Giải mã thời gian đêm trong Liêu trai chí dị của Bồ Tùng Linh dưới góc nhìn huyền thoại học

Thời gian nghệ thuật tiêu biểu nhất trong tiểu thuyết Liêu trai chí dị của nhà văn Bồ Tùng Linh là thời gian đêm. Thời gian đêm trong Liêu trai chí dị ra đời dựa trên sự kế thừa sâu sắc tư duy huyền thoại của con người nguyên thủy. Trên cơ sở kế thừa, Bồ Tùng Linh đã cấp cho dạng thời gian này hơi thở mới của cuộc sống thời cận đại và thể hiện sự tiến bộ trong nghệ thuật phản ánh cuộc sống.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giải mã thời gian đêm trong Liêu trai chí dị của Bồ Tùng Linh dưới góc nhìn huyền thoại họcSố 5(83) năm 2016TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM____________________________________________________________________________________________________________GIẢI MÃ THỜI GIAN ĐÊM TRONG LIÊU TRAI CHÍ DỊCỦA BỒ TÙNG LINH DƯỚI GÓC NHÌN HUYỀN THOẠI HỌCHOÀNG THỊ THÙY DƯƠNG*TÓM TẮTThời gian nghệ thuật tiêu biểu nhất trong tiểu thuyết Liêu trai chí dị của nhà văn BồTùng Linh là thời gian đêm. Thời gian đêm trong Liêu trai chí dị ra đời dựa trên sự kế thừasâu sắc tư duy huyền thoại của con người nguyên thủy. Trên cơ sở kế thừa, Bồ Tùng Linhđã cấp cho dạng thời gian này hơi thở mới của cuộc sống thời cận đại và thể hiện sự tiếnbộ trong nghệ thuật phản ánh cuộc sống.Từ khóa: giải mã, thời gian đêm, Liêu trai chí dị, Bồ Tùng Linh, huyền thoại học.ABSTRACTDecoding night time in Liaozhai Zhiyi of Pu Songling from a mythological perspectiveThe most typical artistic period of time in Liaozhai Zhiyi of Pu Songling is nighttime. Night time in Liaozhai Zhiyi was created based on the deep inherence of legendarythinking of primitive people. Pu Songling gave this period of time a new breath of life inthe early modern period and demonstrated a progress in the art of reflecting life.Keywords: decoding, night time, Liaozhai Zhiyi, Pu Songling, mythological.1.Đặt vấn đềHuyền thoại học (mythology) làngành khoa học nghiên cứu về huyềnthoại, trong đó, huyền thoại được hiểu làcác quan niệm hoang đường về thế giớinằm rải rác trong văn hóa các tộc ngườitừ truyện kể, tôn giáo, nghệ thuật…Huyền thoại học có cội nguồn từ sự tìmhiểu của khoa dân tộc học đối với nhữngtài liệu huyền thoại của các dân tộc trênthế giới. Trải qua quá trình phát triển bềnbỉ, huyền thoại học đã có những đónggóp to lớn cho sự hiểu biết của con ngườivề huyền thoại.Tiểu thuyết Liêu trai chí dị của nhàvăn Bồ Tùng Linh (1640 – 1715) là tácphẩm lớn bao gồm 445 truyện ngắn phảnánh muôn mặt đời sống gắn liền với cácyếu tố ảo – các quan niệm hoang đường*về thế giới. Thế giới ảo được thể hiện ởnhiều phương diện khác nhau trong Liêutrai chí dị đã đưa tác phẩm trở thành đạidiện xuất sắc của văn học kì ảo TrungHoa và thế giới. Trong thế giới nghệthuật của tác phẩm này, thời gian đêm làkhoảng thời gian được đề cập nhiều nhất,chứa đầy sức mạnh của lực lượng siêunhiên.Thông thường, các nhà nghiên cứukhi tìm hiểu huyền thoại trong tác phẩmvăn học thường phân tích sự chuyển hóacủa huyền thoại trong tác phẩm, đôi khinằm ở bề sâu rất khó nhận thấy. Huyềnthoại học sẽ đưa các yếu tố này về với cộinguồn tư duy nguyên thủy của nó đồngthời tìm hiểu ý nghĩa sự chuyển hóa củanó trong tác phẩm văn học. Huyền thoạihọc đã thể hiện ưu thế đặc biệt khi tìmThS, Trường Đại học Thủ Dầu Một; Email: thuyduong2904@gmail.com84TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCMHoàng Thị Thùy Dương____________________________________________________________________________________________________________hiểu dạng thời gian nghệ thuật tiêu biểunhất trong tiểu thuyết Liêu trai chí dị vìnó quan tâm đến cả hai bình diện giá trịnội dung và giá trị nghệ thuật của dạngthời gian này nói riêng, tác phẩm Liêutrai chí dị nói chung, có thể tìm về vớicội nguồn cái nhìn huyền thoại của nhàvăn để có thể tìm hiểu tác phẩm ở bề sâucủa nó.2.Giải quyết vấn đềNhà văn Bồ Tùng Linh quan niệmđêm có những tính chất, sức mạnh kháchẳn các dạng thời gian khác khi xây dựngthời gian nghệ thuật cho tiểu thuyết Liêutrai chí dị. Tác phẩm này có rất nhiềutruyện ngắn trong đó miêu tả cuộc gặp gỡgiữa người và các nhân vật ảo vào lúcchập tối, đêm khuya, tảng sáng… Nóichung, cứ về đêm, các lực lượng siêunhiên lại xuất hiện trà trộn vào thế giớicủa loài người, trong đó, nửa đêm làkhoảng thời gian các lực lượng siêu nhiênxuất hiện nhiều nhất. Nhân vật ảo ở đâycó thể là ma như nàng Ngũ Thu Nguyệtchết đã hơn 30 năm, nửa đêm tìm tới nơiVương Đỉnh ở, vì cha nàng là người giỏibói toán, trước khi chết đã tiên đoán rằng30 năm sau nàng sẽ lấy Vương. Từ đêmgặp gỡ định mệnh ấy, trải qua nhiều thửthách, cuối cùng Thu Nguyệt đã hồi sinhvà làm vợ Vương Đỉnh (truyện Ngũ ThuNguyệt). Nửa đêm cũng là lúc nàng hồ likhông tên tìm tới nhà danh sĩ TốngTrương Nhược sau lần gặp đầu tiên ngoàiruộng lúa (truyện Hà Hoa Tam nươngtử). Trời nhá nhem tối, trong ngôi nhà bỏhoang của quan bộ lang, Đào Vọng Tamđã bị hai nàng ma Tiểu Tạ, Thu Dungtrêu chọc. Sau này cả hai nàng giúp Đàoqua cơn hoạn nạn, tìm cách tái sinh đểlàm vợ họ Đào (truyện Tiểu Tạ). Có khi,các nhân vật ảo còn xuất hiện lúc tảngsáng, cũng giống như lúc hoàng hôn, làkhoảng thời gian ranh giới giữa ngày vàđêm nên tần số xuất hiện không nhiềubằng khoảng nửa đêm. Trong truyện TânThập Tứ nương, Quảng Bình Phùng“tảng sáng đi chơi tha thẩn, gặp mộtthiếu nữ trùm vạt áo màu đỏ, nhan sắccực xinh, có thằng nhỏ theo hầu, xăng xáidầm sương ướt cả giày tất; chàng trôngthấy động lòng, thầm mơ t ...