Điều chỉnh số liệu kế toán nhằm tránh báo cáo lỗ và tránh sự sụt giảm của lợi nhuận báo cáo - bằng chứng từ các ngân hàng thương mại Việt Nam

Bài viết sử dụng phương pháp phân tích phân phối của các biến phản ánh lợi nhuận để đưa ra bằng chứng về việc các ngân hàng thương mại (NHTM) Việt Nam đã điều chỉnh số liệu kế toán nhằm tránh báo cáo lỗ. Các phân tích tương tự đối với biến phản ánh sự tăng/giảm của lợi nhuận không cho thấy bằng chứng về việc các NHTM trong mẫu nghiên cứu tìm cách báo cáo mức lợi nhuận tăng dần.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Điều chỉnh số liệu kế toán nhằm tránh báo cáo lỗ và tránh sự sụt giảm của lợi nhuận báo cáo - bằng chứng từ các ngân hàng thương mại Việt NamQUẢN TRỊ NGÂN HÀNG & DOANH NGHIỆPĐiều chỉnh số liệu kế toán nhằm tránh báo cáo lỗvà tránh sự sụt giảm của lợi nhuận báo cáo- bằngchứng từ các ngân hàng thương mại Việt NamĐào Nam GiangNgày nhận: 01/06/2018Ngày nhận bản sửa: 12/06/2018Ngày duyệt đăng: 18/06/2018Bài viết sử dụng phương pháp phân tích phân phối của các biến phảnánh lợi nhuận để đưa ra bằng chứng về việc các ngân hàng thươngmại (NHTM) Việt Nam đã điều chỉnh số liệu kế toán nhằm tránh báocáo lỗ. Các phân tích tương tự đối với biến phản ánh sự tăng/giảmcủa lợi nhuận không cho thấy bằng chứng về việc các NHTM trongmẫu nghiên cứu tìm cách báo cáo mức lợi nhuận tăng dần. Thayvào đó, số liệu thực tế cho thấy những dấu hiệu của việc các NHTMmong muốn báo cáo một mức lợi nhuận ổn định (có thể tăng hoặcgiảm nhưng ở mức nhỏ). Nguyên nhân của tình trạng này có thể là donhững yếu kém trong hệ thống quản trị công ty, và các vấn đề trongmôi trường kinh doanh.Từ khóa: thao túng lợi nhuận kế toán; phân phối của lợi nhuận;tránh báo cáo lỗ; thao túng số liệu để đạt được các mục tiêu đề ra.1. Tổng quan nghiên cứu về điều chỉnh sốliệu kế toán để tránh báo lỗ và tránh sự sụtgiảm của lợi nhuậndo Burgstahler and Dichev (1997) đưa ra. Theođó, nếu số liệu báo cáo bị bóp méo để tránh báocó lỗ, khi xem xét phân phối của lợi nhuận tacó thể thấy một mức độ tập trung bất thườngcủa các khoản lãi nhỏ. Đánh giá rõ hơn, mộtsố nhà nghiên cứu có thể so sánh giữa tần suấtcác khoản lãi nhỏ với tần suất của các khoản lỗnhỏ (ví dụ Jeanjean and Stolowy, 2008; Leuz,Nanda, and Wysocki, 2003).Ngoài việc tránh báo cáo lỗ, các nhà quản trịcũng có mong muốn báo cáo mức lợi nhuậntăng dần, tức là tránh việc báo cáo mức lợinhuận thấp hơn so với năm trước, tức chênhai mục tiêu chủ yếu mà cácnhà quản trị muốn điều chỉnhsố liệu để đạt tới là tránh báocáo lỗ và tránh báo cáo mức lợinhuận sụt giảm. Để nghiên cứuhành vi này, các nhà nghiên cứu chủ yếu sửdụng phương pháp xem xét phân phối của lợinhuận hoặc phân phối của mức thay đổi của lợinhuận (earnings distribution approach- EDA)© Học viện Ngân hàngISSN 1859 - 011X37Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàngSố 193- Tháng 6. 2018QUẢN TRỊ NGÂN HÀNG & DOANH NGHIỆPBảng 1. Tiêu chuẩn xác định mức lợi nhuận nhỏ của các ngân hàng thương mạiNghiên cứuTiêu chuẩnMẫu nghiênxác định mứccứulợi nhuận nhỏCác kết quả nghiên cứu chính có liên quanBornemann,Kick,Memmel, &Pfingsten(2012)Tỷ lệ lợi nhuậnsau thuế trêntổng tài sảnnhỏ hơn 0,02%Các NHTMĐức tronggiai đoạn từ1997 đến2009Bằng chứng thực nghiệm cho thấy các NHTM Đức đã sửdụng các khoản dự trữ ngầm được phép để tránh báo cáolỗ, tránh báo cáo mức lợi nhuận sụt giảm so với năm trướchoặc thấp hơn so với các ngân hàng cùng nhóm.Shen vàChih (2005)Lợi nhuận trênvốn chủ sởhữu (ROE) nhỏhơn 1%Các NHTMtừ 49 quốcgia trong giaiđoạn từ 1993đến 1999Tại 2/3 số nước khảo sát phân phối của ROE có dạng nửahình chuông điển hình cho sự thao túng số liệu nhằm tránhbáo cáo lỗ. Tại các nước còn lại số quan sát có tỷ lệ ROEdưới 0 cũng thấp hơn rất nhiều so với kỳ vọng.Ngoài ra, các thước đo thống kê khác trong nghiên cứunày cũng cho thấy sự phổ biến của việc thao túng số liệunhằm tránh báo cáo lỗ hoặc sự giảm sút của lợi nhuận báocáo ở các NHTM trong mẫu nghiên cứu. Tuy nhiên mứcđộ thao túng số liệu có sự khác nhau giữa các quốc gia,phụ thuộc vào mức độ bảo vệ nhà đầu tư và sự giám sáttừ khu vực tư.Hamdi vàTỷ lệ lợi nhuậnZarai (2012) trên tổng tàisản đầu kỳ nhỏhơn 0,25%125 Ngânhàng Hồigiáo tronggiai đoạn2000- 2009Các bằng chứng thực nghiệm cho thấy các NHTM Hồigiáo trong mẫu nghiên cứu có xu hướng thao túng sốliệu kế toán nhằm tránh báo cáo lỗ nhưng không có bằngchứng về việc thao túng số liệu để báo cáo mức lợi nhuậntăng dần.Maia et al.(2013)Tỷ lệ lợi nhuậntrên tổng khốilượng giaodịch cho vaynhỏ hơn 0,1%Số liệu báocáo bán niêncủa 405 Quỹtín dụng tạiBrazil tronggiai đoạn2001- 2011Nghiên cứu này khảo sát mức độ thao túng số liệu kế toáncủa các Qũy tín dụng tại Brazil ở 3 khía cạnh: thao túng sốliệu để đạt yêu cầu về hệ số an toàn vốn; thao túng số liệuđể ổn định lợi nhuận báo cáo và tránh báo cáo lỗ.Các phân tích sơ đồ histogram của lợi nhuận báo cáocũng cho thấy bằng chứng về việc thao túng số liệu đểtránh báo cáo lỗ.Biurrunvà Rudolf(2010)Lợi nhuận sauthuế chia chotổng tài sảnđầu kỳ nhỏhơn 0,1254 *độ lệch chuẩncủa phân phối21985 ngânhàng từ 47nước khácnhau, từ1990 đến2006Xem xét thao túng lợi nhuận ở 3 khía cạnh: ổn định lợinhuận báo cáo; tránh báo cáo lỗ; và báo cáo lợi nhuậncao. Đồng thời xem xét mối quan hệ giữa thao túng lợinhuận và mức độ quản lý cũng như sự giám sát từ khuvực công và khu vực tư trong nền kinh tế.Các bằng chứng thực nghiệm cũng khẳng ...