Đàn Đáy

Đàn đáy chỉ có trên đất nước Việt nam Đàn đáy cũng là một nhạc khí độc dáo. Thùng đàn hình chữ nhựt hay hình thang. Mặt đàn băng cây ngô đồng, Mà đàn mặc dầu mang tên là đàn đáy mà không có đáy. Vì thế ngày xưa cũng có tên là "vô để cầm" (đàn không đáy). Vì thế, khi cố thi sĩ Nguyễn Hải Phương làm mấy câu thơ vịnh đàn đáy đã viết :Tên em như có mà khôngBa dây dẫn sóng trăm sông về nguồn. Ca trù đổ hột phách giònTuổi phai xanh, chạm...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đàn Đáy Đàn ĐáyĐàn đáy chỉ có trên đất nước Việt namĐàn đáy cũng là một nhạc khí độc dáo. Thùng đàn hình chữ nhựt hay hình thang.Mặt đàn băng cây ngô đồng, Mà đàn mặc dầu mang tên là đàn đáy mà không cóđáy. Vì thế ngày xưa cũng có tên là vô để cầm (đàn không đáy). Vì thế, khi cốthi sĩ Nguyễn Hải Phương làm mấy câu thơ vịnh đàn đáy đã viết : Tên em như có mà khôngBa dây dẫn sóng trăm sông về nguồn.Ca trù đổ hột phách giònTuổi phai xanh, chạm tiéng đàn lại xanh.Đàn có ba dây tơ, cần thật dài, 10 hay 11 phím thật cao. Phím đầu đặt trên cầngiữa chỗ mắc dây và trục. Đầu đàn không có cầu đàn. Nhờ vậy mà nhạc công cóthể nhấn chùn tức là nhấn trên phím cao hơn mà chữ đàn không cao hơn. Khôngcao hơn mà màu âm khác, nên cùng một độ cao mà một chữ gọi là Tinh, còn chữkia gọi la Tang, cho thấy trong truyền thống âm nhạc Việt Nam, màu âm được đểý một cách đặc biệt. Phím đàn lại gắn theo cách đặc biệt làm cho những chữ đànkhông theo thang âm bình quân của piano đã đành, mà cũng không theo thang âmngũ cung trong ca nhạc Huế hay đờn ca tài tử. Khi đàn, nhạc công phải nắn dây,và tay mât khi vê, khi vẫy, lúc lia lúc đánh hợp âm ra tiếng Dinh Nhờ dây dài màchỉ dùng phân nửa dây phía gần thùng đàn, khi nhấn thường hay nhấn chùn, tiếngđàn đều nhờ độ rung nhẹ của dây làm cho ta nghe như tiếng dàn mượn chữ, lunglinh, động mà không tịnh.Đàn lại có một truyền thuyết. Tuy ch ưa được thống nhứt, nhưng theo tương truyềnthì dưới triều Lê, trong gia đình của Đinh Lễ, theo sach của hai tác giả Đỗ bằngĐoàn và Đỗ trọng Huề, Đinh Dự theo các nghệ nhân ở Lỗ Khê, được tiên trao chogỗ và mẫu cây đàn, nói rằng cây dàn nầy ở trên thượng giới có phép mầu, làm chongười nghe đàn, đang buồn thấy vơi sầu muộn, đang bịnh thấy người khoẻ ra. Nhờnghe tiếng đàn mà Bạch Hoa tiểu thư đang bị bịnh câm, nói lại được để khen tiếngđàn hay. Bạch công cho hai trẻ vầy duyên cầm sắt Và đôi vợ chồng họ Đinh saukhi truyền lại cho môn sinh nghệ thuật của Ca trù, theo Thầy về Trời và còn đượcVua nhà Lê phong cho chồng tước Thanh Xà Đại vương, và cho cờ tuớc Mãn Đàhoa công chúa. Hai vị được thờ phụng tại Lỗ Khê như hai vị tổ trong truyèn thốngca trù Một cây đàn chỉ có trên đất nước Việt Nam mà không có trên bất cứ nướcnào trên thế giới, ba dây mà khác hẳn San xian của Trung quốc, Shamisen củaNhựt bổn, San dze của Mông cổ. Có cách gắn phím, cách đàn, kỹ thuật , nghệthuật độc đáo, được tạo ra trên đất Việt Nam theo một truyền thuyết Việt Nam,tiềng đàn nghe trầm ấm, gân guốc, chững chạc, trang nghiêm, sâu sắc. Tiếng đànkhông theo tiếng ca từng chữ từng hơi, mà thuờng thì mở đường dẫn lối cho tiếngca. Có lúc đi rất gần tiếng ca để hỗ trợ, có khi vượt ra xa tiếng ca để gây sự chờđợi đàn ca gặp lại ở cuối câu thơ. Có khi từng chữ, từng câu chân phương trangtrọng, có khi hoa lá , bay bướm, phóng túng, trong đoạn lưu không để cho đàonương nghỉ hơi, cho người nghe thích chí.Thang âm điệu thức rất đặc biệt.Thang âm, điệu thức, tiết tấu cũng khác hẳn các bộ môn nhạc cổ Viêt Nam.Đàn đáy gắn phím theo thang âm rất lạ : quảng 8 chia ra 7 cung đồng đều. Thangâm nầy chỉ gặp trong thang âm lý thuyết của hai dân tộc Thai v à Khmer, tại Tháilan và Kampuchea ngày xưa. Ngày nay các mộc cầm Ranad Tháilan và RoneatKhmer đã bị các nhạc sĩ nước ngoài hay những nhạc sĩ trẻ vọng ngoại làm sai đi vìmuốn cho các nhạc khí đó có thể dùng đề đàn được những bản phương Tây. Thangâm đó có trong điệu Hò mái nhì, nhưng cách rung nhấn khác hẳn.Cấu trúc thang âm rất lạ : nguời học đàn đáy phải biết nét nhạc căn bản : TínhTinh Tang Tình Tính Tinh Tang . Cách chép nhạc, và xuớng âm cũng đặc biệt.Không dùng Đô Rê Mi, Không dùng Cung Thương Giốc Chủy Vũ, Không dùngHò Xự Xang Xê Cống. Ngày xưa trong sách Vũ Trung tùy bút của Phạm đình Hổcòn ghi lại mấy chữ đàn đáy Tính Tĩnh, Tình Tinh, Tung Tàng Tang.Từ chữ Tính đến chữ Tinh hay Tang có một quảng ba trung bình, giữa quảng batrưởng và thứ. Quảng ba đó trên thế giới chỉ có Ba tư , vác các nước thuộc tryềnthống nhạc Á rập là có dùng thôi. Nhưng khác với truyến thống Á rập là ngườiViệt miền Bắc nhấn vào bực dưới của quảng 3 trung bình trong khi nhạc sĩ Á rậpnhấn bực trên của Quảng 3 trung bình.Khi lời ca kết vào chữ Tang thì tiếng ca phải vuốt từ Tính xuống Tang.Điệu thức có Hai Cung : Cung Bắc, Cung Nam. Nhưng khác hẳn Điệu Bắc ĐệuNam trong ca nhạc Huế, hay đờn ca tài tử. Cấu trúc âm thanh, cách thể hiện haiCung rất tế nhị.Trong bài Thỏng Tỳ bà , đàn và hát phải theo 5 cung : Cung Bắc, Cung Nam,Cung Pha, Cung Nao, Cung Huỳnh . ...