndịch di truyền với một số loại virus bằng cách chuyển gen protein vỏ virus hoặc gen iARN vàocây trồng, làm cây có khả năng bất hoạt gen và mARN virus. Tuy nhiên, nhiều vấn đề kỹ thuậtvà lý luận vẫn còn khá nan giải. Hình 8.1.Các dạng cấu tạo ngoài của virus Do vậy, phương pháp có hiệu quả nhất hiện nay vẫn là t ạo ra các v ật li ệu nhân gi ốngsạch bệnh virus qua nuôi cấy đỉnh chồi, đỉnh sinh trưởng ho ặc kết h ợp v ới xử lý hoá ch ất, nhi ệtđộ. Những phương pháp này đã giúp loại trừ các bệnh virus khác nhau khỏi vật liệu nhân giốngvà tạo giống sạch bệnh ở một loạt cây trồng, chủ yếu là khoai tây, khoai lang, s ắn, t ỏi, cây ănquả có múi, chuối, nho, mơ, mận, cây hoa như cúc, cẩm chướng... Phương pháp này cho phéploại bỏ hầu hết các bệnh virus, viroid và các tác nhân gây bệnh tương tự virus (Vasil và Thorpe,1994). Chóp đỉnh sinh trưởng được coi là sạch bệnh virus. Mẫu mô nuôi cấy càng nhỏ và cànggần đỉnh sinh trưởng thì khả năng sạch bệnh càng lớn. Dường nh ư có t ương quan t ỷ l ệ thu ậngiữa kích thước mẫu với khả năng cây tái sinh sạch bệnh (Stone, 1982; Green và Lo, 1989).Nhưng trong một vài trường hợp, việc loại trừ virus rất khó khăn và không phụ thuộc vào kíchthước mẫu do một số virus có khả năng sinh sản và chuyển dịch nhanh chóng đến vùng sinhtrưởng (Theiley và cs, 1984). Người ta đã quan sát th ấy m ật đ ộ virus khá cao ở vùng chóp đỉnhsinh trưởng của một số loài dưới kính hiển vi điện tử (Toussaint và cs, 1984). Do v ậy, vi ệc k ếthợp kỹ thuật nuôi cấy này với các yếu tố kìm hãm virus như hoá chất, nhiệt độ có thể tăngcường khả năng loại trừ bệnh virus và tạo giống sạch bệnh ở cây trồng. Hình 8.2. Cà chua bị bệnh virus đốm vàng Hâu hêt cac cây trông nông-lâm nghiêp đêu bị nhiêm cac hệ thông gây bênh như nâm, virus, ̀ ́ ́ ̀ ̣ ̀ ̃ ́ ́ ̣ ́vi khuân, mycoplasma và nematodes. Cac tac nhân gây bênh không phai luôn gây chêt cây, nh ưng ̉ ́ ́ ̣ ̉ ́nó thường xuyên lam giam năng suât và chât lượng cua cây trông. Trong khi cac tac nhân gây bênh ̀ ̉ ́ ́ ̉ ̀ ́ ́ ̣khac gân như luôn xâm nhiêm vao cơ thể thực vât qua nhân giông sinh dưỡng, thì cac bênh virus ́ ̀ ̃ ̀ ̣ ́ ́ ̣lai xuât hiên ở cả những cây trông nhân giông băng hat cung như nhân giông sinh dưỡng. Măc du ̀ ̣ ́ ̣ ̀ ́ ̀ ̣ ̃ ́ ̣cac cây trông bị nhiêm bênh vi khuân và nâm có thê ̉ phan ứng với viêc xử lý cac h ợp chât diêt ́ ̀ ̃ ̣ ̉ ́ ̉ ̣ ́ ́ ̣khuân (bactericidal) và diêt nâm (fungicidal), nhưng người ta chưa thê ̉ san xuât ra cac h ợp chât ̉ ̣ ́ ̉ ́ ́ ́thương mai diêt virus để chữa bênh cho cac cây trông nhiêm virus. ̣ ̣ ̣ ́ ̀ ̃ Để san xuât cây sach bênh virus, thông thường người ta chon ra môt hoăc nhiêu cây khoe ̉ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̀ ̉manh và sau đó nhân giông chung băng phương thức sinh dưỡng, tao ra m ột quân thê ̉ cây khoe ̉ ̣ ́ ́ ̀ ̣ ̀manh. Nhưng tai nơi mà quân thể cua một dong hoan toan bị nhiêm bênh virus thì chỉ có cach thu ̣ ̣ ̀ ̉ ̀ ̀ ̀ ̃ ̣ ́được cây sach bênh thông qua nuôi cây mô. Cac mô phân sinh đinh ở cac cây bi ̣ nhiêm bênh ̣ ̣ ́ ́ ̉ ́ ̃ ̣thường hoăc là sach bênh hoăc chứa nông độ virus rât thâp. Tuy nhiên, nông độ cua virus trong cây ̣ ̣ ̣ ̣ ̀ ́ ́ ̀ ̉tăng lên tương ứng với viêc tăng khoang cach tinh từ cac đinh phân sinh. Cac lý do khac nhau đê ̉ ̣ ̉ ́ ́ ́ ̉ ́ ́cho mô phân sinh không hoăc it bị virus xâm nhiêm la: (a) cac virus di chuyên dễ dang trong cơ thể ̣ ́ ̃ ̀ ́ ̉ ̀thực vât thông qua hệ thông mach dân là câu truc mà ở đinh phân sinh không co, (b) hoat tinh trao ̣ ́ ̣ ...