Dorrit Cohn và những kĩ thuật tự sự cơ bản

Hơn nữa, ở một số văn bản, không dễ dàng xác định chúng thuộc về độc thoại nội tâm hay không: vô số những đoạn dẫn suy tư của các nhân vật hư cấu, trong các tiểu thuyết cả trước lẫn sau Joyce, thể hiển những cấu trúc vừa logic vừa liên tưởng, đến mức, độ “lưu loát” (fluidité) của chúng có thể thay đổi ngay từ khoảnh khắc này sang khoảnh khắc khác (và từ người đọc này sang người đọc khác). ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Dorrit Cohn và những kĩ thuật tự sự cơ bản Dorrit Cohn và những kĩ thuật tự sự cơ bản Hơn nữa, ở một số văn bản, không dễ dàng xác định chúng thuộc về độc thoại nộitâm hay không: vô số những đoạn dẫn suy tư của các nhân vật hư cấu, trong các tiểuthuyết cả trước lẫn sau Joyce, thể hiển những cấu trúc vừa logic vừa liên tưởng, đếnmức, độ “lưu loát” (fluidité) của chúng có thể thay đổi ngay từ khoảnh khắc này sangkhoảnh khắc khác (và từ người đọc này sang người đọc khác). Sự khác biệt giữa độcthoại nội tâm và độc thoại này làm sao lãng hai phạm trù cơ bản chung cho tất cả nhữngđoạn dẫn suy tư, cho dù đó là đối tượng hay phong cách : sự quy chiếu về chủ thể gợi tớingôi thứ nhất, và sự quy chiếu về thời gian của truyện (nếu có thế nói, thời gian củatruyện chính là thời gian của sự trình bày) gợi tới thời hiện tại ngữ pháp. Cấu trúc cúpháp chung này thống nhất độc thoại nội tâm và độc thoại, và tách biệt rõ ràng cái kỹthuật dẫn trực tiếp này khỏi những kĩ thuật khác được sử dụng để thể hiện cuộc sống nộitâm trong văn cảnh ở ngôi thứ ba. Độc thoại được kể (monologue narrativisé): Đây là kỹ thuật thứ ba và là kỹ thuậtcuối cùng được sử dụng để thể hiện cuộc sống nội tâm trong một văn cảnh ở ngôi thứba. Các nhà phân tích thể loại trần thuật như Scholes và Kellog chỉ phân biệt “hai kỹthuật chính để thể hiện cuộc sống nội tâm”: phân tích tự sự và độc thoại nội tâm. Sựphân chia này để lại một khoảng trống lớn là phương pháp có thể làm nổi lên rất nhiềunhững suy tư được gán cho các nhân vật trong tiểu thuyết của những thế kỷ gần đây.Phương pháp này không có cách gọi cố định trong tiếng Anh; trong tiếng Pháp nó đượcgọi là “kiểu gián tiếp tự do”, trong tiếng Đức là erlebte Rede. Dorrit Cohn đề xuất gọilà độc thoại được kể (narated monologue), “độc thoại narrativisé”, cách gọi gợi lên sựphụ thuộc vào truyện kể cũng như vào đoạn dẫn. Nếu như ở loại tự sự tâm lí, phươngpháp tái hiện ý thức sử dụng ngôi thứ ba và thời gian ngữ pháp là thời gian trần thuật thìở độc thoại thuật lại, nó lần lượt tái tạo sự diễn tả tinh thần riêng của nhân vât. Các phạm trù này có sự tương đồng với ba thuật ngữ chỉ các kĩ thuật tự sự-lời nóiđược Genette chỉ ra trong tác phẩm (Narrative Discourse: an Essay in Method, transl.Jane E. Lewin (Ithaca, N.Y.: Cornell University Press, 1980): lời nói được kể (narratedspeech), lời được hoán vị (transposed speech) và lời được thông báo (reported speech).Ông đưa ra 3 ví dụ minh chứng cho ba thuật ngữ: Narrated speech: Tôi thông báo với mẹtôi về quyết định cưới Albertine (I informed my mother of my decision to marryAlbertine); Transposed speech: Tôi đi tìm mẹ tôi: Thực sự là rất cần thiết việc tôi cướiAlbertine (I went to find my mother: it was absolutely necessary that I marry Albertine)và Reported speech: Tôi nói với mẹ tôi (hay tôi nghĩ): thực sự là cần thiết tôi cướiAlbertine (I said to my mother (or: I thought): it is absolutely necessary that I marryAlbertine). Điểm khác nhau cơ bản trong thuật ngữ của Gennette và Cohn là, thuật ngữcủa Gennette áp dụng đối với lời nói, do đó, không bị nghi ngờ khi áp dụng với tiểuthuyết dòng ý thức; trong khi thuật ngữ của Cohn rõ ràng hướng đến ý nghĩ. Mặc dù, trong The logic of literature, Hamburger là người đầu tiên khẳng định việcthể hiện đời sống tâm lí bên trong là điểm cốt yếu phân biệt hư cấu và phi hư cấu thì điểmđóng góp của Doritt Cohn là ở chỗ, bà đã áp dụng kĩ thuật này vào hư cấu ở ngôi thứ bamà bà gọi là “hư cấu sử thi” (epic fiction). 3. Các kĩ thuật tự sự ở ngôi thứ nhất: Trong văn bản ngôi thứ nhất, theo quan điểm của Dorrit Cohn, tự sự - tâm lí trởthành tự sự-bản ngã (self-narration) và độc thoại (hoặc là tự-trích dẫn – self quoted;hoặc là tự kể - self narrated). Bà cũng đặt tên hình thức ngôi thứ nhất là: độc thoại nộitâm tự trị (autonomous interior monologue). Ở các tự sự ngôi thứ nhất, theo Doritt Cohn, mối quan hệ giữa tự sự bản thân vàtrải nghiệm bản thân có thể được đặt ở mối quan hệ giữa sự cộng hưởng và không cộnghưởng. Ở dạng không cộng hưởng, ở bản ngã rời rạc, xa cách và thông minh thì việc tựsự bản ngã (tự sự cái Tôi) có thể di chuyển tiến hoặc lùi trong thời gian; nó có thể quaytrở lại những cái ngã trong quá khứ, đối lập, đánh giá, giải thích và phân tích nhữnghành động, tuyên bố, suy nghĩ của cái ngã đang trải nghiệm (trải nghiệm cái Tôi) và cóthể thêm thông tin và ý kiến vào các sự kiện trong quá khứ. Cái tôi tự sự này xem xétsự khác nhau giữa lí tưởng và hiện thực, di chuyển giữa nguyên nhân và hệ quả. Cái tôitrải nghiệm hướng vào sự đối mặt thực tế trực diện với những chỉ dẫn tinh thần và sựhiển nhiên mang tính hệ quả, chứ không hướng đến những yếu tố làm nền, yếu tố hoàncảnh, hay đánh giá, bình phẩm. N gược lại với tự sự -b ản ngã không cộng hưởng là t ự sự bản ngã cộng hưởng,trong đó, cái ngã đ ược tự sự áp dụng một cái nhìn lợi thế giống như là nó đang tr ảinghiệm chính bản ngã c ủa nó. Ở loại tự sự này, khó có thể xác định đâu là t ự sự bảnngã và đâu là trải nghiệm bản ngã. Thậm chí ngay cả khi tập trung hoàn toàn vàoTrải nghiệm bản thân mình, cái tô i lại tạo thành nền tảng tuyệt đối cho việc Tự sực hính bản thân nó. Theo Cohn, trong tự sự -bản ngã không có s ự b ình luận bản ngã;k hoảng cách tâm lí giữa việc trải nghiệm cái Tôi v à t ự sự cái Tôi rất mong manh; vàviệc Tự sự cái Tôi không nhằm vào ý kiến, q uan điểm của người tự sự. Quan niệm về tự sự-tâm lí ở ngôi thứ ba và tự sự-bản ngã ở ngôi thứ nhất trongnghiên cứu của Cohn sau này được Palmer, nhà tự sự học tự đặt mình thuộc về dòng tựsự học hậu cổ điển gọi là báo cáo tâm lí trong tác phẩm Fictional Minds(Những tâm tríhư cấu, 2004). Ông cho rằng, tâm trí mang tính xã hội, bởi vì suy nghĩ xảy ra khi tươngtác với hoàn cảnh. Cũng vì thế, suy nghĩ mang tính mục đích: chúng có mục đích, dựđịnh, có nguyên nhân và hệ quả. Palm cho rằng, báo cáo tâm lí là hình thức thích hợpnhất trong việc thể hiện ...