Địa vị phụ nữ và sức khỏe sinh sản nghiên cứu so sánh giữa hai dân tộc Thái và Êđê

Một số khái niệm cơ bản được sử dụng khi bàn về địa vị phụ nữ, khung lý thuyết và phương pháp nghiên cứu về địa vị phụ nữ, địa vị phụ nữ nghiên cứu so sánh giữa hai dân tộc Thái và Êđê là những nội dung chính trong bài viết "Địa vị phụ nữ và sức khỏe sinh sản nghiên cứu so sánh giữa hai dân tộc Thái và Êđê". Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Địa vị phụ nữ và sức khỏe sinh sản nghiên cứu so sánh giữa hai dân tộc Thái và ÊđêX· héi häc sè 1 (61), 1998 65 §Þa vÞ phô n÷ vµ søc kháe sinh s¶n nghiªn cøu so s¸nh gi÷a hai d©n téc Th¸i vµ £®ª §oµn Kim Th¾ng & NguyÔn Lan Ph−¬ng I. §Æt vÊn ®Ò Víi mét nÒn v¨n hãa chÞu ¶nh h−ëng cña Khæng gi¸o, ViÖt Nam còng nh− nhiÒu n−ícch©u ¸ kh¸c ®· tån t¹i nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng ®¸ng kÓ vÒ giíi trong mäi mÆt ®êi sèng, x· héi quanhiÒu thêi kú lÞch sö kh¸c nhau. Tuy nhiªn, kÓ tõ cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p ®Õn nay,ng−êi phô n÷ ®· cã vai trß ®éc lËp vµ n¨ng ®éng h¬n, tham gia nhiÒu h¬n vµo c¸c c«ng t¸c x· héi,nh÷ng ho¹t ®éng mµ tr−íc ®ã phô n÷ kh«ng ®−îc quyÒn cã mÆt. ViÖt Nam cã thÓ tù hµo víi nh÷ngthµnh tùu ®· ®¹t ®−îc vÒ sù n©ng cao ®Þa vÞ phô n÷, xãa dÇn nh÷ng sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ giíi,nh÷ng tµn d− tõ chÕ ®é phong kiÕn ®Ó l¹i. MÆc dÇu lµ mét n−íc nghÌo víi GNP b×nh qu©n ®Çung−êi chØ ®¹t 220 USD nh−ng ViÖt Nam ®· ®¹t ®−îc sù b×nh ®¼ng rÊt cao vÒ ph−¬ng diÖn giíi sovíi t−¬ng quan chung cña c¸c n−íc trªn thÕ giíi theo c¸c chØ b¸o vÒ gi¸o dôc tiÓu häc, tû lÖ biÕt ch÷cña ng−êi lín, sù tham gia vµo lùc l−îng lao ®éng vµ ho¹t ®éng ch¨m sãc søc kháe 1. Cho dï ®· cã nhiÒu nh÷ng sù thay ®æi lín lao vÒ ®Þa vÞ phô n÷ vµ nam giíi trong vµi thËpkû gÇn ®©y, theo mèc khëi ®Çu tõ n¨m 1945, khi ViÖt Nam tuyªn bè chÝnh s¸ch b×nh ®¼ng nam n÷,nh−ng cã thÓ thÊy r»ng trong t− t−ëng cña ®a phÇn d©n c−, ®Æc biÖt lµ c− d©n n«ng th«n, c¸c gi¸trÞ truyÒn thèng vÒ ®Þa vÞ phô n÷ vÉn cßn ®−îc b¶o l−u. Lµ mét n−íc ®«ng d©n (72,5 triÖu d©n), tû lÖ phô n÷ ViÖt Nam chiÕm tíi 52% tæng sè d©n2,viÖc n©ng cao vai trß vµ ®Þa vÞ ng−êi phô n÷ ®· trë thµnh môc tiªu hµng ®Çu cña c¸c ch−¬ng tr×nhph¸t triÓn. ViÖt Nam cã 54 d©n téc kh¸c nhau chiÕm 13% d©n sè c¶ n−íc nh−ng c− tró trªn 3/4diÖn tÝch ®Êt ®ai, chñ yÕu lµ vïng s©u vïng xa vµ cã nhiÒu nÐt v¨n hãa truyÒn thèng kh¸c nhau.Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®· phÇn nµo héi nhËp c¸c nÐt v¨n hãa ®Æc s¾c cña c¸c d©n técsèng trong cïng mét vïng l·nh thæ víi nhau. Nh−ng theo nhiÒu nghiªn cøu d©n téc häc cho thÊyhÇu hÕt c¸c d©n téc hiÖn nay ®Òu tån t¹i vµ gi÷ g×n ®−îc b¶n s¾c v¨n hãa, nh÷ng gi¸ trÞ, kh¸i niÖmphong tôc vµ ng«n ng÷ riªng cña d©n téc hä3. V× vËy, viÖc xem xÐt sù chuyÓn ®æi vai trß vµ ®Þa vÞng−êi phô n÷ c¸c d©n téc trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn chung cña ®Êt n−íc lµ hÕt søc cã ý nghÜa, ®ÆcbiÖt trong lÜnh vùc søc kháe sinh s¶n vµ kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh. Tõ ý nghÜa ®ã, Dù ¸n Søc kháe gia®×nh ®· ®−îc triÓn khai t¹i mét sè vïng d©n téc ë ViÖt Nam nh»m ph¸c th¶o lªn mét bøc tranhthùc tÕ sinh ®éng vÒ ®êi sèng søc kháe cña ng−êi phô n÷ nãi chung, phô n÷ d©n téc nãi riªng. Bµi viÕt nµy sÏ tr×nh bµy mét nghiªn cøu so s¸nh vÒ ®Þa vÞ phô n÷ qua nghiªn cøu thùc tÕvÒ c¸c hµnh vi thùc hiÖn kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh vµ søc kháe sinh s¶n cña phô n÷ d©n téc Th¸i(ng−êi Th¸i ®en, tØnh Lai Ch©u) vµ £®ª (tØnh §aklak). DÔ nhËn thÊy r»ng tuy trong cïng mét chÕ ®é gia ®×nh phô quyÒn, th× ®Þa vÞ phô n÷ ®ÒuthÊp h¬n ®Þa vÞ cña nam giíi ë cïng nhãm d©n téc. Dï vËy, theo ®Æc tÝnh v¨n hãa vµ tr×nh ®é ph¸ttriÓn kinh tÕ x· héi cña tõng d©n téc, l¹i quy ®Þnh nh÷ng biÓu hiÖn ®Þa vÞ phô n÷ cao thÊp kh¸c1 B¸o c¸o vÒ giíi. UNDP 19962 ViÖt Nam D©n sè vµ ph¸t triÓn 1990 - 1995. Trung t©m d©n sè - lao ®éng vµ x· héi3 C¸c d©n téc thiÓu sè trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi miÒn nói.BÕ ViÕt §¼ng. Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc X· héi-1996 Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn66 §Þa vÞ phô n÷ vµ søc kháe sinh s¶n ...nhau theo t−¬ng quan gi÷a c¸c nhãm d©n téc.4 Theo ®¸nh gi¸ chung cña cuéc nghiªn cøu vµ tõ c¸c®Æc tÝnh v¨n hãa c¸c d©n téc, cã thÓ thÊy r»ng nhãm phô n÷ d©n téc Th¸i cã ®Þa vÞ cao nhÊt trongsè c¸c d©n téc theo chÕ ®é phô hÖ ®−îc chän mÉu nghiªn cøu. Trong mÉu nghiªn cøu vÒ søc kháe sinh s¶n vµ kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh cña nhãm c¸c d©ntéc thiÓu sè, nhãm d©n téc theo chÕ ®é mÉu hÖ còng ®· ®−îc lùa chän. §©y lµ nhãm d©n téc thuécmét sè Ýt c¸c d©n téc trªn thÕ giíi cßn b¶o l−u thiÕt chÕ x· héi mÉu quyÒn, ng−êi phô n÷ gi÷ ®Þa vÞcao vµ ®ãng vai trß quan träng nhÊt trong gia ®×nh vµ dßng hä. 1. Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n ®−îc sö dông khi bµn vÒ ®Þa vÞ phô n÷ ë nhiÒu c¸c nghiªn cøu vÒ vai trß vµ ®Þa vÞ phô n÷, ®· cã nhiÒu thuËt ng÷ vµ ®Þnh nghÜa®−îc vËn dông theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau5. Theo gi¸o s− Omason, tr−êng ®¹i häc tæng hîpMichigan th× khi bµn vÒ ®Þa vÞ phô n÷ ®· cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm ®−îc sö dông nh−: ®Þa vÞ phô n÷;quyÒn lîi phô n÷; sù ®éc lËp cña phô n÷; bÊt b×nh ®¼ng vÒ giíi. §iÒu nµy cho thÊy viÖc ¸p dôngthuËt ng÷ nµy còng rÊt ®a d¹ng vµ theo tõng khung c¶nh x· héi kh¸c nhau. §èi ví ...