Giáo trình côn trùng part 7

Tham khảo tài liệu giáo trình côn trùng part 7, tài liệu phổ thông, sinh học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình côn trùng part 7®−êng tiªu ho¸. VÝ dô trong ruét cña mèi v xÐn tãc, nh÷ng c«n trïng ¨n gç ®iÓn h×nh,ng−êi ta ® ph¸t hiÖn thÊy mét sè nhãm vi khuÈn, nÊm v c¶ nguyªn sinh ®éng vËt sèngcéng sinh ë ®©y. Nhê cã men xenluloza chóng ph©n gi¶i ®−îc chÊt x¬ nªn c«n trïng cãthÓ hÊp thu ®−îc dinh d−ìng cÇn thiÕt tõ lo¹i thøc ¨n khã tiªu n y. Víi nhãm c«n trïngmiÖng nhai ¨n thøc ¨n r¾n th× qu¸ tr×nh tiªu ho¸ b¾t ®Çu tõ lóc thøc ¨n ®−îc ®−a v omiÖng. Nh−ng víi nhãm ¨n thøc ¨n láng nh− ve, rÇy, rÖp, bä xÝt v.v... th× khi ¨n chóngdïng ngßi ch©m tiÕt n−íc bät cã men tiªu ho¸ v o m« c©y tr−íc ®Ó s¬ chÕ thøc ¨n 뮩y tr−íc khi hót v o c¬ thÓ. C¸ch ¨n n y ®−îc gäi l kiÓu tiªu ho¸ ngo i c¬ thÓ. VíikiÓu tiªu ho¸ ®Æc biÖt n y, c¸c men tiªu ho¸ trong n−íc bät cña c«n trïng th−êng g©ynªn c¸c tæn th−¬ng cho c©y nh− vÕt ch©m g©y ch¸y l¸, xo¨n chåi ngän, c©y sinh tr−ëngcßi cäc, óa v ng hay bÞ t n lôi. Còng gièng nh− nhãm chÝch hót thùc vËt, nhãm c«ntrïng chÝch hót m¸u ®éng vËt nh− muçi, mßng, chÊy, rËn, rÖp v.v.. Còng cã kiÓu tiªu ho¸ngo i c¬ thÓ. Trong n−íc bät cña chóng cã men chèng ®«ng m¸u nªn vÕt ®èt th−êng bÞs−ng phång v mÈn ngøa. Nãi chung men tiªu ho¸ trong n−íc bät c«n trïng ®Òu cã t¸c®éng xÊu lªn c¬ thÓ sinh vËt. Cã thÓ thÊy ngay c¶ vÕt c¾n cña c«n trïng miÖng nhai trªnc¸c bé phËn cña c©y cã dÝnh n−íc bät còng th−êng g©y nªn nh÷ng vÕt th−¬ng cã di chøngnÆng nÒ h¬n so víi c¸c vÕt c¾t c¬ giíi th«ng th−êng. Kh«ng ph¶i chØ cã nhãm c«n trïng ký sinh m c¶ nhãm b¾t måi còng cã kiÓutiªu ho¸ ngo i c¬ thÓ. Nh− c¸c lo i bä xÝt b¾t måi, Êu trïng NiÒng niÔng v C¸nhm¹ch khi s¨n b¾t måi còng tiªm n−íc bät cã men tiªu ho¸ ®Ó l m r÷a n¸t m« c¬ thÓvËt måi råi míi hót thøc ¨n v o c¬ thÓ. Víi kiÓu tiªu ho¸ n y con måi th−êng bÞ giÕtchÕt nhanh chãng. Do cã hiÖn t−îng tiÕt n−íc bät v o c¬ thÓ vËt chñ nªn c¸c lo i c«n trïng chÝch hóttrªn thùc vËt còng nh− ®éng vËt th−êng l m«i giíi truyÒn bÖnh virus, vi khuÈn v c¶giun chØ cho c©y cèi, ng−êi v ®éng vËt.5.2. Bé m¸y b i tiÕt 5.2.1. Kh¸i niÖm vÒ ho¹t ®éng b i tiÕt ë c«n trïng Trong qu¸ tr×nh sèng cña c«n trïng, bªn c¹nh sù hÊp thu c¸c chÊt dinh d−ìng cÇnthiÕt ®Ó nu«i sèng c¬ thÓ th× sù th¶i bá ra ngo i c¸c chÊt cÆn b hoÆc kh«ng cÇn thiÕt l®iÒu kh«ng thÓ thiÕu, ®ã l ho¹t ®éng b i tiÕt ë c«n trïng. Ngo i c¸c chÊt cÆn b cña thøc ¨n ®−îc th¶i ra ngo i qua ®−êng tiªu ho¸ d−íi d¹ngph©n, trong c¬ thÓ c«n trïng cßn cã mét sè d¹ng chÊt cÆn b kh¸c nh− acid uric, muèioxalat, muèi cacbonat, hoÆc mét sè ion Ca, Na d− thõa... §©y l s¶n phÈm cña sù ph©nhuû protein tõ c¸c tÕ b o chÕt, hoÆc ®−îc s¶n sinh ra tõ c¸c ph¶n øng «xy ho¸ mét sèhîp chÊt chøa ®¹m trong c¬ thÓ. Nh÷ng chÊt n y sÏ ®−îc bé m¸y b i tiÕt th¶i ra ngo i ®Ótr¸nh g©y nhiÔm ®éc m¸u v duy tr× sù c©n b»ng th nh phÇn ion, ®¶m b¶o cho c¬ thÓho¹t ®éng b×nh th−êng. 145Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Côn trùng h c ñ i cương --------------------------------- 5.2.2. CÊu t¹o v sù ho¹t ®éng cña bé m¸y b i tiÕt ë c«n trïng Bé m¸y b i tiÕt ë c«n trïng kh¸ ®a d¹ng, gåm cã hÖ thèng èng Malpighi, nhãm tÕb o quanh tim v thÓ mì. B A h h C h E D h H×nh 4.16. Mét sè d¹ng èng Malpighi ë C«n trïng A. ë bä dõa Melolontha melolontha; B. H×nh ¶nh phãng to mét ®o¹n èng Malpighi; C. ë lo i Galleria mellonella; D. ë lo i Timarcha tenebricosa; E. ë dßi nhÆng xanh; h. Ruét sau (theo Veneziani) Malpighi l nh÷ng èng nhá, mét ®Çu bÞt kÝn v cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®éng l¬ löngtrong xoang m¸u cßn mét ®Çu nèi th«ng víi èng tiªu ho¸ t¹i chç tiÕp gi¸p gi÷a ruét gi÷av ruét sau. èng Malpighi cã nhiÒu h×nh d¹ng kh¸c nhau (H×nh 4.16) v c¶ kÝch th−íc,sè l−îng èng còng kh¸c nhau tuú theo lo i c«n trïng. VÝ dô ë bä xÝt v ruåi chØ cã 4 èng,trong lóc ®ã chuån chuån v bän c¸nh th¼ng cã 30-200 èng. Nh×n chung nÕu cã Ýt èng th×èng th−êng lín, cßn sè èng c ng nhiÒu th× kÝch th−íc nhá h¬n. Riªng c¸c lo i rÖp v nhãmc«n trïng bËc thÊp kh«ng c¸nh thiÕu cÊu t¹o èng Malpighi. ë nh÷ng c«n trïng n y chøcn¨ng b i tiÕt sÏ do c¸c bé phËn b i tiÕt kh¸c v c¸c tuyÕn ë ®Çu ®¶m nhiÖm. Th«ng qua mét sè ph¶n øng ho¸ häc, acid uric ho tan trong m¸u c«n trïng ®−îcchuyÓn th nh muèi urat ®Ó thÊm v o trong èng Malpighi. T¹i ®©y chóng l¹i ®−îc chuyÓnth nh acid uric d¹ng tinh thÓ, ®i v o ruét sau ®Ó th¶i ra ngo i (H×nh 4.17). 146Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Côn trùn ...