Đôi điều về sữa nhiễm melamine

Mấy tuần nay, tin sữa sản xuất ở Trung Quốc bị nhiễm melamine làm công chúng quan tâm. Thật ra nói “nhiễm” không đúng; phải nói là pha chế giả (adulterate) melamine thì chính xác hơn, bởi vì có bằng chứng cho thấy các nhà sản xuất sữa Trung Quốc cố ý sử dụng hóa chất này từ nhiều năm qua. Báo chí đã tốn nhiều giấy mực bàn về vấn đề này. Tính đến nay, có ít nhất là 53.000 trẻ em ở Trung Quốc mắc bệnh vì uống sữa chứa melamine, và trong số này có 4...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đôi điều về sữa nhiễm melamine Đôi điều về sữa nhiễm melamineMấy tuần nay, tin sữa sản xuất ở Trung Quốc bị nhiễm melamine l àm công chúngquan tâm. Thật ra nói “nhiễm” không đúng; phải nói là pha chế giả (adulterate)melamine thì chính xác hơn, bởi vì có bằng chứng cho thấy các nhà sản xuất sữaTrung Quốc cố ý sử dụng hóa chất này từ nhiều năm qua. Báo chí đã tốn nhiềugiấy mực bàn về vấn đề này. Tính đến nay, có ít nhất là 53.000 trẻ em ở TrungQuốc mắc bệnh vì uống sữa chứa melamine, và trong số này có 4 em đã khôngmay tử vong. Trước tác hại đến con người như thế, cả thế giới đều quan tâm, nếukhông muốn nói là phẫn nộ, với một số người vì lợi nhuận mà quên đi đạo lí vàtrách nhiệm xã hội. Nhưng cũng như bất cứ vấn đề nào, nhiều thông tin có khi dẫnđến nhiễu thông tin. Trong bài này, tôi cố gắng cung cấp vài thông tin từ y văn thếgiới để hi vọng làm sáng tỏ vấn đề hơn qua những câu hỏi và trả lời.Melamine là gì?Melamine là một chất hữu cơ, màu trắng pha lê, và khó hòa tan trong nước. Tênkhoa học của melamine là 1,3,5-triazine-2,4,6-triamine, có khi còn gọi làcyanuramide hay cyanurotriamine, với cấu trúc hóa học gồm 3 nguyên tửcarbone, 6 nguyên tử hydrogen và 6 nguyên tử nitrogen. Trọng lượng phân tử củamelamine chỉ 126; trong đó, 66% là nitrogen.Công thức tổng quát C3H6N6.Công thức khai triển:Melamine sử dụng ra sao?Vì giàu nitrogen, nên melamine được sử dụng làm chất dập lửa. Melamine thườngkết hợp với chất formaldehyde để sử dụng trong qui trình sản xuất nhựa, chất keo,giấy, vải, và một số sản phẩm phục vụ cho việc tẩy rửa. Vào thập niên 1950s và1960s, melamine từng được sử dụng như là phân bón vì nó hàm chứa lượngprotein khá cao, nhưng khi đưa vào ứng dụng thì thất bại.Melamine độc hại như thế nào?Acid cyanuricMelamine cyanurateMelamine tự nó không được xem là một độc chất. Acid cyanuric mới là một độcchất. Nhưng khi kết hợp với Acid cyanuric thì nó mới trở thành độc hại. Khimelamine kết hợp với cyanamide sẽ cho ra melamine cyanurate, và đây chính làhợp chất tìm thấy từ sữa sản xuất ở Trung Quốc. Trong bài này khi đề cập đến“melamine”, tôi muốn nói đến melamine cyanurate.Chưa ai biết mức độ độc hại của melamine ở con người ra sao, vì thiếu dữ liệu lâmsàng. Tuy nhiên, nghiên c ứu trên chuột, thỏ, và chó cho thấy mức độ độc hại củamelamine tương đối thấp. Thí nghiệm trên chuột cho thấy khi cho uống melaminevới liều lượng 3161 mg/kg thì 50% chuột chết. Khi chuột được cho ăn thức ănchứa 1200 mg/kg/ngày suốt 1 năm liền, các nhà nghiên cứu ghi nhận sạn trongnước tiểu, và một số triệu chứng như biếng ăn và mất cân. Nghiên cứu trên 75 cáhồi và cá basa, 4 con heo và 1 mèo cho th ấy chỉ khi nào melamine và Acidcyanuric thì mới gây sạn thận. Một nghiên cứu khác trên 38 con mèo bị tình cờcho ăn thức ăn chứa melamine và Acid cyanuric cũng thấy sạn thận.Độ melamine an toàn?Không có dữ liệu cụ thể ở con người để trả lời câu hỏi này. Tuy nhiên, theo thôngtin từ Trung Quốc thì sữa của công ti Sanlu sản xuất hàm chứa melamine đến2.565 mg/kg, và phần lớn các em bé bị sạn thận là do uống sữa này. Vì thế, có thểxem >2.565 mg/kg là ngưỡng độc hại.Sữa sản xuất ở Việt Nam có an toàn không??Gần đây có thông tin cho biết một số sữa đang có mặt tr ên thị trường ở Việt Nam(một số có thể xuất phát từ Trung Quốc) có nồng độ melamine cao nhất l à 6000ppb (6000 phần tỉ), tức tương đương với 6 mg/kg (tính theo đơn vị 1 ppm = 1mg/kg). Do đó, sữa sản xuất ở Việt Nam có l ượng melamine rất thấp và an toàn.Tuy nhiên, theo nguyên lí phòng ngừa, đáng lẽ lượng melamine không nên cótrong sữa, nhất là sữa cho trẻ em.Theo Cục thực phẩm và thuốc của Mĩ (FDA) thì liều lượng an toàn của melaminecho người lớn là 0,63 mg/kg/ngày, và cho trẻ em là 0,32 mg/kg/ngày. Chú ý “kg”là trọng lượng cơ thể. Nếu lượng melamine trong sữa là 10 mg/kg (hay 10 ppm),một em bé phải uống trên 0,30 kg sữa thì có thể vượt ngưỡng an toàn cho phép.Tại sao pha trộn melamine vào sữa?Câu trả lời ngắn là: tăng giá sữa. Lượng protein trong sữa càng nhiều nhà sản xuấtcó lí do để nâng giá sữa.Nhưng câu chuyện có chút lí do kĩ thuật đằng sau. Hiện nay, phương pháp phổbiến nhất để xác định lượng protein trong thực phẩm là phương pháp Kjeldahl vàDumas. Cả hai phương pháp này đều dựa vào giả định rằng: (a) carbohydrate vàmỡ không hàm chứa nitrogen; (b) hầu hết nitrogen trong thực phẩm hiện diện d ướidạng Acid animo trong protein; và (c) tính trung bình lượng nitrogen trong proteinlà khoảng 16%. Dựa vào các giả định này, phương Kjeldahl và Dumas đo lượngnitrogen trong thực phẩm, và nhân lượng nitrogen này với một hệ số 1/0.16 để chora hàm lượng protein.Bởi vì 66% melamine là nitrogen, và nắm được giả định của phương pháp đolường như tôi vừa mô tả, nên giới sản xuất sữa cố tình pha chế melamine vào sữa,và khi được kiểm nghiệm bằng hai phương pháp Kjeldahl và Dumas thì hàmlượng protein trong s ...