Dữ liệu mở và ứng dụng thực tế các hệ thống mở trong giáo dục và của chính phủ

Bài viết này trình bày kinh nghiệm xây dựng, triển khai và vận hành kho bài giảng, kho học liệu mở e-learning của Bộ Giáo Dục & ví dụ về DauThau.INFO phần mềm khai thác dữ liệu thầu giúp minh bạch hóa hoạt động đấu thầu của nhà nước.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Dữ liệu mở và ứng dụng thực tế các hệ thống mở trong giáo dục và của chính phủDỮ LIỆU MỞ VÀ ỨNG DỤNG THỰC TẾ CÁC HỆ THỐNG MỞTRONG GIÁO DỤC VÀ CỦA CHÍNH PHỦ. Nguyễn Thế Hùng1 Kinh nghiệm xây dựng, triển khai và vận hành kho bài giảng, khohọc liệu mở e-learning của Bộ Giáo Dục & ví dụ về DauThau.INFOphần mềm khai thác dữ liệu thầu giúp minh bạch hóa hoạt động đấuthầu của nhà nước [14].DỮ LIỆU MỞ LÀ GÌ VÀ MANG LẠI NHỮNG GÌ? Dữ liệu mở (Open Data) là dữ liệu được cấp phép theo giấy phépmở, cho phép chúng ta tự do 3 việc sau đây: sử dụng & sử dụng lại,phân phối & phân phối lại (có thể tùy biến & pha trộn) [1]. Dữ liệu mở chỉ yêu cầu nhiều nhất 2 việc: Ghi công & chia sẻtương tự. Lưu ý tránh các sai lầm phổ biến: - Cần hiểu dữ liệu mở là dữ liệu có bản quyền, tránh nghĩ rằngmiễn phí là không có bản quyền. - Việc tự do sử dụng bao gồm yếu tố miễn phí nhưng không chỉ làmiễn phí vì một số dữ liệu được sử dụng miễn phí nhưng không phải làdữ liệu mở. - Dữ liệu mở ở đây không đề cập đến các dữ liệu của cá nhân & cácdữ liệu liên quan đến bí mật quốc gia. Các dữ liệu này không nằm trongphạm vi khi nói đến dữ liệu mở.1Công ty Cổ phần Phát triển Nguồn mở Việt Nam.PHẦN 4. THỰC TRẠNG VÀ KINH NGHIỆM TRIỂN KHAI TÀI NGUYÊN GIÁO DỤC MỞ 463DỮ LIỆU MỞ CỦA CHÍNH PHỦ Dữ liệu mở của chính phủ là dữ liệu được các chính phủ cấp phépmở! Hình dưới đây sẽ minh họa điều này: Ảnh: Phân loại dữ liệu và dữ liệu mở trong chính phủ [8]Giá trị của Open Data là gì? Tại sao chính phủ nên mở dữ liệu? Để biết giá trị của Open Data, có thể tóm gọn bằng câu trả lờiphỏng vấn của của giáo sư Hồ Tú Bảo [9] và cũng là trích dẫn trong báocáo của World Bank (Ngân hàng Thế giới) [4] về Open Data: “Dữ liệumở chính là động lực để các doanh nghiệp SMEs cũng như start-upstham gia vào nền kinh tế số của Việt Nam”. Chính phủ nên mở dữ liệu của mình thành dữ liệu mở vì đây lànguồn dữ liệu lớn và chất lượng, có nhiều giá trị có thể giúp thúc đẩy sựphát triển của doanh nghiệp và xã hội [2] [3] [5] [6]Có dữ liệu nhưng mở không dễ! Năm ngoái, có dịp làm việc các cơ quan quản lý nhà nước để khảosát và đánh giá về hiện trạng dữ liệu mở (hồi đó VFOSSA giao nhiệm vụlàm thành viên trong đoàn khảo sát của Viện Công nghiệp phần mềm vànội dung số (Bộ TT&TT) về Dữ liệu mở trong khối cơ quan nhà nướcdưới tư cách là chuyên gia tư vấn), vì vậy mà được làm việc với một sốtrung tâm CNTT ở các bộ. Có một vấn đề nổi cộm khi đoàn khảo sát đưađề xuất về việc mở dữ liệu thì đều nhận được các câu trả lời chung là:464 XÂY DỰNG VÀ KHAI THÁC TÀI NGUYÊN GIÁO DỤC MỞ - Các cơ quan quản lý nhiều khi muốn mở nhưng không biết mở nhưthế nào vì không có hướng dẫn về quyền hạn và nghĩa vụ của việc này. - Vấn đề thứ 2 là vấn đề của chính dữ liệu: chất lượng dữ liệu, bảnquyền dữ liệu & việc loại bỏ dữ liệu riêng tư/ cá nhân nằm trong đó. Một số đơn vị đã “thí điểm mở” bằng việc cấp phép cho một sốdoanh nghiệp start-up truy cập dữ liệu nhưng sau đó phải dừng lại vìcác nguyên nhân liên quan đến việc không có khả năng loại bỏ dữ liệuriêng tư trong đó.Có dữ liệu có thể mở nhưng... có muốn mở hay không? Lại có chỗ dữ liệu sẵn sàng trở thành dữ liệu mở, ví dụ các thôngtin bị bắt buộc phải công khai theo điều 10 và 17 của Luật tiếp cậnthông tin, các dữ liệu này của chính phủ chỉ cần bổ sung thêm giấy phéplà ngay lập tức trở thành dữ liệu mở. Tuy nhiên các cơ quan quản lýchúng muốn cấp giấy phép mở cho chúng hay không lại là chuyện khác. Cá nhân tôi đã từng góp ý một cơ quan sở hữu các dữ liệu này đểcấp phép mở cho chúng với khẳng định rằng đơn vị này sẽ trả thành cơquan đầu tiên ở Việt Nam cấp phép mở cho dữ liệu của chính phủ theođúng xu thế mà Văn phòng chính phủ (VPCP) và WorldBank đang vậnđộng [4] nhưng không nhận được câu trả lời từ đơn vị này.Cạnh tranh khai thác dữ liệu của chính phủ không lành mạnh do dữ liệu chưa được mở Dữ liệu đáng ra phải mở nhưng thiếu giấy phép nên chỉ có số ítdoanh nghiệp dám khai thác, thậm chí một số dữ liệu thiếu công khainên xuất hiện hiện tượng doanh nghiệp bắt tay với một vài chân trongnhằm khai thác ngầm dữ liệu của chính phủ. Điều này khiến doanhnghiệp cạnh tranh với nhau không lành mạnh, không tạo ra lợi ích choxã hội từ việc khai thác dữ liệu. Còn nhớ dữ liệu điểm thi đại học vài năm trước bị o bế, một sốdoanh nghiệp nhanh nhạy kinh doanh dịch vụ bắt tay với một vài cánhân để copy ra ngoài kinh doanh. Đột nhiên năm 2015 việc bắt taykhông trót lọt, chính những doanh nghiệp này bị quy tội lừa đảo và bịphạt tiền [7].PHẦN 4. THỰC TRẠNG VÀ KINH NGHIỆM TRIỂN KHAI TÀI NGUYÊN GIÁO DỤC MỞ 465 Một số cơ quan nhà nước còn giữ độc quyền dữ liệu để tự kinhdoanh các dịch vụ dựa trên dữ liệu của chính phủ. Nguy cơ hiện hữu làcác đơn vị này sẽ tìm cách giữ nó “độc quyền tự nhiê ...