Đến với các lý thuyết xã hội học: Quan điểm tiến hóa - Bùi Thế Cường

Bài viết "Đến với các lý thuyết xã hội học: Quan điểm tiến hóa" trình bày kết quả về xã hội học tiến hóa, nêu lên một khung tìm hiểu vấn đề cho bản thân gợi lên vài chấm phá trao đổi trong đồng nghiệp và sinh viên. Đây là tài liệu tham khảo hữu ích cho các bạn chuyên ngành Xã hội học, mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đến với các lý thuyết xã hội học: Quan điểm tiến hóa - Bùi Thế Cường X· héi häc sè 4 (84), 2003 75 §Õn víi c¸c lý thuyÕt x· héi häc: quan ®iÓm tiÕn hãa 1 Bïi ThÕ C−êng Cã vµi lý do gÇn ®©y dÉn t¸c gi¶ bµi viÕt t×m hiÓu l¹i vÊn ®Ò c¸c lý thuyÕt x· héi häc: 1) Nghiªn cøu vµ ®µo t¹o x· héi häc ë ViÖt Nam ph¸t triÓn m¹nh trong thêi kú §æi Míi, cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ nh−ng còng ®Æt ra mét sè vÊn ®Ò, trong ®ã cã t×nh tr¹ng nghiªn cøu thiÕu c¬ së lý thuyÕt vµ ph−¬ng ph¸p. 2) Khi thùc hiÖn ®Ò tµi KX.02.10 nghiªn cøu khÝa c¹nh x· héi cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa, chóng t«i nhËn thÊy tÇm quan träng cña viÖc chuÈn bÞ c¬ së ph−¬ng ph¸p luËn. ViÖc tham gia §Ò tµi t¹o yªu cÇu vµ ®iÒu kiÖn cho t¸c gi¶ bµi viÕt t×m hiÓu s©u h¬n lý thuyÕt x· héi häc hiÖn nay. 3) C«ng t¸c chuÈn bÞ tµi liÖu gi¶ng d¹y x· héi häc còng lµ mét thóc ®Èy cho bµi viÕt. Hoµn c¶nh lµm khoa häc ë ViÖt Nam ch−a hç trî cho nghiªn cøu l©u dµi, c¨n b¶n. Vïng nghiªn cøu ®ang bµn ®ßi hái b¹n nhiÒu thêi gian, nç lùc. Nh÷ng dßng viÕt d−íi ®©y chØ lµ b−íc ®Çu, cÇn suy ngÉm h¬n, tr−íc khi ®−a ra víi b¹n ®äc mét ®iÒu g×. Tuy nhiªn, nhu cÇu hiÖn nay ë n−íc ta ®ßi hái nªn sím trao ®æi chñ ®Ò nµy. Bµi viÕt tr×nh bµy mét sè thu ho¹ch cña t¸c gi¶ vÒ x· héi häc tiÕn hãa, nªu lªn mét khung t×m hiÓu vÊn ®Ò cho b¶n th©n, hy väng gîi lªn vµi chÊm ph¸ trao ®æi trong ®ång nghiÖp vµ sinh viªn. * * * 1. X· héi häc vay m−în sinh häc X· héi häc h×nh thµnh ë thÕ kû 19 khi sinh häc ®ang ph¸t triÓn m¹nh. Håi ®ã, sinh häc lµ chñ ®Ò thêi th−îng trong nhiÒu phßng kh¸ch trÝ thøc vµ giíi tinh hoa ë Anh vµ T©y ¢u lôc ®Þa. Sù vay m−în lÉn nhau gi÷a sinh häc vµ x· héi häc kh«ng chØ diÔn ra trong 100 n¨m ®Çu tiªn cña x· héi häc, mµ ®Õn gÇn ®©y, x· héi häc vÉn tiÕp tôc dùa vµo nh÷ng ph¸t triÓn míi trong sinh häc. 1 Bµi viÕt trong khu«n khæ §Ò tµi KX.02.10 C¸c vÊn ®Ò x· héi vµ m«i tr−êng cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa rót ng¾n (2001-2004). T¸c gi¶ ch©n thµnh c¸m ¬n TS. Mai Huy BÝch ®· dµnh thêi gian gãp ý vµ thÈm ®Þnh cho bµi viÕt. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 76 §Õn víi c¸c lý thuyÕt x· héi häc: quan ®iÓm tiÕn hãa ThuyÕt tiÕn hãa Darwin Lý thuyÕt tiÕn hãa cña C. Darwin lµ mét dÊu mèc ¶nh h−ëng ®Õn sinh häc suèt tõ gi÷a thÕ kû 19 ®Õn h«m nay. ThuyÕt Darwin nh×n thÕ giíi tù nhiªn lµ mét cuéc ®Êu tranh sinh tån gi÷a c¸c loµi, nã chän läc ®Ó cho sèng sãt nh÷ng c¸ thÓ h÷u c¬ nµo thÝch nghi tèt h¬n víi m«i tr−êng, nh÷ng c¸ thÓ ®ã còng sÏ cã nhiÒu kh¶ n¨ng h¬n trong sinh s¶n. ThuyÕt Darwin lËp luËn, c¸c c¸ thÓ cña mét loµi ph¸t triÓn nh÷ng biÕn thÓ trong c¸c ®Æc ®iÓm (trait) c¬ thÓ vµ hµnh vi. C¸c loµi cã xu h−íng sinh s¶n nhiÒu h¬n kh¶ n¨ng m«i tr−êng cã thÓ chÊp nhËn. Do ®ã, c¸c c¸ thÓ trong mét loµi ph¶i c¹nh tranh víi nhau vµ víi c¸c c¸ thÓ cña loµi kh¸c ®Ó giµnh nguån lùc trong m«i tr−êng. C¸c c¸ thÓ sÏ ph¸t triÓn nh÷ng ®Æc ®iÓm nµo t¹o kh¶ n¨ng cho chóng c¹nh tranh vµ b¶o vÖ nguån lùc. Nh÷ng c¸ thÓ ph¸t triÓn ®−îc nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy sÏ cã kh¶ n¨ng sèng sãt vµ sinh s¶n, trong khi nh÷ng c¸ thÓ víi nh÷ng ®Æc ®iÓm kh«ng thÝch hîp cho sù c¹nh tranh hay b¶o vÖ nguån lùc th× sÏ Ýt cã kh¶ n¨ng sèng sãt vµ sinh s¶n. Nh− vËy, m«i tr−êng sÏ chän läc nh÷ng ®Æc ®iÓm cña c¸c c¸ thÓ t¹o kh¶ n¨ng cho chóng c¹nh tranh, b¶o vÖ nguån lùc, sèng sãt, vµ t¸i sinh s¶n. Chän läc t¹o ra ®éng lùc cho tiÕn hãa. Chän läc diÔn ra ®èi víi c¸c c¸ thÓ, nh−ng tiÕn hãa liªn quan ®Õn mét quÇn thÓ loµi: c¸c c¸ thÓ sèng sãt hay bÞ diÖt vong, nh−ng quÇn thÓ sÏ tiÕn hãa. X· héi häc tiÕn hãa X· héi häc ®· vËn dông c¸ch nh×n sinh häc ®Ó ph¸t triÓn mét vµi c¸ch nh×n x· héi mµ cho ®Õn nay vÉn cßn ¶nh h−ëng. Nh×n chung, c¸ch nh×n nµy ®−îc gäi lµ m« h×nh h÷u c¬ vÒ x· héi. Chøc n¨ng: mäi c¬ thÓ h÷u c¬ còng nh− x· héi cã mét sè chøc n¨ng c¬ b¶n ®Ó tån t¹i. §ã lµ s¶n xuÊt ra b¶n thÓ duy tr× sù sèng, t¸i s¶n xuÊt c¸c bé phËn cña c¬ thÓ, ®iÓu chØnh/kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña c¸c bé phËn, ph©n phèi th«ng tin vµ vËt liÖu cho c¸c bé phËn. ThÝch nghi/chän läc: nh÷ng x· héi cã nh÷ng ®Æc ®iÓm khiÕn x· héi thÝch nghi tèt h¬n víi m«i tr−êng vËt lý vµ x· héi sÏ cã nhiÒu kh¶ n¨ng/c¬ héi tån t¹i h¬n. Trong mét x· héi, c¸c cÊu tróc vµ ®Æc ®iÓm v¨n hãa mang tÝnh thÝch nghi cao sÏ cã kh¶ n¨ng tån t¹i. H−íng tiÕn hãa: gièng c¬ thÓ h÷u c¬, x· héi còng tiÕn hãa theo mét h−íng x¸c ®Þnh, cã tÝnh tiÕn bé, ngµy cµng tèt h¬n. H−íng tiÕn hãa cña x· héi lµ ngµy cµng t¨ng tÝnh phøc t¹p (complexity) vÒ cÊu tróc vµ c¸c biÓu tr−ng v¨n hãa, khiÕn nã t¨ng kh¶ n¨ng thÝch øng víi m«i tr−êng. TiÕn hãa g¾n víi kh¸c biÖt hãa: c¸c chñ thÓ c¹nh ...