Gắn lý thuyết với thực nghiệm: Trường hợp nghiên cứu về ly hôn - Mai Huy Bích

Bài viết "Gắn lý thuyết với thực nghiệm: Trường hợp nghiên cứu về ly hôn" giới thiệu đến các bạn lý thuyết nghiên cứu ly hôn, một thành công của việc xây dựng lý thuyết trong nghiên cứu ly hôn, lý thuyết nghiên cứu về ly hôn,... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết để nắm bắt nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Gắn lý thuyết với thực nghiệm: Trường hợp nghiên cứu về ly hôn - Mai Huy Bích96 Trao ®æi nghiÖp vô X· héi häc sè 2 (90), 2005G¾n lý thuyÕt víi thùc nghiÖm:tr−êng hîp nghiªn cøu vÒ ly h«n Mai Huy BÝch Ly h«n ®ang cã xu h−íng gia t¨ng, nh−ng ë ViÖt Nam hiÖn nay, nh÷ng nghiªncøu vÒ ly h«n cßn Ýt. BÊy l©u nay, rÊt nhiÒu nghiªn cøu vÒ gia ®×nh cña chóng ta r¬ivµo t×nh tr¹ng chung lµ chØ m« t¶ c¸c sù kiÖn thùc nghiÖm, chø kh«ng quan t©m ®Õn lýthuyÕt. Nãi c¸ch kh¸c, hÇu hÕt c¸c nghiªn cøu kh«ng biÕt ®Õn, cµng kh«ng cã ý thøc ¸pdông, kiÓm nghiÖm vµ x©y dùng lý thuyÕt. Thùc chÊt cña t×nh tr¹ng nµy vµ nh÷ng hËuqu¶ cña nã, còng nh− tÇm quan träng cña lý thuyÕt ®èi víi nghiªn cøu thùc nghiÖm ®·®−îc ®Ò cËp ®Õn trong s¸ch b¸o häc thuËt (Mai Huy BÝch, 1999; Mai Huy BÝch 2001).Trong bèi c¶nh ®ã, thËt ®¸ng mõng lµ lÎ tÎ ®· xuÊt hiÖn mét vµi nghiªn cøu Ýt nhiÒu cãlý thuyÕt vÒ gia ®×nh vµ ly h«n. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò míi ®Æt ra lµ ¸p dông lý thuyÕttrong nghiªn cøu nh− thÕ nµo? Cô thÓ h¬n, chóng ta nªn vËn dông, tr×nh bµy lý thuyÕttrong Ên phÈm nghiªn cøu cña m×nh ra sao - trÝch dÉn mét hay nhiÒu lý thuyÕt nµo ®ãtrong mét phÇn bµi viÕt (hay trong mét ch−¬ng s¸ch) råi ®i vµo phÇn riªng nãi vÒ c¸ckÕt qu¶ nghiªn cøu cña chÝnh m×nh? Chóng ta nªn cã th¸i ®é nh− thÕ nµo ®èi víi c¸clý thuyÕt: trÝch ra ®Ó cho cã lý thuyÕt, ®Ó lµm “sang”, hay cã vËn dông chóng theonghÜa t¸n thµnh hoÆc phª ph¸n, b¸c bá, thËm chÝ thay thÕ chóng? Bµi viÕt nµy cè g¾ng phÇn nµo tr¶ lêi nh÷ng c©u hái trªn qua ph©n tÝch métvµi vÝ dô cô thÓ. Nh÷ng vÝ dô vÒ sö dông lý thuyÕt trong nghiªn cøu ®Òu liªn quan®Õn ly h«n: mét ë ViÖt Nam vµ mét n÷a ë Mü. Cuéc nghiªn cøu ë Mü c«ng bè tr−íccuèn s¸ch cña ViÖt Nam 16 n¨m, ®· g©y tiÕng vang lín, ®¸ng ®−îc c¸c t¸c gi¶ ViÖtNam biÕt ®Õn vµ tham kh¶o còng nh− häc tËp, hoÆc nÕu cã thÓ, th× tranh luËn, phªph¸n. Qua viÖc giíi thiÖu hai c«ng tr×nh nµy, bµi viÕt hi väng phÇn nµo gióp mét sèhäc gi¶ chóng ta lµm quen víi c¸ch xö lý lý thuyÕt trong c¸c kh¶o s¸t thùc nghiÖmcña m×nh, vµ g¾n lý thuyÕt víi thùc nghiÖm trong Ên phÈm nghiªn cøu vÒ ly h«n nãiriªng vµ gia ®×nh nãi chung. I. Mét vÝ dô vÒ ¸p dông lý thuyÕt trong nghiªn cøu ly h«n Mét nghiªn cøu gÇn ®©y vÒ ly h«n cã dµnh mét ch−¬ng (ch−¬ng I) trong tængsè 4 ch−¬ng cña toµn bé cuèn s¸ch ®Ó ®Ò cËp ®Õn “C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖcnghiªn cøu vÊn ®Ò ly h«n hiÖn nay”. §Æc biÖt môc 1 cña ch−¬ng nµy tr×nh bµy “ly h«ntiÕp cËn d−íi gãc ®é c¸c lý thuyÕt x· héi häc”, vµ ®· giíi thiÖu 3 lý thuyÕt (trao ®æi x·héi, xung ®ét x· héi vµ sai lÖch x· héi). §©y lµ mét cè g¾ng cùc kú hiÕm hoi vµ ®¸ng Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn Mai Huy BÝch 97ca ngîi nh»m ®−a nghiªn cøu cña chóng ta tiÕp cËn con ®−êng chung cña giíi häcthuËt quèc tÕ, cô thÓ lµ con ®−êng kÕt hîp lý thuyÕt víi thùc nghiÖm. Tuy nhiªn, khi giíi thiÖu cuèn s¸ch kh«ng hÒ trÝch dÉn mét nguån nµo, mµchØ nãi chung chung r»ng lý thuyÕt trao ®æi ra sao, thuyÕt xung ®ét lµ g×, v.v... khiÕncho môc ®©y kh«ng thËt sù ®¸ng tin cËy vµ kh«ng cã søc thuyÕt phôc. §iÒu quanträng nhÊt lµ ngoµi môc nµy, toµn bé phÇn cßn l¹i cña cuèn s¸ch, kÓ c¶ kÕt luËn,kh«ng lÇn nµo trë l¹i ¸p dông c¸c lý thuyÕt ®ã vµo nghiªn cøu thùc nghiÖm. Cuèns¸ch kh«ng cho biÕt c¸c lý thuyÕt ®ã biÓu hiÖn ra sao trong c¸c tr−êng hîp mµ nãnghiªn cøu, chóng cã ®−îc thùc tÕ ly h«n cña ViÖt Nam x¸c nhËn hay kh«ng, víi x·héi ta th× chóng ®óng hay sai, ®óng vµ sai ë chç nµo, v× sao ®óng vµ v× sao sai v.v.Ch¼ng h¹n cuèn s¸ch nãi ®Õn lý thuyÕt trao ®æi x· héi ¸p dông vµo ly h«n, “theo ®ãly h«n nh− mét kÕt qu¶ cña sù mÊt c©n b»ng c¸c gi¸ trÞ trong quan hÖ h«n nh©n”.Nãi c¸ch kh¸c, “... ly h«n x¶y ra khi mèi quan hÖ c©n b»ng vÒ c¸c gi¸ trÞ trao ®æi bÞmÊt ®i, viÖc th−ëng c«ng cho viÖc duy tr× mèi quan hÖ thÊp h¬n so víi sù tr¶ gi¸; hoÆcchi phÝ cho mèi quan hÖ ®ã ®em l¹i phÇn th−ëng thÊp h¬n mèi quan hÖ kh¸c hoÆc chocuéc sèng mét m×nh” (NguyÔn Thanh T©m et al., 2002: 32, 30). Nh− vËy, lý thuyÕttrao ®æi kh¸ trõu t−îng, nh−ng phÇn giíi thiÖu cña cuèn s¸ch ®· kh«ng gióp ng−êi®äc cã thÓ lÜnh héi ®−îc nã. H¬n n÷a, nh÷ng kh¸i niÖm then chèt cña lý thuyÕt nµy bÞhiÓu sai vµ dÞch kh«ng chÝnh x¸c, khiÕn ®éc gi¶ bèi rèi kh«ng râ v× sao trong ly h«nng−êi ta l¹i ®Æt vÊn ®Ò “th−ëng c«ng”, “phÇn th−ëng”, “chi phÝ” v.v.? LÏ ra nªn dÞchc¸c kh¸i niÖm then chèt ®ã b»ng nh÷ng cÆp ph¹m trï quen thuéc víi ng−êi ViÖt nh−“®−îc - mÊt”, “h¬n - thiÖt”, “lîi - h¹i” th× dÔ hiÓu h¬n nhiÒu. Kh«ng cã nh÷ng lý gi¶icho c©u hái trªn, còng kh«ng cã vÝ dô cô thÓ cho biÕt c¸ch thøc vËn hµnh cña lýthuyÕt nµy. Víi c¸c lý thuyÕt xung ®ét x· héi, sai lÖch x· héi, cuèn s¸ch ®Òu lµm ®iÒut−¬ng tù nh− vËy. Ng−êi ®äc chê ®îi xem c¸c lý thuyÕt nµy sÏ ho¹t ®éng ra sao trongt ...