Cơ sở di truyền học Ung thư

Năm 2007, thế giới có 7,6 triệu người chết vì các bệnh ungthư, và 12 triệu người khác mắc bệnh. Vậy, ung thư xuấthiện thế nào? Tại sao bệnh này là một trong những bệnhnan y nguy hiểm nhất ở người? Tại sao một số dạng bệnhung thư biểu hiện di truyền ở một số dòng họ? Các yếu tốmôi trường có vai trò thế nào đến phát sinh ung thư?
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cơ sở di truyền học Ung thư §¹i häc khoa häc tù nhiªn - §¹i häc quèc gia hµ néi Khoa sinh häc - bé m«n di truyÒn häc C¬ së di truyÒn häc Ung Ung th−®INH ®OµN lONG Di truyÒn häc ph©n tö & tÕ bµoNéi dung Ung th− cã ph¶i bÖnh di truyÒn? C¸c d¹ng biÓu hiÖn cña bÖnh ung th− Ung th− vµ sù ®iÒu khiÓn chu tr×nh tÕ bµo Kh¸i niÖm vÒ c¸c gen g©y KHèI U (oncogene) Kh¸i niÖm vÒ c¸c gen øc chÕ khèi u (tumor suppressor genes) C¸c c¬ chÕ di truyÒn liªn quan ®Õn sù ph¸t sinh ung th− 2Néi dung Ung th− cã ph¶i bÖnh di truyÒn? C¸c d¹ng biÓu hiÖn cña bÖnh ung th− Ung th− vµ sù ®iÒu khiÓn chu tr×nh tÕ bµo Kh¸i niÖm vÒ c¸c gen g©y KHèI U (oncogene) Kh¸i niÖm vÒ c¸c gen øc chÕ khèi u (tumor suppressor genes) C¸c c¬ chÕ di truyÒn liªn quan ®Õn sù ph¸t sinh ung th− 3Ung th− cã ph¶i bÖnh di truyÒn? 4 Ung th− cã ph¶i bÖnh di truyÒn?N¨m 2007, thÕ giíi cã 7,6 triÖu ng−êi chÕt v× c¸c bÖnh ungth−, v 12 triÖu ng−êi kh¸c m¾c bÖnh. VËy, ung th− xuÊthiÖn thÕ n o? T¹i sao bÖnh n y l mét trong nh÷ng bÖnhnan y nguy hiÓm nhÊt ë ng−êi? T¹i sao mét sè d¹ng bÖnhung th− biÓu hiÖn di truyÒn ë mét sè dßng hä? C¸c yÕu tèm«i tr−êng cã vai trß thÕ n o ®Õn ph¸t sinh ung th−?§Þnh nghÜa: Ung th− l sù t¨ng sinh tÕ b o v« h¹n ®é, v«tæ chøc, kh«ng tu©n theo c¸c c¬ chÕ kiÓm so¸t chu tr×nh tÕb o th«ng th−êng cña c¬ thÓ.§a sè bÖnh nh©n ung th− h×nh th nh khèi u. Kh¸c víi ul nh tÝnh (ph¸t triÓn chËm t¹i chç), c¸c u ¸c tÝnh (ung th−)x©m lÊn c¸c tæ chøc xung quanh gièng nh− h×nh “concua” víi c¸c c ng b¸m v o c¸c tæ chøc l nh trong c¬ thÓ,hoÆc gièng “rÔ c©y” lan trong ®Êt. 5Ung th− cã ph¶i bÖnh di truyÒn?U ¸c tÝnh cã thÓ ph¸t t¸n ®Õn c¸c vïng kh¸c cña c¬ thÓ,th«ng qua c¸c m¹ch m¸u hoÆc m¹ch b¹ch huyÕt tíi c¸ct¹ng ë xa, råi h×nh th nh nªn khèi u thø cÊp (sù di c¨n)dÉn ®Õn tö vong.ë c¶ hai d¹ng khèiu l nh tÝnh v khèiu ¸c tÝnh, sù mÊtkh¶ n¨ng ®iÒu khiÓnchu tr×nh tÕ b o ®Òuth−êng do c¸c saiháng liªn quan ®Õnc¸c c¬ chÕ di truyÒn. 6 Ph©n biÖt u lµnh vµ u ¸c theo ®Æc ®iÓm sinh häcU LÀNH TÍNH U ÁC TÍNHTÕ b o biÖt hãa cao TÕ b o Ýt biÖt hãaPh©n b o Ýt v chËm Ph©n chia nguyªn ph©n liªn tôcKh«ng x©m lÊn xung quanh X©m lÊn lan réngKh«ng cã ho¹i tö Th−êng cã ho¹i tö trung t©mCã vá bäc Kh«ng cã vá bäcRÊt Ýt t¸i ph¸t Lu«n t¸i ph¸tKh«ng di c¨n Di c¨nÝt ¶nh h−ëng ®Õn c¬ thÓ ¶nh h−ëng nÆng ®Õn c¬ thÓ 7 Ung th− cã ph¶i bÖnh di truyÒn? Ung th− ®−îc x¸c ®Þnh l mét bÖnh di truyÒn, bëi c¸c c¨n cø sau:1. Khi nu«i cÊy c¸c tÕ b o ung th−, tÊt c¶ c¸c tÕ b o con sinh ra ®Òu l c¸c tÕ b o ung th−.2. Mét sè virut g©y ung th− ë nhiÒu tÕ b o do chóng mang c¸c gen m· hãa mét sè protein liªn quan ®Õn sù h×nh th nh v ph¸t triÓn cña c¸c tÕ b o ung th−.3. C¸c yÕu tè g©y ®ét biÕn m¹nh còng th−êng l c¸c yÕu tè g©y ung th− m¹nh.4. Mét sè d¹ng ung th− cã biÓu hiÖn di truyÒn theo dßng hä.5. Mét sè bÖnh ung th− ®· ®−îc x¸c ®Þnh liªn quan ®Õn sai háng ë mét sè gen v /hoÆc ë mét sè NST nhÊt ®Þnh. 8Néi dung Ung th− cã ph¶i bÖnh di truyÒn? C¸c d¹ng biÓu hiÖn cña bÖnh ung th− Ung th− vµ sù ®iÒu khiÓn chu tr×nh tÕ bµo Kh¸i niÖm vÒ c¸c gen g©y ung th− (oncogene) Kh¸i niÖm vÒ c¸c gen øc chÕ khèi u (tumor suppressor genes) C¸c c¬ chÕ di truyÒn liªn quan ®Õn sù ph¸t sinh ung th− 9 C¸c d¹ng biÓu hiÖn cña bÖnh ung th− §Õn nay, ng−êi ta ®· biÕt ®Õn trªn 200 lo¹i ung th− kh¸c nhau trªn c¬ thÓ ng−êi. Nh÷ng lo¹i ung th− n y gièng nhau vÒ b¶n chÊt, nh−ng kh¸c nhau vÒ biÓu hiÖn:1) Kh¸c nhau vÒ nguyªn nh©n g©y ung th− (carcinogen): Theo Doll & Petro, >80% t¸c nh©n g©y ung th− l m«i tr−êng sèng, trong ®ã 35% do chÕ ®é ¨n uèng (®−êng tiªu hãa), 30% do thuèc l¸ (phæi, ®−êng h« hÊp). Ngo i ra l : c¸c t¸c nh©n vËt lý (tia phãng x¹, UV, c¸c d¹ng bøc x¹ ion hãa), c¸c t¸c nh©n hãa häc (vd: hãa chÊt ®ét biÕn, hãa chÊt ®éc), v c¸c t¸c nh©n sinh häc (vd: virut, transposon). 10 C¸c d¹ng biÓu hiÖn cña bÖnh ung th− Ung th− th−êng xuÊt ph¸t tõ hai lo¹i tæ chøc chÝnh:i. Tõ c¸c tÕ b o biÓu m« cña c¸c t¹ng, c¸c c¬ quan (ung th− biÓu m«).ii. Tõ c¸c tÕ b o cña tæ chøc liªn kÕt cña c¬ thÓ (c¸c sarcoma). VÝ dô: Ung th− cña c¬ quan t¹o huyÕt (m¸u, h¹ch b¹ch huyÕt) l mét d¹ng ®Æc biÖt cña ung th− tæ chøc liªn kÕt (hematosarcoma).2) Kh¸c nhau ...