Công tác di dân, tái định cư trong các công trình thuỷ điện ở nước ta từ góc nhìn xã hội học - Đặng Nguyên Anh

Thực trạng công tác tái định cư của các dự án thủy điện, những bất cấp trong cơ chế quản lý, bồi thường, hỗ trợ tái định cư, nâng cao hiệu quả công tác di dân, tái định cư là những nội dung chính trong bài viết "Công tác di dân, tái định cư trong các công trình thuỷ điện ở nước ta từ góc nhìn xã hội học". Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Công tác di dân, tái định cư trong các công trình thuỷ điện ở nước ta từ góc nhìn xã hội học - Đặng Nguyên AnhX· héi häc sè 2 (102), 2008 23 C¤NG T¸C DI D¢N, T¸I §ÞNH C¦ TRONG C¸C C¤NG TR×NH THñy §IÖN ë N¦íC TA Tõ GãC NH×N X· HéI HäC §Æng Nguyªn Anh Thu håi ®Êt, ®Òn bï t¸i ®Þnh c trong c¸c dù ¸n x©y dùng lµ vÊn ®Ò chung cñac¸c quèc gia ®ang trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. ViÖc h×nh thµnh c¸cc«ng tr×nh, dù ¸n siªu lín nh giao th«ng, quèc lé, vïng kinh tÕ träng ®iÓm, c¶ngbiÓn, khu c«ng nghiÖp, c¸c c«ng tr×nh dù ¸n thñy ®iÖn, thñy lîi,… ®· kÐo theo viÖct¸i ®Þnh c cho hµng tr¨m ngµn con ngêi, ®ång thêi lµm ®¶o lén cuéc sèng cña hävèn ®ang æn ®Þnh tríc ®ã. ë níc ta, c«ng t¸c t¸i ®Þnh c lµ vÊn ®Ò ®îc §¶ng, Nhµníc quan t©m víi quan ®iÓm cã tÝnh nguyªn t¾c lµ “®¶m b¶o cho ngêi d©n cã cuécsèng n¬i ë míi tèt h¬n hoÆc b»ng n¬i ë cò” víi ph¬ng ch©m di d©n, t¸i ®Þnh c kh«ngchØ gi¶i phãng mÆt b»ng ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thñy ®iÖn mµ cßn g¾n víi ph¸ttriÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Þa ph¬ng. §Æc thï cña c¸c dù ¸n thñy ®iÖn lµ ®îc triÓn khai x©y dùng chñ yÕu t¹i c¸ctØnh miÒn nói, n¬i ®ång bµo d©n téc sinh sèng theo céng ®ång theo tËp qu¸n, phongtôc vµ v¨n hãa ®a d¹ng. ViÖc di dêi, t¸i ®Þnh c trong c¸c c«ng tr×nh thñy ®iÖn ®· vµ®ang dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi lín vÒ tËp qu¸n canh t¸c vµ lèi sèng, cã ¶nh hëng ®Õntíi tµi nguyªn ®Êt ®ai, ®Êt canh t¸c vèn lµ nguån sinh kÕ vµ anh ninh l¬ng thùc cña®a sè ®ång bµo c¸c d©n téc. ViÖc di chuyÓn, t¸i ®Þnh c trong c¸c dù ¸n thñy ®iÖn ëmiÒn nói trªn thùc tÕ rÊt kh¸c víi c¸c dù ¸n gi¶i phãng mÆt b»ng ë miÒn xu«i, ®ßi háicã nh÷ng quan t©m chÝnh s¸ch ®Æc biÖt nh»m gi¶m thiÓu t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn tµinguyªn vµ con ngêi. I. Thùc tr¹ng c«ng t¸c t¸i ®Þnh c cña c¸c dù ¸n thñy ®iÖn Trong nh÷ng n¨m qua, ViÖt Nam ®· thùc hiÖn kh¸ nhiÒu dù ¸n thñy ®iÖn ®ßihái viÖc ph¶i x©y dùng c¸c hå chøa níc, h×nh thµnh ®Ëp thñy ®iÖn, cã t¸c ®éngnhiÒu ®Õn s¶n xuÊt vµ ¶nh hëng ®êi sèng cña ®ång bµo d©n téc. C¸c c«ng tr×nh thñy®iÖn víi quy m« lín nh thñy ®iÖn S¬n La, Tuyªn Quang, B¶n VÏ,… ®ßi hái viÖc dichuyÓn hÇu hÕt c¸c céng ®ång d©n c, nhiÒu vïng trong khu vùc lßng hå, ngêi d©nph¶i di dêi, thay ®æi n¬i c tró vµ t¸i ®Þnh c trªn nhiÒu ®Þa bµn míi. Theo thèng kªcha ®Çy ®ñ th× riªng víi c¸c c«ng tr×nh thñy ®iÖn trong níc ®· cã gÇn 180 ngµnngêi d©n bÞ ¶nh hëng tríc ®©y vµ h¬n 400 ngµn ngêi bÞ ¶nh hëng trùc tiÕp hiÖnnay. ViÖc ph¶i di chuyÓn hÇu hÕt céng ®ång d©n c lµm ¶nh hëng s©u s¾c ®Õn toµnbé ®êi sèng kinh tÕ, x· héi vµ truyÒn thèng v¨n hãa céng ®ång. Thñy ®iÖn S¬n La cã quy m« chuyÓn d©n ®Ó gi¶i phãng mÆt b»ng lín. Hµng Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn24 C«ng t¸c di d©n, t¸i ®Þnh c trong c¸c c«ng tr×nh thñy ®iÖn ë níc ta tõ gãc nh×n...chôc ngh×n hé gia ®×nh, víi hµng tr¨m ngh×n khÈu thuéc ®Þa bµn ba tØnh S¬n La,§iÖn Biªn, Lai Ch©u ph¶i di dêi. Dù ¸n thñy ®iÖn Tuyªn Quang di chuyÓn trªn 23ngh×n ngêi thuéc ba tØnh Tuyªn Quang, Hµ Giang, B¾c C¹n. Dù ¸n Thñy ®iÖn B¶nVÏ, NghÖ An lµm ¶nh hëng h¬n 13 ngh×n nh©n khÈu trªn ®Þa bµn 34 b¶n, 9 x·trong tØnh. Còng gièng nh S¬n La vµ Tuyªn Quang, c¸c hé d©n bÞ ¶nh hëng vµph¶i di chuyÓn trong dù ¸n thñy ®iÖn B¶n VÏ ®Òu phÇn lín lµ ®ång bµo c¸c d©n técthiÓu sè. Trong thêi gian tíi, mét sè dù ¸n x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thñy ®iÖn lín sÏ®îc x©y dùng ë khu vùc T©y B¾c nh thñy ®iÖn Huæi Qu¶ng, NËm ChiÕn, Lai Ch©ucòng sÏ ®îc ChÝnh phñ phª duyÖt thùc hiÖn. Tuy nhiªn, c¸c dù ¸n t¸i ®Þnh c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®· béc lé nhiÒukhã kh¨n, víng m¾c mµ tríc tiªn lµ vÒ tiÕn ®é lËp, thÈm ®Þnh, phª duyÖt quyho¹ch, tõ ®ã mµ ¶nh hëng ®Õn ®Êt ®ai thuéc diÖn bÞ thu håi. Cã thÓ nãi, tiÕn ®é lËp,thÈm ®Þnh phª duyÖt quy ho¹ch chi tiÕt c¸c khu (®iÓm) t¸i ®Þnh c diÔn ra rÊt chËm,dÉn ®Õn viÖc triÓn khai thùc hiÖn c¸c dù ¸n chi tiÕt vµ cÊp ph¸t vèn gÆp rÊt nhiÒukhã kh¨n. Thñy ®iÖn S¬n La lµ mét ®iÓn h×nh, c¶ ba tØnh S¬n La, Lai Ch©u vµ §iÖnBiªn tÝnh ®Õn gi÷a n¨m 2006 míi chØ lËp vµ phª duyÖt ®îc 24 khu t¸i ®Þnh, ®¹t 25%kÕ ho¹ch so víi quy ho¹ch tæng thÓ. Tæng sè dù ¸n thµnh phÇn cña 3 tØnh ®· lËp lµ516, nhng ®Õn nay míi phª duyÖt ®îc 210 dù ¸n, ®¹t 41%. C«ng t¸c chuyÓn d©n®Õn c¸c khu t¸i ®Þnh c còng chËm so víi yªu cÇu. Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù chËm trÔ nãi trªn, trong ®ã mÊu chèt lµchÊt lîng c«ng t¸c quy ho¹ch tæng thÓ di d©n, t¸i ®Þnh c cßn yÕu kÐm. Nh÷ng quyho¹ch bµi b¶n vµ tÇm nh×n dµi cho c¸c c«ng tr×nh thñy ®iÖn hiÖn cßn rÊt thiÕu. Ngayc¶ Thñy ®iÖn S¬n La cã møc ®Çu t cao nhÊt ®èi víi c«ng t¸c t¸i ®Þnh c, do ChÝnhphñ quy ®Þnh khèng chÕ suÊt ®Çu t b×nh qu©n 500 triÖu ®ång/hé nªn viÖc lËp quyho¹ch chi tiÕt cña c¸c ®Þa ph¬ng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, do võa ph¶i ®¶m b¶o c¶yªu cÇu ®Òn bï ®Ç ...