Động thái của một số giá trị truyền thống trong bối cảnh toàn cầu hóa - Hồ Sĩ Qúy

Mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết "Động thái của một số giá trị truyền thống trong bối cảnh toàn cầu hóa" dưới đây để có thêm tài liệu học tập và nghiên cứu. Nội dung tài liệu giới thiệu đến các bạn một cái nhìn chung về Việt Nam và về vấn đề toàn cầu hóa, xu thế biến động của các giá trị trong quá trình toàn cầu hóa,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Động thái của một số giá trị truyền thống trong bối cảnh toàn cầu hóa - Hồ Sĩ Qúy X· héi häc sè 2 (90), 2005 45 §éng th¸i cña mét sè gi¸ trÞ truyÒn thèng trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa Hå SÜ Qóy I. Mét c¸i nh×n chung vÒ ViÖt Nam vµ vÊn ®Ò toµn cÇu hãa 1. Nh÷ng n¨m cuèi thËp niªn 90 (thÕ kû XX), toµn cÇu hãa ®−îc ®ãn nhËn ë ViÖt Nam t−¬ng ®èi nång nhiÖt. Nh−ng ngay sau ®ã, kÓ tõ khi UNDP c«ng bè B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng−êi n¨m 1999 (mµ nÐt chñ ®¹o trong B¸o c¸o nµy lµ ®Æt l¹i vÊn ®Ò vÒ toµn cÇu hãa víi g−¬ng mÆt con ng−êi, phª ph¸n kh¸ quyÕt liÖt nh÷ng mÆt tr¸i cña toµn cÇu hãa), th× toµn cÇu hãa bÞ nh×n nhËn mét c¸ch hoµi nghi h¬n1. §Æc biÖt, tõ sau nh÷ng cuéc biÓu t×nh kh«ng kÐm phÇn s«i sôc ë Nam Phi, Italia, Ph¸p, Mü… chèng l¹i th¸i ®é cña mét vµi n−íc lín ®èi víi toµn cÇu hãa (cã nh÷ng n¬i c¶nh s¸t ®· can thiÖp ®Õn nçi g©y ra ®æ m¸u), th× toµn cÇu hãa ®· bÞ nhiÒu quèc gia ®èi xö mét c¸ch ®Çy c¶nh gi¸c. Kh¸i niÖm toµn cÇu hãa t− b¶n chñ nghÜa còng ®−îc sö dông phæ biÕn h¬n trong c¸c diÔn ®µn häc thuËt vµ chÝnh trÞ thÕ giíi. Râ rµng, toµn cÇu hãa ®· v−ît ra khái ph−¬ng diÖn kinh tÕ cña nã. Vµ, nh÷ng vÊn ®Ò nan gi¶i thuéc khÝa c¹nh v¨n hãa cña toµn cÇu hãa xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu. 2. MÆc dÇu vËy, ®Õn nay, sè ®«ng c¸c nhµ lý luËn vµ chÝnh trÞ - x· héi ë ViÖt Nam vÉn thõa nhËn gi¸ trÞ cña toµn cÇu hãa, coi toµn cÇu hãa lµ mét hiÖn t−îng chøa ®ùng nhiÒu c¬ may ®èi víi sù ph¸t triÓn: toµn cÇu hãa t¹o ra c¬ héi cho nhiÒu n−íc, cho nhiÒu céng ®ång vµ cho nhiÒu c¸ nh©n... §iÒu nµy khã cã thÓ phñ nhËn. Nh−ng viÖc n¾m b¾t ®−îc c¬ héi ®ã ë møc nµo l¹i tïy thuéc ®¸ng kÓ vµo néi lùc cña tõng chñ thÓ (quèc gia, d©n téc, céng ®ång, c¸ nh©n...). N−íc nghÌo, ng−êi nghÌo v× thiÕu vèn, h¹n chÕ vÒ c«ng nghÖ vµ kü n¨ng qu¶n lý... nªn tuy vÉn cã nhiÒu c¬ héi h¬n trong toµn cÇu hãa, song n¾m b¾t vµ tËn dông ®−îc c¬ héi thËt ra kh«ng dÔ. Trong toµn cÇu hãa, kho¶ng c¸ch vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nh÷ng n−íc nghÌo l¹i cã nguy c¬ ngµy cµng c¸ch xa c¸c n−íc giµu, dÔ gÆp bÊt lîi khi ph¶i gia nhËp c¸c chÕ tµi toµn cÇu, dÔ bÞ tæn th−¬ng vµ gÆp rñi ro... trong c¹nh tranh, hîp t¸c quèc tÕ... H¬n thÕ n÷a, vµ ®©y míi lµ ®iÒu quan träng, trong toµn cÇu hãa, c¸c thang bËc gi¸ trÞ míi vÒ b¹n vµ thï, vÒ thµnh ®¹t vµ thÊt b¹i, vÒ c¬ may vµ rñi ro, vÒ néi sinh vµ ngo¹i nhËp, v.v... ®· Ýt nhiÒu kh¸c tr−íc 2. H«m nay cßn lµ b¹n, ngµy mai ®· 1 Xem: UNDP (1999), tr.1-13. 2 Xem: NguyÔn Duy Qóy (chñ biªn, 2002), tr. 53-73. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 46 §éng th¸i cña mét sè gi¸ trÞ truyÒn thèng trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa rÊt gièng kÎ thï; c¸i néi sinh nh−ng l¹i ®−îc xuÊt hiÖn tõ nh©n tè ngo¹i nhËp; 10 n¨m lµ c¬ may, nh−ng mét ngµy rñi ro cã thÓ xãa s¹ch tÊt c¶… nh÷ng hiÖn t−îng nh− vËy ®Çy rÉy trong toµn cÇu hãa. Mét vµi quan niÖm truyÒn thèng ®· kh«ng cßn ®óng n÷a vµ cã thÓ trë thµnh ®Þnh kiÕn b¶o thñ trªn con ®−êng ph¸t triÓn. Nh−ng ch¾c ch¾n sÏ lµ sai lÇm nÕu quay l−ng l¹i víi toµn cÇu hãa. Kh«ng thÓ ®ãng cöa hoÆc tõ chèi héi nhËp. NghÜa lµ kh«ng thÓ ®i ng−îc l¹i c¸c xu h−íng kh¸ch quan cña c¸c gi¸ trÞ hiÖn ®¹i: b−íc vµo thÕ kû XXI, giao tiÕp quèc tÕ, trao ®æi th«ng tin, kÕt nèi c¸c ho¹t ®éng, t¨ng c−êng vèn con ng−êi, vèn x· héi... ®· trë thµnh mét thø v¨n hãa chung chi phèi mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, dÞch vô, ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ, vµ c¶ nh÷ng ho¹t ®éng sèng th−êng nhËt cña tõng con ng−êi. §ã lµ khuynh h−íng buéc ng−êi ta ph¶i chÊp nhËn. Víi toµn cÇu hãa, cã nh÷ng thø ®· trë thµnh hµng hãa mét c¸ch miÔn c−ìng trong sù nuèi tiÕc, thËm chÝ c¶ nh÷ng hiÖn t−îng thuéc gi¸o dôc vµ v¨n hãa truyÒn thèng. TÊt c¶ ®Òu ph¶i bµy tá th¸i ®é tr−íc quan hÖ thÞ tr−êng toµn cÇu hãa vµ x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh trong hÖ thèng gi¸ trÞ quèc tÕ. §Õn nay ®· cã ®ñ c¬ së ®Ó nhËn ®Þnh, ®iÒu ®ã kh«ng ph¶i chØ lµ tiªu cùc. §óng lµ lµn sãng toµn cÇu hãa cã nguy c¬ nhÊn ch×m tÊt c¶ nh÷ng nÐt b¶n s¾c tèt ®Ñp cña mét type v¨n hãa nµo ®ã, nh−ng víi sù ®iÒu hµnh vÜ m« cã b¶n lÜnh, th× toµn cÇu hãa l¹i lµ c¬ héi ®Ó mçi céng ®ång ph¸t triÓn víi nh÷ng nÐt ®éc ®¸o riªng biÖt cña m×nh. Tr−êng hîp ViÖt Nam lµ mét thÝ dô: sau mét sè n¨m chñ ®éng héi nhËp, viÖc tham gia xu thÕ toµn cÇu hãa thùc sù ®· mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. 3. §iÒu ®¸ng l−u ý lµ, quan ®iÓm t−¬ng tù nh− ViÖt Nam còng phæ biÕn ë tÊt c¶ c¸c n−íc trong khu vùc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸. ë khu vùc nµy, c¸c chÝnh phñ (kÓ c¶ Malaysia, n¬i lªn ¸n trùc diÖn nhÊt vµ gay g¾t nhÊt mÆt tr¸i cña toµn cÇu hãa), còng ®Òu chñ tr−¬ng chÊp nhËn vµ tham gia toµn cÇu hãa. Cho ®Õn nay (2004), ch−a cã mét cuéc biÓu t×nh nµo, mét héi nghÞ nµo, hay mét diÔn ®µn nµo... (phi chÝnh phñ hoÆc chÝnh phñ) trùc tiÕp tÈy chay toµn cÇu hãa (nh÷ng cuéc biÓu t×nh vµ héi th¶o ë NhË ...