Giải pháp Quan Âm các của Hoạn Thư từ góc nhìn mã văn hóa

Nguyễn Du là kết tinh tiếp biến đa văn hóa của dân tộc chúng ta. Trong cuộc đời của mình, Nguyễn Du đã trải qua nhiều hoàn cảnh khác nhau, trong số đó đặc biệt có hai cái nôi văn hóa dân gian đặc sắc, quan trọng: Văn hóa Kinh Bắc với truyền thống quan họ và văn hóa Nghệ Tĩnh với truyền thống hát phường vải - ví giặm.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giải pháp "Quan Âm các" của Hoạn Thư từ góc nhìn mã văn hóaTẠP CHÍ KHOA HỌC − SỐ 5/2016 5 GIẢI PHÁP QUAN ÂM CÁC CỦA HOẠN THƯ TỪ GÓC NHÌN MÃ VĂN HOÁ HOÁ 1 Lê Nguyên Cẩn Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Tóm tắt: tắt: Nguyễn Du là kết tinh tiếp biến ña văn hoá của dân tộc chúng ta. Trong cuộc ñời của mình, Nguyễn Du ñã trải qua nhiều hoàn cảnh khác nhau, trong số ñó ñặc biệt có hai cái nôi văn hoá dân gian ñặc sắc, quan trọng: văn hoá Kinh Bắc với truyền thống quan họ và văn hoá Nghệ Tĩnh với truyền thống hát phường vải - ví giặm. Hai cái nôi văn hoá này có thể là những nơi mà Nguyễn Du ñã học ñược cách nhào trộn ngôn từ, ñể tạo ra lối nói uyên bác dân dã nhưng cực kỳ uyên thâm của các bậc thâm Nho. Bản thân tác giả Nguyễn Du là một hiện tượng ña văn hoá, vừa là hiện thân của truyền thống văn hoá dân tộc, vừa là sự kết nối và chuyển tải văn hoá Trung Hoa; vừa là sự tiếp thu các nền văn hoá khác nhau vừa là sự sáng tạo phi thường xuất chúng dựa trên các chất liệu văn hoá ấy. Các nhân vật mà ông sáng tạo trong Truyện Kiều cũng mang ñậm dấu ấn của tính chất ña văn hoá, nhất là các nhân vật Thuý Kiều và Hoạn Thư, những nhân vật gắn liền với giải pháp Quan Âm các như là một mã văn hoá rất giàu ý nghĩa nghệ thuật trong tác phẩm này. Từ khoá khoá: oá: Truyện Kiều, mã văn hoá, Quan Âm các.1. MỞ ĐẦU Trong chuyên luận Tiếp cận Truyện Kiều từ góc nhìn văn hoá (Giáo dục, 2008; Thôngtin truyền thông, 2011; Đại học Sư phạm, 2015), chúng tôi ñã ñưa ra những kiến giải vềTruyện Kiều, kiệt tác văn chương của thiên tài Nguyễn Du và của dân tộc từ góc nhìn vănhoá, ñề cập ñến cách thức tổ chức cốt truyện, nguyên tắc tạo dựng nhân vật, cũng như triếtlý văn hoá của tác phẩm. Với bài viết này chúng tôi làm sáng tỏ thêm một khía cạnh cụ thểrất giàu ý nghĩa văn hoá mà Nguyễn Du ñã tạo ra, ñó là giải pháp Quan Âm các rất ñộcñáo của Hoạn Thư ñưa ra ñể giải quyết bài toán gia ñình mình và số phận của Thuý Kiều.Các nhân vật mà ông sáng tạo trong Truyện Kiều mang ñậm dấu ấn của tính chất ña vănhoá, nhất là các nhân vật Thuý Kiều và Hoạn Thư, những nhân vật gắn liền với giải pháp1 Nhận bài ngày 01.05.2016; gửi phản biện và duyệt ñăng ngày 24.05.2016 Liên hệ tác giả: Lê Nguyên Cẩn; Email: lenguyencan@yahoo.com.vn6 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ H NỘIQuan Âm các như là một mã văn hoá rất giàu ý nghĩa nghệ thuật trong tác phẩm này.Ở ñây, cái uyên bác của học vấn trường qui Hán học ñược kết hợp với cái uyên thâm mangtính minh triết của trí tuệ dân gian Việt ñã kết tinh thành Truyện Kiều, tinh hoa của văn hoádân tộc.2. NỘI DUNG Trong Truyện Kiều của Nguyễn Du, các nhân vật ñều mang ñậm cốt cách và tâm hồnViệt, ñều có các ứng xử thẩm mỹ mang ñậm ñặc trưng văn hoá Việt. Một trong những dấuấn ñậm nét ấy chính là giải pháp Quan Âm các của Hoạn Thư, một tình huống nghệ thuậtở ñó có sự kết hợp ña chiều của các dạng thức Tam giáo trong văn hoá Việt mà ta sẽ gặp ởñây tính chất Nho Việt, ñan kết trong truyền thống Lão Việt dân gian hoá và Phật giáothấm nhuần tinh thần Việt. Các nhân vật văn học, nói chung, ñược sáng tạo trên nền tảngcác giá trị văn hoá của một hay nhiều nền văn hoá mà tác giả có ñược hay tiếp thu ñược.Giá trị văn hoá toát lên từ nhân vật càng lớn, càng có khả năng khái quát cao thì hình tượngnhân vật càng có sức sống bền vững trong không gian và thời gian. Nhân vật ñược tạo ra từhai góc nhìn ñịnh tính và ñịnh lượng mà ở ñó sự gắn kết của hai góc nhìn này là vô cùngquan trọng. Trong văn học phương Tây, việc sáng tạo ra nhân vật thường ñược ñặt trong hệqui chiếu không - thời gian với ñặc trưng lịch sử của chính quan niệm không - thời giannày. Trước hết là không - thời gian mặt phẳng theo trật tự tuyến tính ñã tạo ra kiểu nhânvật có quá trình, ñi từ một ñứa trẻ cho tới lúc trưởng thành và già cả. Ta có thể thấy ñiềunày qua hình tượng Zeus, một hình tượng tiêu biểu của phương Tây, trong thần thoại HiLạp. Kiểu nhân vật này càng ñược củng cố trong hệ toạ ñộ không - thời gian Newton –không thời gian ba chiều – với kiểu nhân vật có ñặc trưng rõ nét về hình thể, ñược miêu tảvới hình thức bề ngoài (vẻ mặt, cơ bắp, hình thể vật lý...) và ñược khẳng ñịnh bằng cáchgia trọng các ñặc ñiểm tâm lý, nhất là ở thế kỷ XIX, khi chủ nghĩa tâm lý thực sự thống trịthời ñại, ñể tạo ra tính cách nhân vật ñể tính cách ñược ñặt trong hoàn cảnh và bị qui ñịnhbởi hoàn cảnh theo nguyên tắc quyết ñịnh luận nhân quả và cũng là ñiều mà ...