Đông y trị say nắng, say nóng

Say nắng, say nóng thường thể hiện ở hai mức độ: Nhẹ thì đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, tức ngực, lợm giọng, buồn nôn, khát nước, da nóng, không có mồ hôi, toàn thân mệt mỏi rã rời hoặc có biểu hiện bồn chồn, vật vã; Nặng thì ngoài các triệu chứng trên còn có thêm sắc mặt nhợt nhạt, vã mồ hôi, chân lạnh, thậm chí xuất hiện hôn mê bất tỉnh, co giật tứ chi. Trong y học cổ truyền, say nắng, say nóng được gọi là chứng trúng thử với cơ chế sinh bệnh là do:...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đông y trị say nắng, say nóng Đông y trị say nắng, say nóngSay nắng, say nóng thường thể hiện ở hai mứcđộ: Nhẹ thì đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, tứcngực, lợm giọng, buồn nôn, khát nước, da nóng,không có mồ hôi, toàn thân mệt mỏi rã rời hoặccó biểu hiện bồn chồn, vật vã; Nặng thì ngoài cáctriệu chứng trên còn có thêm sắc mặt nhợt nhạt,vã mồ hôi, chân lạnh, thậm chí xuất hiện hôn mêbất tỉnh, co giật tứ chi.Trong y học cổ truyền, say nắng, say nóng được gọilà chứng trúng thử với cơ chế sinh bệnh là do: trêncơ sở chính khí hư suy (giảm sức đề kháng), hainhân tố gây bệnh là thử nhiệt hoặc thử thấp xâmnhập vào cơ thể, uất lại và nung đốt làm hao tổn âmdịch mà tạo thành bệnh. Nếu nặng thì thanh khiếu bịche phủ, kinh khí bế tắc gây nên hôn mê, nếu tândịch bị hao tổn quá nhiều thì phát sinh chứng hưthoát. Về mặt trị liệu, khi gặp tình trạng này phảinhanh chóng tiến hành các biện pháp sau đây:- Khẩn trương đưa người bệnh đến chỗ râm mát,thoáng gió, cởi bỏ và nới rộng quần áo, cho uốngmột ít nước muối nhạt hoặc nước sôi mát, dùng khănthấm ướt nước lạnh hoặc rượu trắng lau các hốc tựnhiên như hõm nách, bẹn...- Nếu nặng, bất tỉnh nhân sựthì lập tức dùng ngón tay cáilần lượt bấm mạnh huyệtnhân trung và thập tuyên.Bấm các huyệt này có tácdụng khai khiếu (làm thứctỉnh) và tiết nhiệt (thải nhiệt,giải nhiệt). Sách Châm cứu Dùng hẹ hoặc tỏi giãkhổng huyệt cập kỳ liệu pháp lấy nước nhỏ vàotiện lãm đã viết: “Thập tuyên mũi người bị saylà kỳ huyệt... dùng kim tam nắng.lăng hoặc kim lớn châm ramáu chủ trị tất cả các chứng mất thần cấp tính”. - Dùng gốc bàn tay day lòng bàn tay, lòng bàn chânvà chỗ hõm giữa thắt lưng của người bệnh (có thểdùng một chút rượu trắng để xoa) sao cho tại chỗnóng lên là được. Trong tư thế bệnh nhân nằm sấp,xác định và day mạnh huyệt đại chùy nằm ở ngaydưới chỗ lồi lớn của ụ xương cổ thứ 7. Huyệt này cótác dụng thanh nhiệt và thông dương khí. Kinhnghiệm của cổ nhân thường phối hợp kích thích thậptuyên với đại chuỳ để trị sốt cao và chống say nắng.- Nếu bệnh nhân đã tỉnh nhưng còn mệt thì dùng tayxoa, day và vê các ngón chân của người bệnh. Điềunày rất có lợi vì như vậy tác động đến các huyệt vịnhư ẩn bạch, chí âm, hành gian, thái xung, đại đôn,lệ đoài, túc khiếu âm. Kế đó, dùng ngón tay cái nhẹnhàng day huyệt thái dương và dọc theo hai lôngmày với một lực vừa phải.Ngoài ra, theo kinh nghiệm dân gian, người ta còncó thể chọn dùng một trong các biện pháp kích thíchhồi tỉnh như: dùng lá hẹ tươi hoặc nga bất thực thảotươi hoặc gừng tươi hoặc tỏi tươi, rửa sạch, giã nát,ép lấy nước để nhỏ vào lỗ mũi; dùng trầm hương vàđàn hương đốt khói xông hai lỗ mũi... Khi bệnh nhântỉnh, có thể cho uống nước sắc lá sen, lá hoắc hươngvà lá hương nhu tươi. Chú ý: dù người bệnh đã tỉnhhẳn vẫn không nên trở lại làm việc trong điều kiệnnắng nóng ngay mà phải được nghỉ ngơi trong mộtthời gian. ThS. Hoàng Khánh ToànVị trí các huyệt- Ẩn bạch: ở mé trong ngón chân cái, cáchgóc móng chân 0,1 tấc về phía sau.- Chí âm: ở mé ngoài đầu ngón chân út,cách góc móng khoảng 0,1 tấc về phía sau.- Hành gian: cách mép kẽ ngón chân 1 và 2một khoảng 0,5 tấc.- Thái xung: ở kẽ ngón chân 1 và 2, cáchmép da 2 tấc.- Đại đôn: ở mé ngoài ngón chân cái, tạiđiểm giữa đường nối góc ngoài móng chânvà khớp liên đốt ngón chân cái.- Lệ đoài: ở phía ngoài móng chân ngón thứ2, cách góc móng chân 0,1 tấc về phía sau.- Túc khiếu âm: bên ngoài ngón chân thứ 4,cách góc móng chân chừng 0,1 tấc về phíasau.- Nhân trung: ở điểm nối 1/3 trên với 2/3dưới của rãnh nhân trung, giữa đáy rãnh.- Thập tuyên: ở đỉnh cao nhất giữa 10 đầungón tay