Giải thửong Nobel về hoá học năm 2004 (Nobel Prize in chemistry 2004)

Ngày 6 tháng 10 Viện Hμn lâm khoahọc V−ơng quốc Thuy điển đã công bốgiải th−ởng Nobel hoá học cho năm 2004vè những công trình “ phát hiện ra sựthoái hoá protein qua trung gianubiquitin” dμnh cho 3 nhμ bác học :Aaron Ciechanover, Avram Hershko,ng−ời Do Thái lμm việc tại Technion, Việnkỹ thuật Israel, vμ Irwin Rose ng−ời MỹMỹ tại Đại học California IrvineAaron Ciechanover sinh năm 1947 taiHaifa, Israel , tiến sĩ y khoa 1981, giáo s−Sinh hoá viện Technion vμ Giám độcViện nghiên cứu Gia đình Rappaport tạiHaifaAvram Hershko sinh năm 1957 taiKarcag, Hung, di c− sang học...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giải thửong Nobel về hoá học năm 2004 (Nobel Prize in chemistry 2004)TCNCYH 36 (3) - 2005 Gi¶i th−ong Nobel vÒ ho¸ häc n¨m 2004 (Nobel Prize in chemistry 2004) GS. Vò TriÖu An Bé m«n MiÔn dÞch Sinh lý bÖnh – Tr−êng §¹i häc Y Hµ Néi (MÆc dï ®©y lµ mét gi¶i thuëng thuéc chuyªn viªn khoa Sinh lý vµ Ký sinh trïngl·nh vùc Ho¸ häc hay nãi cho ®óng h¬n Khoa y §ai häc Irvine Californialµ vÒ Hãa sinh nªn cã liªn quan nhÒu ®Õn ChÊt ubiquitin ®· ®−îc ph©n lËp tõSinh häc vµ ®Æc biÖt ®· ®−îc nãi ®Õn tõ tuyÕn øc (Goldstein 1975) lµ mét proteinl©u trong miÏn dÞch häc vµ ®· cã øng gåm 76 acid amin mµ tr×nh tù ®· ®−îcdông trong y häc cho nªn chóng t«i viÕt x¸c ®Þnh. Do thÊy hay kÕt hîp víi chÊtb¶n tæng quan ng¾n nµy ®Ó chia se cïng histon (Hunt vµ Dayhoff 1977) ë nh©n tÕb¹n ®äc thÝch nh÷ng kiÕn thøc míi.) bµo nªn ®· cã gi¶ ®Þnh nã tham gia vµo Ngµy 6 th¸ng 10 ViÖn Hµn l©m khoa sù biÖt ho¸ cña tÕ bµo lymph« ë tuyÕn øchäc V−¬ng quèc Thuy ®iÓn ®· c«ng bè nh−ng nh− thÕ nµo th× ch−a ai biÕt.gi¶i th−ëng Nobel ho¸ häc cho n¨m 2004 Qu¸ tr×nh gi¸ng ho¸ protein ngoµi tÕvÌ nh÷ng c«ng tr×nh “ ph¸t hiÖn ra sù bµo lµ do protein bÞ ph¸ vì thµnh c¸c acidtho¸i ho¸ protein qua trung gian amin cÊu thµnh bëi enzym tiªu ®¹m nh−ubiquitin” dµnh cho 3 nhµ b¸c häc : trypsin ®· ®−îc biÕt tõ l©u, nhÊt lµ trongAaron Ciechanover, Avram Hershko, sinh lý häc tiªu ho¸. Qu¸ tr×nh nµy kh«ngng−êi Do Th¸i lµm viÖc t¹i Technion, ViÖn ®ßi hái cung cÊp n¨ng l−îng nh−ng ph¶ikü thuËt Israel, vµ Irwin Rose ng−êi Mü trong m«i tr−êng acid. Bªn trong tÕ bµo,Mü t¹i §¹i häc California Irvine qu¸ tr×nh xÊy ra trong m«I tr−êngpH sinh lý nh−ng l¹i cÇn ®−îc cung cÊp n¨ng l−¬ng tõ ATP (SÝmpson 1953). Sù kh¸c biÖt Êy ®· ®−îc c¸c nhµ b¸c häc nãi trªn b¾t tay vµo nghiªn cøu . Lý thó h¬n n÷a lµ phÇn lín c«ng trinh cña hä ®· ®−îc tiÕn hµnh trong nh÷ng n¨m nghØ chÕ ®é Aaron Ciechanover sinh n¨m 1947 tai (sabbat year1) t¹i phßng thÝ nghiÖm cñaHaifa, Israel , tiÕn sÜ y khoa 1981, gi¸o s− Irwin Rose t¹i §¹i häc California. CòngSinh ho¸ viÖn Technion vµ Gi¸m ®éc phaØ kÓ ®Õn c«ng tr−íc ®ã cña Etlinger vµViÖn nghiªn cøu Gia ®×nh Rappaport t¹i Goldberg (1977) ®· x©y dùng ®−îc métHaifa 1 Avram Hershko sinh n¨m 1957 tai Theo chÕ ®é thùc hiÖn ë nhiÒu n−íc tiªn tiÕn, c¸c gi¸o s− lµm nghiªn cøu cø 7 n¨mKarcag, Hung, di c− sang häc y ë ®−îc nghØ h¼n mét n¨m mµ vÉn h−ëng l−¬ngJerusalem ®ç tiÐn sÜ n¨m 1969 råi vÒ lµm vµ muèn lµm g× tuú ý. Th−êng ®Ó cã thªmgi¸o s− cïng chç víi Aaron kiÕn thøc còng nh− ph−¬ng ph¸p lµm viÖc vµ kÓ c¶ thªm thu nhËp , hä hay dµnh n¨m ®ã Irwin Rose sinh n¨m 1926 t¹i N÷u ¦íc mµ viÕt s¸ch hoÆc xin ®Õn lµm viÖc t¹Þ métNü , tiÕn sÜ y n¨m 1952 t¹i Chicago, labo cã tiÐng ®Ó häc hái thªm nh÷ng ý kiÕn míi, ph−¬ng ph¸p lµm viÖc, tæ chøc nghiªn cøu... 1TCNCYH 36 (3) - 2005hÖ thèng thùc nghiÖm kh«ng tÕ bµo vÉng©y tho¸i ho¸ protein nh−ng l¹i phôthuéc vµo ATP ë pH 7,8 ; ®ã lµ chÊt lysahång cÇu m¹ng thá. B»ng nhiÒu kü thuËt kh¸c nhau (s¾cký, tña, ®¸nh dÊu phãng x¹, x¸c ®Þnhtr×nh tù acit amin) qua nhiÒu c«ng tr×nhc«ng bè, b−íc ®Çu c¸c «ng ®· ph¸t hiÖntrong nh÷ng lysa kh¸c nhau muèn cã sùph¸ huû protein phô thuéc ATP th× ph¶icã 3 yÕu tè cïng kÕt hîp, ®Ó riªng kh«ngho¹t ®éng : mét bÒn nhiÖt t¹m gäi APF1(active principle of fraction 1) (sau ®−îcx¸c ®Þnh chÝnh lµ ubiquitin), trong 2 c¸ikia kh«ng chÞu nhiÖt th× mét lµ enzymt¸ch ubiquitin ra khái protein (deamid¸e)vµ mét chøa tíi 3 enzym E1, E2 vµ E3liªn kÕt ubiquitin v¬i protein ®Ých sÏ bÞph¸. H¬n n÷a c¸c «ng l¹i thÊy ubiquitincã thÓ kÕt hîp víi rÊt nhiÒu protein cÇnph¸ huû kh¸c nhau cã trong lysa vµng−îc l¹i còng cïng mét protein cÇn ph¸huû l¹i kÕt hîp víi nhiÒu ph©n tö ubiquitin.Ubiquitin cã mét tr×nh tù acid amin rÊt bÒn E2 chuyÓn sang g¾n lªn protein ®Ých vµv÷ng trong mäi tÕ bµo cã nh©n ë c¸c sinh E3 sÏ rêi phøc hîp ubiquitin-protein ®Ých.vËt kh¸c nhau cho nªn suy ra lµ qu¸ tr×nh Bøoc nµy ®−îc nh¾c l¹i nhiÒu lÇn trªnph©n gi¶i protein qua ubiquitin phô thuéc cïng mét protein ®Ých cho ®Õn khi thµnhATP cã mét tÇm quan träng chung rÊt lín mét chuçi ubiquitintrong sinh häc.C¬ chÕ ho¹t ®éng cña -ChÝnh chuçi ubiquitin Êy lµ tÝn hiÖuubiquitin ( sÏ viÕt t¾t lµ U) trong gi¸ng ho¸ cho proteasom më kªnh, kÐo d·n proteinprotein phô thuéc ATP cã thÓ tãm t¾t qua ®Ých, nhËp nã vµo bªn trong cßnc¸c b−íc trong h×nh sau 1: ubiquitin ®−îc gi¶i phãng nhê mét enzym - Enzym E1 (ubiquitin activating isopeptidase cña protÐasom vµ ...