Giáo trình Bệnh cây chuyên khoa: Phần 2 - GS.TS. Vũ Triệu Mân

Giáo trình Bệnh cây chuyên khoa được biên soạn nhằm mục đích giúp sinh viên chuyên ngành bảo vệ thực vật tìm hiểu về bệnh hại trên từng cây trồng cụ thể. Không những thế, giáo trình còn giúp các bạn gắn kết được các kiến thức bệnh cây đại cương với nội dung nghiên cứu và phòng trừ bệnh cây với các đối tượng biến đổi khác nhau. Phần 2 của giáo trình đề cập đến những mục kiến thức liên quan đến bệnh do vi khuẩn.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Bệnh cây chuyên khoa: Phần 2 - GS.TS. Vũ Triệu Mân Ph n 2 B NH DO VI KHU N Chương VI B NH VI KHU N H I CÂY LƯƠNG TH C VÀ CÂY RAU 1. B NH B C LÁ LÚA [Xanthomonas campestris p.v. oryzae Dowson] B nh b c lá lúa ñư c phát hi n ñ u tiên t i Nh t B n vào kho ng năm 1884 - 1885. B nh ph bi n h u kh p các nư c tr ng lúa trên th gi i, ñ c bi t Nh t B n, Trung Qu c, Philippines, n ð , Xâylan. Vi t Nam, b nh b c lá lúa ñã ñư c phát hi n t lâu trên các gi ng lúa mùa cũ. ð c bi t, t năm 1965 - 1966 tr l i ñây, b nh thư ng xuyên phá ho i m t cách nghiêm tr ng các vùng tr ng lúa trên các gi ng nh p n i có năng su t cao c y trong v chiêm xuân và ñ c bi t v mùa. M c ñ , tác h i c a b nh ph thu c vào gi ng, th i kỳ b b nh c a cây s m hay mu n và m c ñ b b nh n ng hay nh b nh làm cho lá lúa ñ c bi t là lá ñòng s m tàn, nhanh ch ng khô ch t, b lá sơ xác, t l h t lép cao, năng su t gi m sút rõ r t. 1.1. Tri u ch ng b nh: B nh b c lá lúa phát sinh phá h i su t th i kỳ m ñ n khi lúa chín, nhưng có tri u ch ng ñi n hình là th i kỳ lúa c y trên ru ng t sau khi lúa ñ - tr - chín - s a. - Trên m : tri u ch ng b nh không th hi n ñ c trưng như trên lúa, do ñó d nh m l n v i các hi n tư ng khô ñ u lá do sinh lý. Vi khu n h i m gây ra tri u ch ng mép lá, mút lá v i nh ng v t có ñ dài ng n khác nhau, có màu xanh vàng, nâu b c r i khô xác. - Trên lúa: tri u ch ng b nh th hi n rõ r t hơn, tuy nhiên nó có th bi n ñ i ít nhi u tuỳ theo gi ng và ñi u ki n ngo i c nh. V t b nh t mép lá, mút lá lan d n vào trong phi n lá ho c kéo dài theo gân chính, nhưng cũng có v t b nh t ngay gi a phi n lá lan r ng ra. V t b nh lan r ng theo ñư ng g n sóng màu vàng, mô b nh xanh tái, vàng l c, lá nâu b c, khô xác. Trư ng ñ i h c Nông nghi p 1 – Giáo trình B nh cây chuyên khoa------------------------------------------------ 135 K t qu nghiên c u c a B môn B nh cây - Trư ng ð i h c Nông nghi p I cho th y có hai lo i hình tri u ch ng c a b nh b c lá lúa: b c lá g n vàng và b c lá tái xanh. Lo i hình b c lá g n vàng là ph bi n trên h u h t các gi ng và các mùa v , còn lo i hình b c lá tái xanh thư ng ch th y xu t hi n trên m t s gi ng lúa, ñ c bi t ñ i v i các gi ng lúa ng n ngày, ch u phân, phi n lá to, th lá ñ ng, ví d như gi ng T1, X1, NN27… Thông thư ng ranh gi i gi a mô b nh và mô kh e ñư c phân bi t rõ ràng, có gi i h n theo ñư ng g n sóng màu vàng ho c không vàng, có khi ch là m t ñư ng viên màu nâu ñ t quãng hay không ñ t quãng. Trong ñi u ki n nhi t ñ , m ñ cao, trên b m t v t d xu t hi n nh ng gi t d ch vi khu n hình tròn nh , có màu vàng l c, khi keo ñ c r n c ng có màu nâu h phách. Chú ý d nh m l n v i b nh vàng lá, khô ñ u lá do sinh lý. Vì th , vi c ch n ñoán nhanh nên áp d ng phương pháp gi t d ch. - C t nh ng ño n v t b nh dài 3 - 5cm, qu n bông th m nư c thành t ng bó nh ñ t vào c c nư c vô trùng ho c nư c mu i sinh lý 0,85% ng p 2/3. Trên c c ñ y n p kín. Sau 2 - 3 gi n u trên các mô lá b nh xu t hi n các gi t d ch nh màu hơi vàng trên ñ u lát c t, ñó là bi u hi n b nh b c lá vi khu n. 1.2. Nguyên nhân gây b nh: Vi khu n gây b nh b c lá lúa trư c ñây có tên là Pseudomonas oryzae, ho c Phytomonas oryzae, v sau Downson ñ t tên là Xanthomonas oryzae Dowson. Vi khu n có d ng hình g y hai ñ u hơi tròn, có m t lông roi m t ñ u, kích thư c 1 - 2 x 0,5 - 0,9 µm. Trên môi trư ng nhân t o, khu n l c vi khu n có d ng hình tròn, có màu vàng sáp, rìa nh n, b m t khu n l c ư t, háo khí, nhu m gram âm. Vi khu n không có kh năng phân gi i nitrat, không d ch hoá gelatin, không t o NH3, indol, nhưng t o H2S, t o khí nhưng không t o axit trong môi trư ng có ñư ng. Nhi t ñ thích h p cho vi khu n sinh trư ng t 26 - 300C, nhi t ñ t i thi u 0 - 50C, t i ña 400C. Nhi t ñ làm vi khu n ch t 530C. Vi khu n có th s ng trong ph m vi pH khá r ng t 5,7 - 8,5, thích h p nh t là pH 6,8 - 7,2. Vi khu n xâm nh p có tính ch t th ñ ng, có th xâm nh p qua thu kh ng, l khí trên mút lá, mép lá, ñ c bi t qua v t thương sây sát trên lá. Khi ti p xúc v i b m t có màng nư c, vi khu n d dàng di ñ ng xâm nh p vào bên trong qua các l khí, qua v t thương mà sinh s n nhân lên v m t s lư ng, theo các bó m ch d n lan r ng ñi. Trong ñi u ki n mưa m thích h p thu n l i cho s phát tri n c a vi khu n, trên b m t v t b nh ti t ra nh ng gi t d ch vi khu n. Thông qua s va ch m gi a các lá lúa, nh mưa gió truy n lan b nh sang các lá khác ñ ti n hành xâm nhi m l p l i nhi u l n trong th i kỳ sinh trư ng c a cây lúa. Cho nên, b nh b c lá lúa tuy là m t lo i b nh có c ly truy n lan h p song nó còn tuỳ thu c vào mưa bão x y ra vào cu i v chiêm xuân và trong v mùa, mà b nh có th truy n lan v i ph m vi không gian tương ñ i r ng, gi t keo vi khu n hình Trư ng ñ i h c Nông nghi p 1 – Giáo trình B nh cây chuyên khoa------------------------------------------------ 136 thành nhi u, ñó là m t trong nh ng nguyên nhân quan tr ng làm cho b nh b c lá phát sinh phát tri n m nh sau nh ng ñ t mưa gió x y ra trong v chiêm xuân và v mùa. V ngu n g c b nh b c lá lúa còn có nhi u ý ki n khác nhau. Các tác gi Nh t B n cho r ng, ngu n b nh t n t i ch y u trên m t s c d i h hoà th o, nói cách khác m t s c d i là ký ch ph c a vi khu n X. oryzae. Phương Trung ð t (Trung Qu c) cho r ng ngu n b nh ch y u c a b nh b c lá lúa t n t i trên h t gi ng. Vi t Nam, k t qu nghiên c u c a B môn B nh cây - Trư ng ð i h c Nông nghi p I ñã k t lu n: ngu n b nh b c lá lúa t n t i h t gi ng và tàn dư cây b nh ch y u. ð ng th i, nó còn t n t i d ng viên keo vi khu n c d i (c l ng v c, c môi, c lá tre, c tranh, c g ng bò, c gà nư c, c xương cá lông c ng), ñó cũng là ngu n b nh có ý nghĩa quan tr ng trong vi c lan truy n b nh cho v sau và năm sau. 1.3. Quy lu t phát sinh phát tri n c a b nh b c lá lúa mi n B ...